Meddah -Meddah Nedir -Meddah İle İlgili Yazılalar -Mehtah Oyunları

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-30-2012

Meddahlık Olgusu

‎ Doğu’da meddahların halk arasında önemli bir veri olduğunu izleriz

Bunun en ‎büyük nedeni, Ehl-i Beyt’e hizmet eden kimseler olmalarıdır

Ayrıca onların eğitim ‎görmüş kültürlü kişiler olmaları da halk arasında saygın kişiler sayılmalarına neden ‎olmuştur

‎
Sonraları az eğitimli meddahlar da çıkmasına rağmen en tanınmış meddahlar bu ‎kültürlüler arasından çıkmıştır

‎

‎ Meddahlarda ne gibi niteliklerin bulunması gerektiğini yazan Fakiri Risale-i ‎Ta’rifat adlı yapıtında, onu şöyle tanıtır

‎

‎“Bilir misin nedir alemde meddah‎
‎ Birbiriyle halkı ede ıslah
Ola kaddi gibi pür-istikamet
Sözünde olmaya her giz sakamet
Letafet sözlerin derc ide dayim
‎ Zarafet dürlerin harc ide dayim

“‎

‎ Yabancı gözünde, meddah şairdir, tarihçidir, masalcıdır, efsane yazarıdır; o insanın ‎hayal dünyasına giren bütün konulara değinir

O, içinde bulduğu yaşamı canlandıran ‎gerçekçi bir hikayecidir

Bunu yaparken de kendi halkının mizahını, duygularını, ‎özlemlerini ve düşüncelerini dile getirmede ustadır

‎

‎ Meddahlarla ilgili yapılmış çeşitli tarifler vardır

Ehl-i beyte hizmet eden kimseler ‎olarak tanınan ve toplumdan saygı gören meddahlar, kültürlü kimselerdir

Kaşifi’nin ‎fütuvetname’sinde dört tür meddahtan bahsedilir

20

Yüzyıl meddahlarından Şükrü ‎Efendi’nin tasnifinde ise:‎
‎1

‎ kitaptan okuyarak veya ezberden yiğitlerin menkıbesini söyleyenler

Hamzaname, ‎Battalgazi

‎
‎2

‎ destan ve hikayelerini saz eşliğinde söyleyenler ki, halk hikayecileridir ve Doğu ‎Anadolu’da hala devam etmektedir

‎
‎3

‎ taklitli hikaye veya menkıbe söyleyenler

‎

‎ Meddahlığın nitelikleri üzerinde geniş bilgi ve yoruma Kaşifi’de rastlarız

‎Peygamber soyunun meddahları, şeriata aykırı olmayan her şeyi giyebilirlerdi; özel ‎giysileri yoktu, her kılığa girebilirlerdi

Meddahların başlangıçta bazı simgeleri vardı ‎ve bunlar değişik biçimlerde çağımıza kadar sürdü

Bu kimselerin yanlarında süngü, ‎tuğ (yaygı, lamba, şedde) ve teberzin (küçük balta) bulunurdu

Meddahın lambasının ‎yanması üç anlam taşır: 1

aydın yürekli olmasının ve insanların sevgi ışığı yüreğinin ‎köşesini aydınlatmalıdır

2

kendin yanıp toplantıyı aydınlatmalısın

3

topluluğa ‎karşı iyi niyetli davranmalısın

‎
‎ Kaşifi’ye göre, meddahların, olması gereken yirmi, olmaması gereken otuz özelliği ‎vardır

‎

Olması gereken yirmi özellik şunlardır: ‎

‎1

Doğruluk, ‎
‎2

Sabır, ‎
‎3

Şükretme, ‎
‎4

Zühd, ‎
‎5

Boyun eğme, ‎
‎6

Yetinme, ‎
‎7

Hesap görme, ‎
‎8

Denetim, ‎
‎9

Alçak gönüllü olma, ‎
‎10

Kendini tanrıya bırakma, ‎
‎11

Açık yüreklilik, ‎
‎12

Akıllı söz söyleme ve hareket etme, ‎
‎13

Eli açıklık, ‎
‎14

Çalışkanlık, ‎
‎15

Düşünceli hareket etmek, ‎
‎16

Tedbirli olma, ‎
‎17

Her şeyi Tanrıya bırakma, ‎
‎18

Az yemek, ‎
‎19

Az uyumak, ‎
‎20

Sevecenlik

‎

Olmaması gereken otuz özellik de şunlardır: ‎

‎1

Gaflet ‎
‎2

Kendini beğenmişlik ‎
‎3

Şaşkınlık ‎
‎4

İki yüzlülük ‎
‎5

İçki içmek ‎
‎6

Faiz almak ‎
‎7

Zina ‎
‎8

Huysuzluk ‎
‎9

Azarlayıcı olmak ‎
‎10

Çok yemek ‎
‎11

Uygunsuz sözler söylemek ‎
‎12

Sözünde durmamak ‎
‎13

Alay etmek‎
‎14

Yersiz çıkışmak‎
‎15

Yalan söylemek‎
‎16

Yalan yere yemin etmek‎
‎17

Müslüman kardeşin dedikodusunu ‎yapmak
‎18

İftira etmek‎
‎19

Söz getirip götürmek‎
‎20

Gammazlık etmek‎
‎21

İnsanları yalan yere övmek‎
‎22

Yersiz öfkelenmek‎
‎23

Kıskanmak‎
‎24

Hile yapmak‎
‎25

İnsan dedikodusunu yapmak‎
‎26

Varlık konusunda eli sıkı olmak‎
‎27

Pintilik yapmak‎
‎28

Eziyette bulunmak‎
‎29

Pisboğazlık‎
‎30

Çok uyumak‎

07-30-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Meddah -Meddah Nedir -Meddah İle İlgili Yazılalar -Mehtah Oyunları Meddahlık Olgusu ‎ Doğu’da meddahların halk arasında önemli bir veri olduğunu izleriz Bunun en ‎büyük nedeni, Ehl-i Beyt’e hizmet eden kimseler olmalarıdır Ayrıca onların eğitim ‎görmüş kültürlü kişiler olmaları da halk arasında saygın kişiler sayılmalarına neden ‎olmuştur‎ Sonraları az eğitimli meddahlar da çıkmasına rağmen en tanınmış meddahlar bu ‎kültürlüler arasından çıkmıştır‎ ‎ Meddahlarda ne gibi niteliklerin bulunması gerektiğini yazan Fakiri Risale-i ‎Ta’rifat adlı yapıtında, onu şöyle tanıtır‎ ‎“Bilir misin nedir alemde meddah‎ ‎ Birbiriyle halkı ede ıslah Ola kaddi gibi pür-istikamet Sözünde olmaya her giz sakamet Letafet sözlerin derc ide dayim ‎ Zarafet dürlerin harc ide dayim “‎ ‎ Yabancı gözünde, meddah şairdir, tarihçidir, masalcıdır, efsane yazarıdır; o insanın ‎hayal dünyasına giren bütün konulara değinir O, içinde bulduğu yaşamı canlandıran ‎gerçekçi bir hikayecidir Bunu yaparken de kendi halkının mizahını, duygularını, ‎özlemlerini ve düşüncelerini dile getirmede ustadır‎ ‎ Meddahlarla ilgili yapılmış çeşitli tarifler vardır Ehl-i beyte hizmet eden kimseler ‎olarak tanınan ve toplumdan saygı gören meddahlar, kültürlü kimselerdir Kaşifi’nin ‎fütuvetname’sinde dört tür meddahtan bahsedilir 20 Yüzyıl meddahlarından Şükrü ‎Efendi’nin tasnifinde ise:‎ ‎1 ‎ kitaptan okuyarak veya ezberden yiğitlerin menkıbesini söyleyenler Hamzaname, ‎Battalgazi‎ ‎2 ‎ destan ve hikayelerini saz eşliğinde söyleyenler ki, halk hikayecileridir ve Doğu ‎Anadolu’da hala devam etmektedir‎ ‎3 ‎ taklitli hikaye veya menkıbe söyleyenler ‎ ‎ Meddahlığın nitelikleri üzerinde geniş bilgi ve yoruma Kaşifi’de rastlarız ‎Peygamber soyunun meddahları, şeriata aykırı olmayan her şeyi giyebilirlerdi; özel ‎giysileri yoktu, her kılığa girebilirlerdi Meddahların başlangıçta bazı simgeleri vardı ‎ve bunlar değişik biçimlerde çağımıza kadar sürdü Bu kimselerin yanlarında süngü, ‎tuğ (yaygı, lamba, şedde) ve teberzin (küçük balta) bulunurdu Meddahın lambasının ‎yanması üç anlam taşır: 1aydın yürekli olmasının ve insanların sevgi ışığı yüreğinin ‎köşesini aydınlatmalıdır 2 kendin yanıp toplantıyı aydınlatmalısın 3 topluluğa ‎karşı iyi niyetli davranmalısın‎ ‎ Kaşifi’ye göre, meddahların, olması gereken yirmi, olmaması gereken otuz özelliği ‎vardır ‎ Olması gereken yirmi özellik şunlardır: ‎ ‎1Doğruluk, ‎ ‎2Sabır, ‎ ‎3Şükretme, ‎ ‎4Zühd, ‎ ‎5Boyun eğme, ‎ ‎6Yetinme, ‎ ‎7Hesap görme, ‎ ‎8Denetim, ‎ ‎9Alçak gönüllü olma, ‎ ‎10Kendini tanrıya bırakma, ‎ ‎11Açık yüreklilik, ‎ ‎12Akıllı söz söyleme ve hareket etme, ‎ ‎13Eli açıklık, ‎ ‎14Çalışkanlık, ‎ ‎15Düşünceli hareket etmek, ‎ ‎16Tedbirli olma, ‎ ‎17Her şeyi Tanrıya bırakma, ‎ ‎18 Az yemek, ‎ ‎19Az uyumak, ‎ ‎20Sevecenlik‎ Olmaması gereken otuz özellik de şunlardır: ‎ ‎1Gaflet ‎ ‎2 Kendini beğenmişlik ‎ ‎3Şaşkınlık ‎ ‎4İki yüzlülük ‎ ‎5İçki içmek ‎ ‎6Faiz almak ‎ ‎7Zina ‎ ‎8Huysuzluk ‎ ‎9Azarlayıcı olmak ‎ ‎10Çok yemek ‎ ‎11Uygunsuz sözler söylemek ‎ ‎12Sözünde durmamak ‎ ‎13Alay etmek‎ ‎14Yersiz çıkışmak‎ ‎15Yalan söylemek‎ ‎16Yalan yere yemin etmek‎ ‎17Müslüman kardeşin dedikodusunu ‎yapmak ‎18İftira etmek‎ ‎19Söz getirip götürmek‎ ‎20Gammazlık etmek‎ ‎21İnsanları yalan yere övmek‎ ‎22Yersiz öfkelenmek‎ ‎23Kıskanmak‎ ‎24Hile yapmak‎ ‎25İnsan dedikodusunu yapmak‎ ‎26Varlık konusunda eli sıkı olmak‎ ‎27Pintilik yapmak‎ ‎28Eziyette bulunmak‎ ‎29Pisboğazlık‎ ‎30Çok uyumak‎