16 Büyük Türk Devleti-Tarihin Akışını En Çok Değiştiren Türk İmparatorluğu Hangisi

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-30-2012

5 GÖKTÜRK İMP 552-743

I

GÖKTÜRK KAĞANLIĞI
Kurucusu : Bumin Kağan
Kuruluşu : 552
İkiye Ayrılışı : 581
Yıkılışı : 630
Kapsadığı Alan : 18

000

000 km²

II

GÖKTÜRK KAĞANLIĞI
Kurucusu : İlteriş Kağan
Kuruluşu : 682
Yıkılışı : 743

Avar’lara bağlı olarak yaşıyan GÖKTÜRKLER bunların egemenliğine son vererek (552) ilk defa TÜRK adını kullanarak GÖKTÜRK İmparatorluğu’nu kurdular

Bumin Kağan’ın ölümünden sonra birlik korunamadı, 581’de ikiye ayrıldılar (Doğu ve Batı GÖKTÜRK Devletleri)

Çinlilerin oyunları ile başkaldıran bazı boyların zorlamasıyla Doğu GÖKTÜRK Devleti gittikçe zayıflıyarak 630’da yıkıldı

Aynı şekilde Batı GÖKTÜRK’leri de iç çekişmeler yüzünden zayıflayarak Çin egemenliğini kabul etmek zorunda kaldılar (630)

682’de İlteriş Kağan, Çin boyunduruğundan kurtardığı TÜRKLERİ birleştirerek ikinci defa GÖKTÜRK İmparatorluğu’nu kurdu

İmparatorluk en büyük şeklini İSTEMİ Kağan devrinde aldı

Türklerde tam şehirleşme bu dönemde görülür

GÖKTÜRK İmparatorluğu’nu büyük bir tehlike olarak gören Çin’lilerin devamlı entrikaları devleti yönetenleri birbirine düşürmüş, bu pırıl pırıl imparatorluk kardeş kavgasının kurbanı olarak 743’te yıkılmıştır

Sosyal Hayat : İmparatorluk hanedanın müşterek malıdır

Hanedan üyelerinden hangisinin hakan olacağı, belli bir kaideye bağlanmış değildir

En güçlüsü kağanlık mevkiine yükselir

Göktürk’ler yerleşik tip medeniyete geçmeye başlamışlardır ki bu tür yaşayış Göktürk’lerden sonra devlet kuran Uygurlar döneminde tamamlanmıştır

Ordu : Göktürk ordusunun üçte ikisi atlı, üçte biri yaya idi

Uzak seferlerde atlı ordu kullanılıyordu

Savaş teknik ve taktikleri vardı

Deri, keçe çizme giyiyorlardı

Kaftanları uzundu

İnanç : ŞAMAN dinindendiler

Sanat : Göktürkler sanat tarihi bakımından büyük önem taşırlar

Göktürklerin yaşadıkları yerlerde yapılan kazılarda, Göktürk’lere ait, ipekli atlaslar, küpeler, boncuklar, inci dizileri ile süslenmiş plakalar, kayış uçlarına ait süsler ve demirden yapılmış kılıçlara, oklara ve demir eritme ocaklarına rastlanmıştır

Yazı : Göktürk alfabesi Türklerin milli alfabesidir

Türkçeye göre düzenlenmiş 38 harfi vardır

Uygur alfabesi bu alfabenin ortadan kalkmasına sebep olmuştur (Ünlü Orhun Anıtları üzerindeki yazı Göktürk harfleri ile yazılmıştır)

Ziraat : Hayvancılık yanında geniş ölçüde ziraat yapıyorlardı

Sulama için kanallar açmışlardır

Örnek olarak göstereceğimiz Tötö kanalını, Ruslar bugün kullanmaktadır

6 AVAR İMP

Kuruluşu : 563
Yıkılışı : 803
Kurucusu : Bayan Kağan
Kapsadığı Alan : İtil-Don, Dinyeper-Dinyester, Vistül, Elbe, Oder, Ren, Erdel, Eflak ve Buğdan

Kuruluşu :
Orta-Asya Türklerinden olan Avarlar tahtlarını Göktürkler’e kaptırınca başka bir Türk hanedanının idaresi altında yaşamak istemediklerinden Avrupa’ya geçip yeni ve büyük bir Türk İmparatorluğu kurmuşlardır

Avrupa’ya gelen Avarlar, bir asır önceki Hun İmparatorluğu enkazı ve toprakları üzerine oturmuşlardır

Yıkılışı : 238 yıl yaşayan İmparatorluk, üst üste yaptığı savaşlar neticesinde eski kuvvetini kaybederek Franklar tarafından ortadan kaldırıldı

Sosyal Hayat : Konar-Göçer yaşayan Avarlar kuvvetli devlet ve teşkilat düzenine sahiptir

İnanışları : Ölüleriyle birlikte çanak-çömlek, at koşumları ve altın işlemelerini gömmeleri, insanları öldükten sonra yaşamaya devam edeceğine inandıklarını göstermektedir

Sanat : Avar sanatında hayvan üslubu hakimdir

Hayvan motifleri ile süslenmiş at koşumlarının yanında bronz dökme ve altın işleme tekniği de ilerlemişti

Altın bakımından da çok zengindiler, o zamanki dünya altın mevcudunun üçte ikisi Avarların elinde idi

7 HAZAR İMP

Kuruluşu : 651
Yıkılışı : 983
Kapsadığı Alan : Kırım, Dinyeper, Don, Volga

Kuruluşu : Önceleri Göktürklere tabi olduğu tahmin edilen Hazarlar, batıya göçerek, Kırım’dan Hazar Denizi’ne kadar olan alanda imparatorluk kurmuşlardır

Yıkılışı : Emeviler, Araplar ve Norman Türkleriyle mücadele eden Hazarlar, öldürücü darbeyi Normanlar’dan yemiş, prenslik derecesine düşerek XI

asır sonlarına kadar yaşamış, yeni gelen Kıpçak, Peçenek ve Oğuz Türkleri arasında eriyip gitmişlerdir

Sosyal Hayat : Yerleşik yaşayan Hazarlar dere kenarlarına kurdukları şehirlerde otururlardı

Bu şehirlerin etrafına tuğla ile sur çekerlerdi

İnanç : Hazarlar arasında Yahudilik ve Müslümanlık ile beraber Hıristiyan dini de çok yayılmıştır

Gelenek : Ölüleriyle beraber günlük hayatta kullandıkları eşyaları da gömerlerdi

Sanat : Şehircilik ve şehir etrafına sur çekme sanatında ileri idiler

Bunun yanı sıra demir işlemeciliğine de önem verirlerdi

8 UYGUR DEVLETİ 744-1335

BİRİNCİ UYGUR DEVLETİ
Kuruluşu : 744
Yıkılışı : 840
Kurucusu : Kutluğ Bilge Kül Kağan

İKİNCİ UYGUR DEVLETİ
Kuruluşu : 851
Cengiz Han’a tabi oluşu : 1209
Yıkılışı : 1335
Kapsadığı Alan : Göktürk İmparatorluğu’nun akıl almaz genişlikteki sınırından bir hayli dar olmakla beraber, devlet yine de Orta Asya’ya hakim durumdaydı

Kuruluşu : Göktürk Hakanlığı Federasyonu içinde gittikçe önem kazanan Uygurlar, bu hakanlığı yıkarak kendi devletlerini kurmuşlardır

Yıkılışı : Çin entrikalarıyla kardeşlerin birbirlerine düşmesi yüzünden zayıflıyan devlet Moğol İmparatorluğu’na katılmıştır

Sosyal Hayat : Yerleşik hayat ve medeniyetin zirvesine çıkmışlardır

İnançları : 763 yılına kadar Şaman idiler, bu tarihten sonra da Mani dinini kabul etmişlerdir

Yazı : Önce Göktürk alfabesini kullanan Uygurlar sonradan 14 harfli kendi alfabelerini kullanarak, sabit, sert tahtadan oyulmuş harflerle kitaplar basmışlardır

Sanat : Mimari eserlerde bol numuneler vermişlerdir

Şehirlerini 20 metre yükseklikteki surlarla çeviren Uygurlar, muntazam yollarla birbirine bağladıkları gibi kanallar açarak ıssız ve çorak yerlere kadar su götürmüşlerdir

Mabedlerin, oda ve salonların duvarlarını renkli ve yaldızlı resimlerle süslerlerdi

Dokumacılıkta meşhurdurlar

Çin dahil Asya’nın her yerine kumaş ihraç ederlerdi

Demircilik ve diğer sanatlarda ileri gitmişlerdir

Bayrak : Mani dinine mensup Türklere mahsus üzerinde insan resmi olan dini bayrakları vardır

07-30-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	16 Büyük Türk Devleti-Tarihin Akışını En Çok Değiştiren Türk İmparatorluğu Hangisi 5 GÖKTÜRK İMP 552-743 I GÖKTÜRK KAĞANLIĞI Kurucusu : Bumin Kağan Kuruluşu : 552 İkiye Ayrılışı : 581 Yıkılışı : 630 Kapsadığı Alan : 18000000 km² II GÖKTÜRK KAĞANLIĞI Kurucusu : İlteriş Kağan Kuruluşu : 682 Yıkılışı : 743 Avar’lara bağlı olarak yaşıyan GÖKTÜRKLER bunların egemenliğine son vererek (552) ilk defa TÜRK adını kullanarak GÖKTÜRK İmparatorluğu’nu kurdular Bumin Kağan’ın ölümünden sonra birlik korunamadı, 581’de ikiye ayrıldılar (Doğu ve Batı GÖKTÜRK Devletleri) Çinlilerin oyunları ile başkaldıran bazı boyların zorlamasıyla Doğu GÖKTÜRK Devleti gittikçe zayıflıyarak 630’da yıkıldı Aynı şekilde Batı GÖKTÜRK’leri de iç çekişmeler yüzünden zayıflayarak Çin egemenliğini kabul etmek zorunda kaldılar (630) 682’de İlteriş Kağan, Çin boyunduruğundan kurtardığı TÜRKLERİ birleştirerek ikinci defa GÖKTÜRK İmparatorluğu’nu kurdu İmparatorluk en büyük şeklini İSTEMİ Kağan devrinde aldı Türklerde tam şehirleşme bu dönemde görülür GÖKTÜRK İmparatorluğu’nu büyük bir tehlike olarak gören Çin’lilerin devamlı entrikaları devleti yönetenleri birbirine düşürmüş, bu pırıl pırıl imparatorluk kardeş kavgasının kurbanı olarak 743’te yıkılmıştır Sosyal Hayat : İmparatorluk hanedanın müşterek malıdır Hanedan üyelerinden hangisinin hakan olacağı, belli bir kaideye bağlanmış değildir En güçlüsü kağanlık mevkiine yükselir Göktürk’ler yerleşik tip medeniyete geçmeye başlamışlardır ki bu tür yaşayış Göktürk’lerden sonra devlet kuran Uygurlar döneminde tamamlanmıştır Ordu : Göktürk ordusunun üçte ikisi atlı, üçte biri yaya idi Uzak seferlerde atlı ordu kullanılıyordu Savaş teknik ve taktikleri vardı Deri, keçe çizme giyiyorlardı Kaftanları uzundu İnanç : ŞAMAN dinindendiler Sanat : Göktürkler sanat tarihi bakımından büyük önem taşırlar Göktürklerin yaşadıkları yerlerde yapılan kazılarda, Göktürk’lere ait, ipekli atlaslar, küpeler, boncuklar, inci dizileri ile süslenmiş plakalar, kayış uçlarına ait süsler ve demirden yapılmış kılıçlara, oklara ve demir eritme ocaklarına rastlanmıştır Yazı : Göktürk alfabesi Türklerin milli alfabesidir Türkçeye göre düzenlenmiş 38 harfi vardır Uygur alfabesi bu alfabenin ortadan kalkmasına sebep olmuştur (Ünlü Orhun Anıtları üzerindeki yazı Göktürk harfleri ile yazılmıştır) Ziraat : Hayvancılık yanında geniş ölçüde ziraat yapıyorlardı Sulama için kanallar açmışlardır Örnek olarak göstereceğimiz Tötö kanalını, Ruslar bugün kullanmaktadır 6 AVAR İMP Kuruluşu : 563 Yıkılışı : 803 Kurucusu : Bayan Kağan Kapsadığı Alan : İtil-Don, Dinyeper-Dinyester, Vistül, Elbe, Oder, Ren, Erdel, Eflak ve Buğdan Kuruluşu : Orta-Asya Türklerinden olan Avarlar tahtlarını Göktürkler’e kaptırınca başka bir Türk hanedanının idaresi altında yaşamak istemediklerinden Avrupa’ya geçip yeni ve büyük bir Türk İmparatorluğu kurmuşlardır Avrupa’ya gelen Avarlar, bir asır önceki Hun İmparatorluğu enkazı ve toprakları üzerine oturmuşlardır Yıkılışı : 238 yıl yaşayan İmparatorluk, üst üste yaptığı savaşlar neticesinde eski kuvvetini kaybederek Franklar tarafından ortadan kaldırıldı Sosyal Hayat : Konar-Göçer yaşayan Avarlar kuvvetli devlet ve teşkilat düzenine sahiptir İnanışları : Ölüleriyle birlikte çanak-çömlek, at koşumları ve altın işlemelerini gömmeleri, insanları öldükten sonra yaşamaya devam edeceğine inandıklarını göstermektedir Sanat : Avar sanatında hayvan üslubu hakimdir Hayvan motifleri ile süslenmiş at koşumlarının yanında bronz dökme ve altın işleme tekniği de ilerlemişti Altın bakımından da çok zengindiler, o zamanki dünya altın mevcudunun üçte ikisi Avarların elinde idi 7 HAZAR İMP Kuruluşu : 651 Yıkılışı : 983 Kapsadığı Alan : Kırım, Dinyeper, Don, Volga Kuruluşu : Önceleri Göktürklere tabi olduğu tahmin edilen Hazarlar, batıya göçerek, Kırım’dan Hazar Denizi’ne kadar olan alanda imparatorluk kurmuşlardır Yıkılışı : Emeviler, Araplar ve Norman Türkleriyle mücadele eden Hazarlar, öldürücü darbeyi Normanlar’dan yemiş, prenslik derecesine düşerek XI asır sonlarına kadar yaşamış, yeni gelen Kıpçak, Peçenek ve Oğuz Türkleri arasında eriyip gitmişlerdir Sosyal Hayat : Yerleşik yaşayan Hazarlar dere kenarlarına kurdukları şehirlerde otururlardı Bu şehirlerin etrafına tuğla ile sur çekerlerdi İnanç : Hazarlar arasında Yahudilik ve Müslümanlık ile beraber Hıristiyan dini de çok yayılmıştır Gelenek : Ölüleriyle beraber günlük hayatta kullandıkları eşyaları da gömerlerdi Sanat : Şehircilik ve şehir etrafına sur çekme sanatında ileri idiler Bunun yanı sıra demir işlemeciliğine de önem verirlerdi 8 UYGUR DEVLETİ 744-1335 BİRİNCİ UYGUR DEVLETİ Kuruluşu : 744 Yıkılışı : 840 Kurucusu : Kutluğ Bilge Kül Kağan İKİNCİ UYGUR DEVLETİ Kuruluşu : 851 Cengiz Han’a tabi oluşu : 1209 Yıkılışı : 1335 Kapsadığı Alan : Göktürk İmparatorluğu’nun akıl almaz genişlikteki sınırından bir hayli dar olmakla beraber, devlet yine de Orta Asya’ya hakim durumdaydı Kuruluşu : Göktürk Hakanlığı Federasyonu içinde gittikçe önem kazanan Uygurlar, bu hakanlığı yıkarak kendi devletlerini kurmuşlardır Yıkılışı : Çin entrikalarıyla kardeşlerin birbirlerine düşmesi yüzünden zayıflıyan devlet Moğol İmparatorluğu’na katılmıştır Sosyal Hayat : Yerleşik hayat ve medeniyetin zirvesine çıkmışlardır İnançları : 763 yılına kadar Şaman idiler, bu tarihten sonra da Mani dinini kabul etmişlerdir Yazı : Önce Göktürk alfabesini kullanan Uygurlar sonradan 14 harfli kendi alfabelerini kullanarak, sabit, sert tahtadan oyulmuş harflerle kitaplar basmışlardır Sanat : Mimari eserlerde bol numuneler vermişlerdir Şehirlerini 20 metre yükseklikteki surlarla çeviren Uygurlar, muntazam yollarla birbirine bağladıkları gibi kanallar açarak ıssız ve çorak yerlere kadar su götürmüşlerdir Mabedlerin, oda ve salonların duvarlarını renkli ve yaldızlı resimlerle süslerlerdi Dokumacılıkta meşhurdurlar Çin dahil Asya’nın her yerine kumaş ihraç ederlerdi Demircilik ve diğer sanatlarda ileri gitmişlerdir Bayrak : Mani dinine mensup Türklere mahsus üzerinde insan resmi olan dini bayrakları vardır