|
Prof. Dr. Sinsi
|
Çağdaş Bilimsel Düşünce Nedir -Çağdaş Bilimsel Düşünce Nedir Acıklaması
Duyumlar genellikle basittirler Örneğin : Açık havada gökyüzüne baktığımızda bir mavilik görüyoruz, buna duyum denir Fakat cisimlerden yani nesnelerden aldığımız duyumlar, sadece duyumlardan ibaret değildir Bir cisim çeşitli özellikleriyle bir veya birkaç duyu organı üzerine etkiler yapar Cismin duyu organı üzerine yaptığı etkiler, hep birden veya birbiri ardı sıra duyulur Böylece bunların tümü bir birlik oluşturur, örneğin : Önümüzde duran masanın üstüne bir portakal konursa, bunun rengini, büyüklüğünü, biçimini, gözlerimizle görürüz Portakalı elimize aldığımızda, biçimini, pürüzlülüğünü, yumuşaklığını, sıcaklık derecesini, koklayınca kokusunu, tadınca da tadını duyarız Çeşitli yönlerden alınmış olan tüm bunlar, ayrı ayrı birer duyumdur Öte yandan bunların tümü bizde bir «Algı» meydana getirir, o da portakal algısıdır
Duyu organları üzerine gelen bir etkinin, bir uyarıcının, duyulmasına duyum demiştik Bir de, anlayarak, bilerek duymak vardır ki, buna algı denir Örneğin: Ağzımıza bir parça şeker aldığımız zaman, sadece tatlılık duymamız bir duyumdur Fakat tatlılığın şekerden ileri geldiğini bilmemiz ve anlamamız ise bir algıdır Kısacası duyumun zihinde anlam kazanmasına algı denir Demek ki, algı, bir veya birkaç duyu organına yapılan etkilerin grup halinde toplanarak hep birden duyulmasına, nedenlerinin anlaşılmasına denir
Bir algının ortaya çıkması için, önce zihinde kalmış olan izlerin anımsanması gerekir Öte yandan bir algının tam oluşması için, ö algıyı birleştiren duyumların hepsinin ortaya çıkmasına gerek yoktur Bir cismin temel özelliklerinden biri veya birkaçı duyulunca, algı meydana gelir
Portakalın yalnız rengini ve biçimini görmek, onu diğer varlıklardan ayırt etmeye yeterlidir Ayrıca kokusunu ve tadını denemeye gerek yoktur Bir küreyi yalnız bir kez görmekle onun yuvarlaklığını algılayabiliriz
Algılar bir oranda, basit yahut bileşik olabilirler Örneğin : Bir elmanın algısı, çeşitli duyumların birleşmesinden olmakla beraber, nispeten bir algı sayılır Bir bahçeye baktığımız zaman da daha karışık bir algı elde etmiş oluruz Bahçenin içindeki çeşitli ağaçları, çiçekleri, yollan ve bunun gibi, birlik içinde toplamış oluruz
Özet olarak diyebiliriz ki, duyum, duyu organları aracılığı ile nispeten basit sayılan bir duyum elde etmektir Portakalın sarı rengini, görmek gibi Algı, bir cismin çeşitli özellikleri hakkında, grup halinde duyumları elde etmektir Portakalın rengini, biçimim, tadını, kokusunu, yumuşaklığını duymak gibi Duygu bir durum veya bir algının bizde haz ya da elem uyandırması, bizim hoşumuza gitmesi veya gitmemesidir Örneğin; portakalın tadı bazı kimselerin hoşuna gitmediğinden portakal yemezler Algı duyumun verdiği ilkel verileri açıklayan bir yetenektir
Algıların zihinsel ve duygusal hayatımız için büyük bir önemi vardır Zira bu sayede, gerek beden dahilinden ve gerekse beden dışından gelen etkileri birbirinden ayrı, parçalar halinde değil, bir grup, bir bütün halinde duyarız Eşyanın en açık özellikleri en çok dikkati çekerler Bunlar sayesinde eşya algılanır Bu açık özelliklerden birinin duyulması, bizde bütün cisim hakkında bir algı meydana getirir Örneğin : Biz, bir kimsenin yalnız sesini işitmekle, o kimsenin kim olduğunu biliriz Yalnız portakal kokusu duymak sayesinde, çevremizde bir portakalın bulunduğunu tahmin ederiz
Tasarım :
Bir algıyı meydana getiren sebep ortadan kalktıktan bir süre sonra, algılama işi sona ererse de, zihinde bir «iz» kalır Bu iz sayesindedir ki, biz daha önce algıladığımız bir şeyi, sonradan, dışarıdan gelmediği, dışarıdan yansımadığı halde, o şeyi zihinde canlandırabiliriz Buna tasarım denir Örneğin : Bir kimse, yediği bir yemeğin tadını, kokladığı bir çiçeğin kokusunu, gördüğü bir yaprağın rengini ve biçimini, dinlediği bir musikinin melodisini anımsayabilir Bu anımsama işlemi bir zihin işidir Çünkü ortada dışarıdan gelme bir etken ya da bir uyarıcı yoktur
İnsan bir defa algıladığı bir şeyi, sonradan dıştan bir etki olmadığı halde de, zihinde yüzlerce kez canlandırabilir Bir kez gördüğümüz bir adamın simasını birçok kez gözümüzün önüne getirebiliriz Bir kez yenmiş olan bir yemeğin tadını defalarca tasarlayabiliriz İşte, nesnelerin zihinde bıraktığı izlere, imge, tasarım gibi adlar verilmektedir
|