|
Prof. Dr. Sinsi
|
Çağdaş Bilimsel Düşünce Nedir -Çağdaş Bilimsel Düşünce Nedir Acıklaması
Düşünme :
İnsanda anımsama ve hayal kurma yeteneği olduğu gibi bir de, hayvanlardan farklı olarak, düşünme yeteneği vardır Düşünme, eşyayı ve olayları birbiriyle karşılaştırmak, bunların birbirine uyan ve uymayan yönlerini bulmak ve aralarındaki benzerliklere veya farklara göre onları sınıflandırmak demektir Duyu organlarımız aracılığıyla aldığımız sayısız algıları, karmakarışık bir durumdan kurtarıp onlardan benzer niteliklere sahip olanları birer, bağ ile bağlıyarak demetler haline koymak, düşünme sayesinde mümkün olur
İnsan eski çağlardan beri ilkel yaşamından vaz geçmiş, düşünme sayesinde ateşi bulmuş, giysi, konut, ulaştırma ve savaş araçları yapmış daha sonra, buhar gücünü, elektriği keşfetmiş, bunlardan kendisi için en büyük yararlar sağlamıştır, İnsanın tüm bu ilerlemeleri, onun düşünme yeteneğinden doğmuştur
Hayal ile düşünme arasında daima bir bağlantı vardır Örneğin : Bir nehrin üstüne bir köGoogle Page Rankingü kurulacağı zaman, önce hayal edilir İmgelem, o köGoogle Page Rankingüyü bir kıyıdan diğer kıyıya uzatarak yapılmasına olanak olup olmadığını kestirebilmesi için düşünmenin yardımına gereksinim duyar
Düşünmede Ayırım ve Genelleme :
Düşünme olayı, zihnin en karmaşık işlemlerinden biridir Kuramsal olarak düşünülecek olursa, bunun için ilk önce kavramları toplamak gerekir Bu da ayrım ve genelleme sayesinde olur Daha önce, algıların zihinde bırakmış olduğu izlere tasarım demiştik Tasarımlar ise, somut ve soyut olmak üzere ikiye ayrılır Örneğin : Elimize bir elma alıp, bunun rengi, biçimi, kokusu, tadı ve sıcaklığı hakkında bir algı oluşturduktan ve bu elmayı gözümüzün önünden kaldırdıktan sonra, aynı elmayı rengiyle, biçimiyle, (kokusu ve tadı ile tasarlayabiliriz Bu tasarım bir tek elmaya ait olduğundan tekil bir tasarımdır Yine bu elmayı, kendisine özgü olan tüm nitelikleriyle tasarladığımızda, bu tasarım aynı zamanda somut bir tasarımdır İkinci, üçüncü kez başka birer elma aldığımızda, bunların her biri hakkında, somut birer tasarım elde etmiş oluruz Bundan sonra zihin bu tasarımlan işlemeğe başlar Önce her bir elmaya ait olan nitelikler analiz edilir Bu sayede renk, biçim, koku, tat gibi nitelikler birbirinden ayrılır Bu ayırma İşlemi ilk ayrım işlemidir
Bumdan sonra ikinci bir işlem başlar ki, o da karşılaştırma işlemidir Çeşitli elmaların renkleri, biçimleri, kokuları, birbiriyle karşılaştırılır Bu karşılaştırma sonucunda bazı niteliklerin tüm elmalarda bulunduğu, bazı niteliklerin de her elmada bulunmadığı anlaşılır Bütün elmalarda bulunan niteliklere, ortak nitelikler denir Bazı elmalarda bulunmayan niteliklere ise, ortak olmayan nitelikler veya özel nitelikler denir
Bundan sonra asıl ayrım ve genelleme işlemi başlar Yani ortak olmayan nitelikler ayrılır ve atılır Ortak olan nitelikler ise birleştirilir Bu suretle daha genel bir elma tasarımı elde edilir İşte ortak olmayan nitelikleri ayırtıp atmağa ayrım ve ortak olan nitelikleri birleştirmeğe de genelleme denir
Kavram ve Fikir :
Ayrım ve genelleme sonucunda elde edilen elma tasarımı dün veya bugün tetkik ettiğimiz filân veya falan elmaya ait değildir Her elmada bulunan temel ve üstün nitelikleri içeren bir tasarımdır Böylece genel tasarımlara kavram veya fikir denir İşte bizim elma hakkındaki genel tasarımız bir kavramdır, bir fikirdir Fakat insanda daha başka birçok kavramlar vardır Örneğin : Elma, armut, kiraz, erik, kavramları gibi Bu kavramlar da, birbiriyle karşılaştırma yapılınca aralarında bazı ortak ve bazı ortak olmayan nitelikler bulunur Burada ortak olmayan niteliklerin atılması ve ortak niteliklerim birleştirilmesi sayesinde yeni bir kavram elde edilmiş olur Bu kavram, meyve kavramıdır Meyve (kavramının anlamı, elma kavramının anlamından daha geniştir Elma bir meyvedir Fakat meyve (kavramının içkide elmadan başka armut, vişne, kiraz, erik gibi diğerleri de vardır
Kavramlarda Kaplama ve İçlem :
Kaplam, bir kavramın içine aldığı teklerin çokluğuna veya azlığına; yani genişliğine o kavramın kaplamı adı verilir Örneğin: Çiçek dediğimiz zaman bütün çiçekler bu kavramın içine girer Hayvan kavramıyla da tüm hayvanları kastetmiş oluruz Bazı kavramların kaplamı daha geniş, bazılarının da daha dardır
İçlem ise, kavramı tanıtan, bildiren özelliklere, o kavramın içlemi adı verilir İçlem, bir kavramın sahip olduğu nitelikleri, özellikleridir Örneğin : Kuş kavramının içlemi; onun uçucu, yumurtlayıcı ve çift dolaşımlı olmasıdır İnsan kavramının içlemi ise; onun düşünen, konuşan, iki elli, iki ayaklı olması gibi
Kavramlarda, kaplamla içlem birbiriyle ters orantılıdır Bu kavramın kaplamı çoğaldığı zaman içlemi, içlemi çoğaldığı zaman da kaplamı azalır, böylece kaplam ve telemin birbirleriyle ters oldukları görülür
Yargı :
Kavramların ne biçimde oluştuklarını yukarıdaki konularda gördük Kavramlar oluştuktan sonra, oldukları gibi zihinde kalmazlar Zihin bunları işlemekle devam eder Kavramların ilk işlenmesi, bunların birbirlerine yaklaştırılmasıyla ya da uzaklaştırılmasıyla olur Örneğin : Altın madendir dediğimiz zaman, altın ve maden kavramlarını birbirine yaklaştırmış oluruz Altın canlı değildir dediğimiz zaman altın ve canlılık kavramlarımı birbirinden uzaklaştırmış oluruz
işte, iki kavram arasındaki bağlantıları araştırarak bunları birbirine yaklaştırmaya ya da birbirinden uzaklaştırmaya yargı (hüküm) dendir Başka bir deyişle yargı, bir maksadı tam olarak belirten kavram dizisidir
|