Azerbaycan Hakkında Bilgi

Azerbaycan ile ilgili bilgiler


Azerbaycan Devleti Hakkında Genel Bilgiler



Azerbaycan



Azerbaycan resmi adıyla Azerbaycan Cumhuriyeti (Azerice: Azərbaycan Respublikası), Avrupa ve Asya kıtaları arasında, Güney Kafkasya'da ülkedir Azerbaycan kuzeyde Rusya, kuzey batıda Gürcistan, güney batıda Ermenistan, güneyde İran ve güney batıda Nahçıvan'a komşu olarak Türkiye ile komşudur Ülkenin doğu sınırını Hazar Denizi çizmektedir

Azeri ordusu Kafkasyada en güçlü ordu ünvanına sahipdir


Günümüzden Geçmişe Azerbaycan Türkleri 'nin tarihi;

Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (1921-1991)

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (1918-1920)

Rusya hakimiyyeti (1813-1918)

Azerbaycan Hanlıkları (1747-1813)

Safeviler (1501-1736)

Akkoyunlular (1468-1501)

Karakoyunlular (1410-1468)

Timurlu hakimiyyeti (1380-1408)

Celairiler (1357-1380)

İlhanlılar (1256-1357)

Eldenizliler (1136-1230)

Selçuklu hakimiyyeti (1054-1136)

Revvadiler (983-1054)

Salariler (941-983)

Saciler (879-941)

Arap hakimiyyeti (705-879)

Sabirler (638-705)


Azerbaycan sözcüğünün kökeni


Azerbaycan'ın adı konusunda değişik görüşler bulunmaktadır Burayı (MÖ 323) yöneten komutanlarından Atropates'ten geldiği söylendiği gibi "Od" anlamındaki azer sözcüklerinden geldiği de belirtilmektedir Ancak, bu yer adının etimolojisi yapılırken, bu bölgede egemenlik Süren Kasar (Hazar) Türkleri'nin ismi de göz önüne alınmalıdır ve kaynaklara göre gerçek payı da büyüktür

Selçuklu Türkleri'nin Azerbaycan'da görülmeleri ise 1015-1021 yılları arasındadır Sultan Alparslan zamanında Azerbaycan'da Türkmenler sayesinde Azerbaycan'ın Türkleşmesi kolay gerçekleşmistir Azerbaycan daha sonra İlhanlılar'ın egemenliğine girmiş ve bir süre Altınordu Devleti'nin hakimiyetinde kalmış; Akkoyunlu ve Karakoyunlular döneminde Türk nüfusu bakımından en yoğun dönemini yaşamıştır Daha sonra Azerbaycan'da Safeviler, Afşar ve Kaçarlar hüküm sürmüşlerdir

Bundan sonra sırasıyla; Şeki, Gence, Bakü, Derbent, Kuba, Nahcivan, Revan, Tebriz, Urmiye, Erdil hanlıkları dönemi başlamıştır

Azerbaycan toprakları Rusların egemenliğine girdikten sonra Erivan'a ve Karabağ'a Ermeni'ler yerleştirilmeye başlanılmıştır

Azerbaycan Türkleri, 1918 - 1920'de Kafkasya Kurultayı'nı toplamış ve 28 Mayıs 1918'de de ulusal Azerbaycan Devleti'ni kurmuşlardır Bu devlet Orta Doğu'da ilk özerk cumhuriyet olmuştur Ancak 1920'de Kafkasya ötesi Sosyalist Sovyet Cumhuriyetler Birliği'ne katılmak zorunda kalmıştır 30 Eylül 1991'de SSCB çöküşüyle bağımsızlığını yeniden ilan etmiştir

Azeriler Kafkasya bölgesinin en büyük Türk bölümünü oluşturmaktadır

Bugüne kadar Kafkaslarda Türkçülük hareketlerinin merkezi hep Bakü olmuştur Bu düşüncenin isim babaları Hüseyni Zade Ali, Ağaoğlu Ahmed, Ali Merdem Topçu Bey'dir


Coğrafi konumu


Azerbaycan 38°-25 kuzey enlemleri ile 44°-50 doğu boylamları arasındaki coğrafı bölgeye yerleşmiştir Sınırların uzunluğu 3600 km dir Azerbaycan 657 metre deniz seviyesinden yüksektir ve topraklarının % 50'si dağlık alanlardır Dağlık alanlar Büyük Kafkasya, Küçük Kafkasya ve Talış dağlarından meydana gelmektedir En yüksek yeri Bazardüzü 4466 metre'dir Hinal dağı, Delidağı, Kedidağı önemli dağlarıdır Kura-Aras Ovası en büyük düzlüktür

Azerbaycan iklimi dünyadaki 11 iklim çeşidinden 9 una sahiptir Yıllık ortalama sıcaklığı 10 °C'nın üzerindedir En büyük gölü 17,5 km² ile Hacıkabul Gölü'dür

Azerbaycan'ın en uzun nehri 1364 km Hazar Denizi'ne dökülen Kura Nehri'dir Kura'nın bir kolu olan Aras ise 1072 km'dir


Ekonomik ve sosyal yapı


1991'de bağımsızlığını aldıktan sonra, özellikle geçiş döneminin ilk yıllarında ekonomik alanda düşüşler olmuş ve para birimi olarak Manat'a bağlı kalmıştır Ancak, Azerbaycan verimli tarım arazileri, doğalgaz, petrol ve demir cevheri bakımından zengin kaynaklara sahip bulunmaktadır Ham petrol üretimi 2006' da günlük 600,000 varile ulaşmıştır

Doğal gaz üretimi ise 1991 de 11 milyon m³ dur Toplam doğalgaz rezervi 2 trilyon metreküp, petrol rezervlerin de 8 milyar varil olduğu savunulmaktadır Ayrıca, petrokimya, yiyecek, giyim gibi hafif sanayide vardır

Turizm potansiyeli yüksek bir cumhuriyettir

Bankacılık ve sigortacılık gelişme süreci göstermektedir

En önemli ihracatı petroldur

Petro-kimya ürünleri de ihracatta önemli yer tutmaktadır

ayrıca inşaat sektöründe farklı gelişmeler olmuştur

İlk teleferik 2007 yılında Balakende hizmete açılmıştır


Coğrafi Verileri


Konum: Güneybatı Asya'da, Hazar Denizi'nin kıyısında, İran ve Rusya arasında bir bölgede yer almaktadır

Coğrafi konumu: 40 30 Kuzey enlemi, 47 30 Doğu boylamı

Haritadaki konumu: Güneybatı Asya

Yüzölçümü: Toplam: 86,600 km²

kara: 86,100 km²

su: 500 km²

Sınırları: toplam: 2,013 km

Sınır komşuları: Ermenistan (Azerbaycan sınırı) 566 km, Ermenistan (Nahçıvan sınırı ) 221 km, Gürcistan 322 km, İran (Azerbaycan sınırı) 432 km, İran (Nahçıvan sınırı) 179 km, Rusya 284 km, Türkiye 9 km

Sahil şeridi: 825 km (Hazar denizi)

İklim: Dünyadaki mevcut 11 iklim tipinden 9'unun hüküm sürdüğü Azerbaycan'da iklim oldukça çeşitlidir Azerbaycan'da iklim başlıca 3 etki altındadır: Büyük Kafkas dağlarının kuzeyinden gelen soğuk hava kütlelerinin etkisi; Küçük Kafkas dağlarının güneyinden gelen sıcak hava akımlarının etkisi; 825 kmlik sahil şeridiyle bölgenin yanı başında bulunan Hazar Denizi'nin bölge iklimi üzerindeki etkisi Bölgenin en rutubetli ve yağış alan yeri Talu dağları ile Lenkeran ovalığı (1600-1800mm), en kurak bölgesi ise Abşeron yarımadasının güneybatı kısmıdır

Arazi yapısı: Orta yükseklikte bir ülke olan Azerbaycan'ın ortalama yüksekliği 657 mdir Ülkelerin en yüksek dağları olan Bazar düzü ve Tufandağ'in zirveleri 4197-4489 metreye ulaşmaktadır

Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Hazar Denizi -28 m; en yüksek noktası: Bazardüzü dağı 4,485 m

Doğal kaynakları: petrol, doğal gaz, demir yatakları, metaller, alüminyum

Toprakları: Tarıma elverişli: %20

sürekli ekilen: %5

otlaklar: %25

ormanlık arazi: %11

diğer: %39 (2003 verileri)

Sulanan arazi: 14,550 km² (2003 verileri)

Doğal afetler: kuraklıklar; bazı deniz seviyesine yakın topraklarda su baskınları, deprem

Akarsuları: 371000 km²lik bir alanı kapsayan ve 75000 m³lük bir hacme sahip olan Hazar Gölü ülkenin sınırlarının bulunduğu tek denizdir Volga, Ural, Kür, Aras, Terek, Samur, Sulak gibi birçok nehrin sularını döktüğü bu göle hacmi büyük olduğu için Deniz de denilmektedir Hazar'ın kuzeyden güneye ortalama uzunluğu 1200 km, eni ise ortalama 300 km dir Denizin ortalama derinliği 180 m en derin yeri 1020 m, en sığ yeri ise 5 m civarındadır


Nüfus Bilgileri


Nüfus: 7,961,619 (Temmuz 2006 verileri)

Yaş yapısı: 0-14 yaş: %258 (erkek 1,046,501; bayan 1,011,492)

15-64 yaş: %663 (erkek 2,573,134; bayan 2,706,275)

65 yaş ve üsleri: %78 (erkek 246,556; bayan 377,661) (2006 verileri)

Nüfus artış oranı: %066 (2006 verileri)

Mülteci oranı: -438 mülteci/1,000 nüfus (2006 tahmini)

Cinsiyet oranı: doğumlarda: 105 erkek/kadın

15 yaş altı: 104 erkek/kadın

15-64 yaşlarında: 095 erkek/kadın

65 yaş ve üzeri: 065 erkek/kadın

toplam nüfusta: 094 erkek/kadın (2006 verileri)

Bebek ölüm oranı: 79 ölüm/1,000 doğan bebek (2006 tahmini)

Ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 6385 yıl

erkeklerde: 5978 yıl

kadınlarda: 6813 yıl (2006 verileri)

Ortalama çocuk sayısı: 246 çocuk/1 kadın (2006 tahmini)

Ulus: Azeri

Nüfusun etnik dağılımı: Azeri %90, Dağıstanlı %32, Rusya %25, diğer %43

Dinler: Müslümanlar %96, Ortodoks %25, diğer %18

Dil: Azerice %91, Rusça %3, diğer %6

Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri

toplam nüfus: %988

erkek: %995

kadın: %982 (2003 verileri)


Yönetimi


Ülke adı: Azerbaycan Cumhuriyeti

yerel adı: Azerbaycan Respublikası

eski adı: Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti

ingilizce: Azerbaijan

Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet

Başkent: Bakü (Bakı)

İdari bölümler: 59 il, 11 şehir, 1 bağımsız cumhuriyet; Abşeron, Ağcabedi, Ağdam, Ağdaş, Ağstafa, Ağsu, Ali Bayramlı, Astara, Baki, Balakan, Berde, Beylaqan, Bilasuvar, Cebrayil, Celilabad, Daşkesen, Deveci, Füzuli, Gedebey, Gence, Goranboy, Göyçay, Hacıgabul, İmişli, İsmayilli, Kelbecer, Kürdemir, Laçın, Lenkeran, Lenkeran, Lerik, Masallı, Mingeçevir, Naftalan, Naxçivan Bağımsız Cumhuriyeti, Neftçala, Oğuz, Gabala, Gakh, Gazakh, Gobustan, Guba, Gubadlı, Gusar, Saatlı, Sabirabad, Şeki, Salyan, Şamakhı, Şemkir, Samukh, Siyazan, Sumgayıt, Şuşa, Tartar, Tovuz, Ucar, Khaçmaz, Khankandi, Khanlar, Khızı, Khocalı, Khocavend, Yardımlı, Yevlakh, Zengilan, Zagatala, Zerdab

Bağımsızlık günü: 18 Ekim 1991

Milli bayram: Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin Kuruluş Günü, 28 Mayıs (1918)

Anayasa: 12 Kasım 1995

Hukuk sistemi: Uygar hukuk sistemi temel alınmıştır

Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: AsDB (Asya Kalkınma Bankası), BSEC (Karadeniz Ekonomik İşbirliği), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CE (Avrupa Konseyi), CIS (Bağımsız Devletlerin Topluluğu), EAPC (Avrupa - Atlantik Ortaklık Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), ECE (Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu), ECO (Ekonomik İşbirliği Örgütü), ESCAP (Asya ve Pasifikler Ekonomik ve Sosyal Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IDB (İslam Kalkınma Bankası), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), NAM, OAS (Amerika Devletleri Teşkilatı), OIC (İslam Konferansı Örgütü), OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), OSCE (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü), PFP (Barış için Ortaklık), UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UPU (Dünya Posta Birliği), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)