Türk Hikayeciliğinin Tarihsel Gelişimi

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-28-2012

SERVETİ FÜNUNA KADAR TÜRK HİKAYECİLİĞİ

Cumhuriyet öncesi ve sonrası olmak üzere iki bölüm halinde ele alacağımız bu konudayeni bir araştırmaya girmeyerek bilinen ve güvenilir kaynaklardan hareketle meseleyi toparladık

Divan edebiyatında hikayeye tekabül eden "Mesnevi ile geleneğimizde yaşayan ve uzun bir geçmişe sahip olan "halk hikayeleri"ni dışarıda tuttuğumuz zamanbugünkü manasıyla hikaye Tanzimat'tan sonra görülmektedir

Başlangıçta anlatımı esas alan nevilere top yekun hikaye denilmiş

Hatta batıdan yapılan ilk tercüme romanlara da bu ad verilmiştir

"Hikaye-i Mağdurîn" "Hikaye-i Robenson" gibi

Zamanla metnin hacmine bağlı olarak "uzun hikaye" ve "kısa hikaye" denilerek tahkiye esasına dayalı edebî eserler bir ayrıma tabi tutulmuştur

Günümüze doğru gelindiğinde "hikaye" türün genel adı olmuş romandan ayrı olarak ele alınmıştır

1960'lı yıllardan itibaren "hikayece karşılık olarak "öykü" teklif edilmiş hikayeyle birlikte bu da kullanılmaya başlanmıştır

Cumhuriyet öncesi hikayemizde ilk akla gelen isimler Emin Nihat Bey ve Ahmet Mithat Efendidir

Emin Nihat Bey'in "Müsameretname" adlı eseri yedi hikayeden ibarettir

Bu hikayeler yapı itibariyle Boccacio'nun "Decameron"u ile doğuya ait "Bin Bir Gece" hikayelerim hatırlatmaktadır

Üslup bakımından ise "Divan edebiyatı hikayeleri ile halk hikayelerinin de tesiri"1 söz konusudur

Ahmet Mithat Efendinin "Letaif-i Rivayet" serişi de değişik metinlerden meydana gelmiştir

Metinler arasında gerek "dil konu üslup birliği" ve gerekse yapı bakımından bütünlük bulunmamaktadır

"Aralarında otuz-kırk sayfalık hikayelerden iki yüz küsur sayfa tutan kısa romanlar"2 vardır

Ancak eserleriyle Ahmet Mithat Efendinin hikayeciliğimizde batıyı tanıma ve tanıtma gayretlerinin önemi büyüktür

O batıyla temaşa geçmemizde öncü simalar arasında yer alır

Hikayeyi romandan ve anlatıma dayalı diğer türlerden müstakil olarak ele alan Sami Paşazade Sezai'dir

Sanatkar "Küçük Şeyler" (1892’de ilk güzel küçük hikaye örneklerini vermiş metnin dar çerçevesine fert hayatının önemli yanlarını yerleştirmiştir

"Küçük Hikayeler "konusuna kronolojik açıdan baktığımızda Halid Ziya Uşaklıgil Sami Paşazade Sezai’den dört yıl önce yayınlamıştır

"Batılı anlamıyla 'Küçük Hikaye' bu dönemde Halid Ziya Uşaklıgil ile girer

" diyen İsmail Parlatır Halit Ziyanın "Bir izdivacın Tarih-i Muaşakası 1888" "Bir Muhtıranın Son Yaprakları 1888" adı kitaplarının daha önce olduklarım belirtmektedir

3 Yine aynı dönemde Nabizade Nazım’ın "Karabibik"! ise"Küçük Hikaye"de olmazsa da
Anadolu nün ve köy hayatinin realist bir tarzda ele alındığı ilk eserdir

07-28-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Türk Hikayeciliğinin Tarihsel Gelişimi SERVETİ FÜNUNA KADAR TÜRK HİKAYECİLİĞİ Cumhuriyet öncesi ve sonrası olmak üzere iki bölüm halinde ele alacağımız bu konudayeni bir araştırmaya girmeyerek bilinen ve güvenilir kaynaklardan hareketle meseleyi toparladık Divan edebiyatında hikayeye tekabül eden "Mesnevi ile geleneğimizde yaşayan ve uzun bir geçmişe sahip olan "halk hikayeleri"ni dışarıda tuttuğumuz zamanbugünkü manasıyla hikaye Tanzimat'tan sonra görülmektedirBaşlangıçta anlatımı esas alan nevilere top yekun hikaye denilmiş Hatta batıdan yapılan ilk tercüme romanlara da bu ad verilmiştir "Hikaye-i Mağdurîn" "Hikaye-i Robenson" gibi Zamanla metnin hacmine bağlı olarak "uzun hikaye" ve "kısa hikaye" denilerek tahkiye esasına dayalı edebî eserler bir ayrıma tabi tutulmuştur Günümüze doğru gelindiğinde "hikaye" türün genel adı olmuş romandan ayrı olarak ele alınmıştır 1960'lı yıllardan itibaren "hikayece karşılık olarak "öykü" teklif edilmiş hikayeyle birlikte bu da kullanılmaya başlanmıştır Cumhuriyet öncesi hikayemizde ilk akla gelen isimler Emin Nihat Bey ve Ahmet Mithat Efendidir Emin Nihat Bey'in "Müsameretname" adlı eseri yedi hikayeden ibarettir Bu hikayeler yapı itibariyle Boccacio'nun "Decameron"u ile doğuya ait "Bin Bir Gece" hikayelerim hatırlatmaktadır Üslup bakımından ise "Divan edebiyatı hikayeleri ile halk hikayelerinin de tesiri"1 söz konusudur Ahmet Mithat Efendinin "Letaif-i Rivayet" serişi de değişik metinlerden meydana gelmiştir Metinler arasında gerek "dil konu üslup birliği" ve gerekse yapı bakımından bütünlük bulunmamaktadır "Aralarında otuz-kırk sayfalık hikayelerden iki yüz küsur sayfa tutan kısa romanlar"2 vardırAncak eserleriyle Ahmet Mithat Efendinin hikayeciliğimizde batıyı tanıma ve tanıtma gayretlerinin önemi büyüktür O batıyla temaşa geçmemizde öncü simalar arasında yer alır Hikayeyi romandan ve anlatıma dayalı diğer türlerden müstakil olarak ele alan Sami Paşazade Sezai'dirSanatkar "Küçük Şeyler" (1892’de ilk güzel küçük hikaye örneklerini vermiş metnin dar çerçevesine fert hayatının önemli yanlarını yerleştirmiştir "Küçük Hikayeler "konusuna kronolojik açıdan baktığımızda Halid Ziya Uşaklıgil Sami Paşazade Sezai’den dört yıl önce yayınlamıştır "Batılı anlamıyla 'Küçük Hikaye' bu dönemde Halid Ziya Uşaklıgil ile girer" diyen İsmail Parlatır Halit Ziyanın "Bir izdivacın Tarih-i Muaşakası 1888" "Bir Muhtıranın Son Yaprakları 1888" adı kitaplarının daha önce olduklarım belirtmektedir3 Yine aynı dönemde Nabizade Nazım’ın "Karabibik"! ise"Küçük Hikaye"de olmazsa da Anadolu nün ve köy hayatinin realist bir tarzda ele alındığı ilk eserdir