|
Prof. Dr. Sinsi
|
Çocuklarda Davranış Bozuklukları
Çocuk davranışları,çocuk gelişimi ve davranılar,çocukta bozuk davranışlar ve tedavileri
Bir çocuğun davranışının bozukluk sayılabilmesi için bazı ölçütler gerekir
Bir çocuğun davranışının bozukluk sayılabilmesi için bazı ölçütler gerekir
Bu ölçütler:
1-Yaşa Uygunluk: Her gelişim döneminin kendine özgü davranışları vardır Bu nedenle çocuğun içinde bulunduğu gelişim döneminin özelliklerini iyi bilmek gerekir Örn; 2 yaş çocuğun egativist, hareketlidir ve istenilen şeyi yapmaz Freud un anal, Erikson un özerkliğe karşı kuşku ve utanç dönemine rastlayan bu yaşlarda çocuk, özerk bir birey olduğunu öğrenir Kendisi istemeyince altının değiştirilmesini istemez,öpülmeyi reddeder
3-5 yaş çocuğu dikkat çekmek ister Hayal dünyası çok geniş olduğu için inanılmaz öyküler anlatabilir Henüz yalanla yalan olmayanı ayırt edemezler Bu nedenle bu yaşlardaki çocukların anlattıkları yalan olarak kabul edilmezken, 11-14 yaşlarındaki çocuklarda görülen yalan normalden sapan bir davranış olarak kabul edilir
2-Yoğunluk: Bir davranışın bozukluk olarak kabul edilmesindeki 2 ölçüt yoğunluktur Örn; 5 yaş çocuğunda öfke ve huysuzluk doğalken, bu davranış başkasına fiziki zarar verme şekline dönüşürse,davranış bozukluğu kategorisine girer
3-Süreklilik: Çocuğun belirli bir davranış türünü ısrarlı bir biçimde ve uzun zaman devam ettirmesidir
4-Cinsel rol beklentileri: Erkeklerde kızlara oranla daha saldırgan olmaları beklenirken, davranışları ile erkeklere benzer saldırgan davranan kızların davranışları normalden sapan davranış kategorisine girer
GENEL OLARAK DAVRANIŞ BOZUKLUKLARININ NEDENLERİ
-Dikkat Çekmek: Çocuğa gerekli sevgi ve ilgi gösterilmediğinde yada yeterli zaman ayrılmadığında dikkat çekmek için davranış bozukluklarına yönelir
-Ebeveynlere karşı güç kazanma isteği:
-İntikam Alma İsteği: Özellikle dayak yiyen,sevgi verilmeyen çocuk ana-babasından intikam almak isteraşırı otoriter ve baskıcı tutum, katı disiplin ana-babaya karşı öfke ve nefret duygularının gelişmesine ve buna paralel olarak başkaldırıcı bir bireyin oluşmasına neden olur
-Yetersizlik: Çocuğun kendine güvensiz olması davranış bozukluklarına neden olur Anne-babanın aşırı koruyucu, hoşgörülü tutumu, gerektiğinden fazla özen gösterilmesi fazla kontrol anlamına gelirSonuçta çocuk diğer kimselere aşırı bağımlı, kendine güveni olmayan, duygusal olarak çabuk kırılan bir kişi olurBu durum çocuğun kendi kendisine yetmesine olanak vermez ve davranış bozukluklarına neden olur
DAVRANIŞ BOZUKLUĞU OLAN ÇOCUKLARLA OLUMLU İLİŞKİ NASIL KURULUR?
1-Karşılıklı Saygı: Azarlamak, bağırmak, vurmak,susturmak,tutarsız davranmak çocuğa saygısızlığın göstergesidir Her ana-baba çocuklarına saygı göstermeyi öğrenmelidir Her çocuk ayrı bir birey olarak ele alınıp, fikirleri sorulmalı ve fikirlerine saygı gösterilmelidir
2-Çocuğa Zaman Ayırmak: Çocukla ilgilenmek, zaman ayırmak gerekir Birlikte geçirilecek zaman nicelik değil,nitelik olarak önemlidir Birlikte çocuğun hoşlanacağı faaliyetler yapılabilir
3-Cesaretlendirme: Çocuğun kendine güvenmesini istiyorsa önce anne-baba çocuğa güvenmelidir Çocuğun çabasını övmeli ve yüreklendirmelidir Cesaretlendirme çocuğun kendini değerli algılayabilmesi için çok önemlidircesaretlendirme çocuğu olduğu gibi kabul edip, kendi olduğu için değer vermedir
4-Sevgiyi Anlatmak:Çocuğun kendini güvenli hissedebilmesi için, en azından sevildiğini bilmesi ve sevmesi gerekir
SALDIRGANLIK
Saldırganlık küçük çocuklarda normal bir tepki biçimidirÇocuğun güvenlik,mutluluk yada başka bir gereksiniminin şekil değiştirerek başka bir biçimde ortaya çıkmasıdır Saldırganlığı kişisel bir yaralanmanın bir başka şekilde sonuçlanması olarak tanımlayabiliriz Bu yaralanma sonucunda çocuğun akranlarına vurması, ısırması, eşyaları fırlatması, tekmelemesi,tükürmesi ve zarar vermeyi amaçlayan tehditler şeklinde sözel saldırılarda bulunmasıdır
Sürekli ve aşırı biçimde saldırgan olan çocuk sinirli,anlaşılmaz, eyleme hazır ve aşırı geçimsizdir İlişkileri gergin ve sürtüşmelidir Hemen parlar ve kavgaya hazırdır Durmadan kuralları çiğner ve ceza görür Bu çocuklar cezadan etkilenmez yada kısa süreli etkilenmiş gibi görünürler Olağan anlaşmazlıkları bile bilek gücüyle çözmeye çalışırlarTepkileri ölçüsüz ve durumla orantısızdır Öfkesini yenemez ve hep kendini haklı çıkarmaya çalışır Bu çocuklar evde okulda sürekli sorun yaratırlar ve yetişkinlerle sürekli çatışma içindedirler Genellikle erkek çocuklar daha saldırgandırlar
SALDIRGANLIĞIN NEDENLERİ
1- Saldırgan davranışların ebeveynler tarafından ödüllendirilmesi Geleneksel kültürün erkek çocuğun saldırganlığını onaylaması(Ör: parkta iki çocuk birbirini döver Biri daha çok dayak yerse,annesinin çocuğunun kendisini savunamadığı düşüncesiyle üzülmesi)
2- Çocuğun yetişkinlerden katı ceza,anlayışsızlık ve yetersiz sevgi görmesi
3- Babanın uzun süreli yokluğunda, annenin sürekli çocuğun etrafında olmasıyla ortaya çıkan ortam
4- TV Ve kitle iletişimim araçlarının olumsuz etkisi(Kurtlar Vadisi örneği ver)
5- Ana-baba tutumlarının olumsuzluğu,çocukla aralarındaki iletişimin iyi olmaması
6- Çocuğun ana-babasından dayak yemesi
7- Beyin zarı iltihabı, beyin zedelenmesi gibi fizyolojik sorunlar
SALDIRGAN DAVRANIŞLARI NASIL ÖNLEYEBİLİRİZ?
1- Her şeyden önce ana-baba çocuğa saldırganlık modeli olmamalıdır (Evde dayak yiyen bir çocuk varsa kardeşini dövüyor Kardeşi yoksa okulda en ufak bir sorunda arkadaşına vuruyor Yada hayvanlara eziyet ediyor) Çünkü dayak herkes için olumsuz duygular yaratır
2- Çok fazla saldırgan davranışlara tolerans gösterilmemelidir Çocuğun istekleri bu tip davranışlar yapınca yerine getiriliyorsa, çocuk isteklerini yaptırmada araç olarak görmeye başlar Bu yolla istekleri yerine getirilmemelidir Saldırgan davranışlar ödüllendirilmemeli ve onun bu davranışının istenmeyen bir davranış olduğu hemen gösterilmelidir
3- Saldırgan davranışlar kesinlikle dayakla cezalandırılmamalıdır Ana-babanın ilgisi sevgisi azaldığında ve fiziksel cezalar uzun süre devam ettiğinde, çocukta saldırgan, asi, sorumsuz davranışlar gelişir Saldırgan davranışlar ortaya çıktığında, yetişkinler sakin davranmalı,anormal duygusal tepkiler yerine ben dilini kullanmalıdır (Böyle davrandığı niçin üzüldüm) Dayak saldırgan davranışın hemen bitiminde uygulandığı zaman,onun hemen kesilmesini sağlayabilir ancak, çocukta düşmanca duygular geliştirir
4- Çocuk gergin ve sinirliyken onunla tartışmamalı, sakinleşmesini beklemeli ve daha sonra davranışı ile ilgili konuşulmalıdır
5- Çocuğa sosyal olgunluğuna uygun çeşitli sorumluluklar verilmeli, başarabileceği kadarıyla bir çok Şeyleri başlatıp,bitirmesi sağlanmalıdır Çocuk başarma duygusunu yaşamalıdır
6- Çocuğa bu davranışın dezavantajları gösterilmelidirSaldırgan davranışları ile isteklerini elde edemeyeceğini,istediği Şeyleri kaybettiğini görmeli ve yaşamalıdır
7- Olumlu davranışı pekiştirme: Ana-baba ve diğer yetişkinler çocuğun olumlu davranışını görüp, olumsuz davranışı görmezlikten gelmelidir Çocuk bu davranışı yapmadığında sözel olarak ödüllendirilmelidir Örn:10dk Kavga etmeden ve bağırmadan oynadığında buda davranışını sözel olarak ödüllendirme vb
8- Çocuğun dışarıda oynamasına izin verme,bu çocuğun gerilimini azaltır ve enerjisini boşaltma imkanı sağlar
9- Saldırgan davranış diğer çocukların güvenliğini ciddi bir Şekilde tehdit etmedikçe bu davranışın üstünde durmamak gerekir
10- Kendi kendine konuşma:Çocuk oldukça dürtüsel davranıyorsa ve onun bu yönünü kontrol etmede güçlük yaşanıyorsa;çocuğa başkalarına vuracağı zaman, kendi kendini engelleyici cümleler söylemesi öğretilebilir Örn: 10 a kadar say ve ona vurma gibi
11- Çocuk saldırgan modellerle karşı karşıya getirilmemelidirTV deki şiddet içeren programları seyretmesi engellenmelidirEğer kesinlikle engel olunamıyorsa, ana-baba çocukla birlikte seyrederek şiddetin sonuçlarını tartışabilirler Ayrıca bu şiddet filmlerinin gerçek yaşamın modeli değil, kurmaca olduğu çocuğa anlatılabilir
12- Kızgınlıktan kurtulmak için alternatifler bulunabilir Yumruklanabilen kil, çakılabilen çiviler, resim çizme, boya maçocuğun kızgınlık duygularını kontrol altına almayı sağlayabilir Ayrıca futbol, basketbol gibi sporlar kabul gören çıkış yollarıdır
13- Her yaş ve dönemde çocuğun temel ihtiyaçları zamanında yerine getirilmelidir
14- Bu çocukların özellikle baba ile daha çok birlikte olması sağlanmalıdır
15- Anne-babalar bu çocuklarla iletişim kurarken ben dilini kullanmalıdır Örn: Böyle kavga ettiğin zaman rahatsız oluyorum, üzülüyorum gibi Kişiler duygu, düşünce ve ihtiyaçlarını davranışlarının da dile getirmelidir
|