|
Prof. Dr. Sinsi
|
Çocuklarda Davranış Bozuklukları
ÇALMA
Çalma, kendine açıkça ait olmayan bir eşyayı izinsiz olara kalıp ona sahip olmasıdır Çalma davranışı çocuğun içinde bulunduğu gelişim dönemine göre farklı yorumlanmaktadır
Örn; 2 yaşındaki bir çocukta sahip olma kavramı gelişmediği için, her şeyin kendisinin olduğunu düşünür Senin, benim, onun kavramlarını ayırt edemez Çocuk zamanla kendisinin olanla olmayanı ayırt etmeye başlar, ama bencil tutumu uzun süre devam eder 3-4 yaşlarında çocuk sormadan bir şeyin alınmayacağını bilir, ama karşı koyamaz İlkokulun 1-2 sınıflarında çocukların birbirlerinin renkli kalem, silgi vb eşyalarında gözü kalır Bu yaşlardaki çocukların diğerlerinin eşyalarını alma davranışları çalma olarak kabul edilmez
Okul çağlarında görülen ve sık tekrarlayan çalmalar üzerinde önemle durmak gerekir 10 yaşından sonra sürekli olarak devam ederse bu, çocukta ciddi bir duygusal bozukluğun göstergesidir ve profesyonel yardım almak gerekir
NEDENLERİ
1- Çocuğa yeterli harçlık verilmemesi: Çocuğun temel ihtiyaçlarının karşılanmaması
2- Çocuğun hayatında önemli bir yoksunluk: Böylece çalma sembolik olarak ana-babanın sevgi, ilgi eksikliğinin yerini tutar Sevilmediğini düşünen çocuk, ilgi çekmek için çalabilir Bazen ana- baba kaybından sonrada ortaya çıkabilir Genellikle çalma davranışı gösteren çocukların, alkolik veya suçlu ana-babalar tarafından yetiştirildiği ve ihmal edildiği belirlenmiştir
3- Çocukta mülkiyet fikrinin gelişmemiş olması:
4- İntikam alma isteği: Örn; başarılı bir çocukla kıyaslanan bir çocuk, ondan intikam almak için eşyalarını alabilir Çocuk otoriter ana-babaya da öğretmenden intikam almak için de çalabilir
5- Ana-babanın çocuğun yaptığı bu davranıştan bilinç altı haz alması: Çocuk bunu hisseder ve çalmaya devam eder
6-Çocuk özdeşleşmek için kendine kötü örnek seçmiş olabilir: Çocuk bir grubun onayını almak için yapabilirAmaç çalmak değil,başkalarını yaranmaktır
7-Özgüvenini artırmak için: Bazı çocuklarkenki güçlerini, erkekliklerini kanıtlamak için yaparlar
8-Çocuğun anne-baba ile hesaplaşmasının bir yolu olabilir:
9-Depresyon, yeni doğan kardeşe duyulan kıskançlık veya öfkenin çocukta yarattığı stresin göstergesi olabilir Örn;eşine kızan bir annenin çocuğa bağırması vb
NASIL ÖNLENİR?
1- Değerleri Öğretmek: Çocuğa dürüstlük ve başkalarının mülküne önem verme öğretilmelidir Anne-baba bu konuda çocuğa örnek olmalıdır
2- Örnek Oluşturma: Önce anne-baba çocuğa örnek olmalıdır Başkasına ait eşyalar alınmamalı, bulunmuş eşyalar geri götürülmeli,diğer insanlar kandırılmamalıdır
3- İletişimi Güçlendirmek:Eğer evde çocuk yakın ilişkiden yoksunsa, yeterli zaman ayrılmıyorsa, aile bireyleri arasındaki ilişki güçlendirilmelidir
4- Çocuğa belirli bir miktarda harçlık verilmelidir Çocuğun gereksinimlerini karşılayabilecek belirli bir harçlık mutlaka verilmelidirÇocuk ihtiyacı olduğunda tekrar alabileceğini bilmelidir
5- Mülkiyet hakları: Çocuğa ihtiyacı olduğunda ,kendisine ait olmayan bir eşyayı nasıl ödünç alabileceği ve bunu nasıl gerivereceği öğretilmelidir
6- Etrafta bozuk para gibi cezp edici eşyalar bırakılmamalıdır
7- Çocuğun kendisine ait eşyaları olmalıdırÇocuğun en azından bir kaç eşyası olmalıdırAnne-baba çocuğun eşyalarını kullanacağı zaman ondan izin almalıdır
ANA-BABA TUTUMLARI
Çocuklarda görülen davranış bozuklukları arasında ana-babaları en çok endişelendiren çalmadır Çünkü, bu davranışı tipik suçlu davranışı olarak görürler ve korku duyarlar Ana-babalar genellikle şu tepkileri gösterirler
- Çocuğu cezalandırma, dayak
- Polisle korkutma
- Çözüme yönelik bir şey yapmama
NASIL DAVRANILIR?
1-Aşırı tepki göstermemek gerekirKesinlikle fiziksel ceza verilmemelidir Ana-baba bağırıp çağırmadan, olayı onaylamadığını göstermelidir,
2-Çocuğu kötü olarak damgalamamak gerekir Çocuğun sadece o andaki yaptığı davranış eleştirilmelidir
3- Çocuğun aldığı eşyayı geri vermesi sağlanmalıdır Çocuk aldığı eşyayı kendisi özür dileyerek geri vermelidir Eğer eşya kırılmış yada bozulmuşsa yenisi alınmalı ve parası çocuğun harçlığından ödetilmelidir Çocuğun harçlığı tamamen kesilmemelidir
4- Çocukla konuşarak, sorun çözme yöntemi denenebilirÇocuktan bu durumu net bir Şekilde tanımlaması istenirÖr;"eşyayı alırken aklından neler geçiyordu?" Diye sorabilirsiniz
5- Çocuğunuzun hatalı davranışı iş yaparak ödemesini sağlayın"Ali arkadaşının kalemini almana çok üzüldüm Kuralı biliyorsunYalnızca sana ait eşyalara sahip olabilirsin Şimdi arkadaşına kalemini gerivereceksin Kuralı bozduğun için bazı işler yapmanı istiyorum Balkonu yıkayacaksın" Eğer çocuk yapmak istemezse o zaman sinirlenmeden "ya söylediklerimi yaparsın ya da istediklerini yapma hakkını kaybedersin "diyebilirsiniz
6- Şüphelenilen durumlarda çocukla konuşmak gerekir"Benim cüzdanımdan para alıp almadığından emin değilim, fakat sana çok gerektiği için aldıysan ve eğer geri verirsen seninle gurur duyacağımBenim seninle gurur duymamdan daha önemlisi senin kendinle gurur duyman"Şeklinde bir konuşma aldığı eşyayı geri vermesini sağlayabilir
YALAN
Günlük yaşamımızda hemen hemen hepimiz yalana başvururuzÖrn; arkadaşımıza "bugün seninle olmayı canım istemiyor" yerine,"işim var" deriz Çünkü gerçeği söylersek onu inciteceğimizden korkarız Yalan herkesçe ayıplanan bir davranıştır Genellikle kendi yalanımızı gerekli, diğer insanların söylediği yalanı büyük yalan olarak görürüz
Başkalarını bilerek aldatmak amacıyla söylenen yalanlar,gerçek yalanlardır Aslında çocukların yalanları, yetişkinlerin yalanlarının yanında masum kalır Çünkü; onların yalanları aldatma amacı gütmez Çocuk gerçeği iyi değerlendiremediği için, gördüklerini çarpıtarak anlatır ve uydurur Kimi ana-baba çocuğun olmamış şeyleri olmuş gibi anlatmasını yalan sayar Bunları dinlemek ve olduğu gibi kabul etmek yerine çocuğu suçlar 3-5yaş çocuğunun hayal dünyası çok geniş olduğu için inanılmaz öyküler anlatırlar ve bu dönemde yalan ile yalan olmayanı ayırt edemezler
1- Hayali Yalanlar: Küçük çocuklar gerçeği iyi değerlendiremedikleri için uydururlar Yetişkinler bunları yalan olarak görür
2-Taklit Yalanlar: Çocuklar ana-babayı örnek alırAna-babanın yalanına tanık olan çocuk, yalan söylemeyi öğrenir Örn; doktora gidiyoruz diye gezmeye giden anne-baba çocuğun yalan söylemesine zemin hazırlar
3-Sosyal Yalanlar: Bunlar en yaygın olan yalanlardır Bir yere gideceğimiz zaman, gitmek istemiyorsak, "hastayım" deriz
4-Savunma Yalanları: Çocuk kendini korumak için yalan söylerÇocuk sık sık eleştiriliyorsa, sert tepki gösteriliyorsa,mükemmelliğe zorlanıyorsa çocuk yalana başvurabilir Çocuk doğru söylediğinde "yalan söylüyorsun" diye suçlanan çocukta , bu yalanların alışkanlık haline gelmesine neden olur
5-Yüceltilmiş Yalanlar:başkalarının hayranlığını kazanmak için söylenen yalanlardır
Bazen de çocuklar bir özlemini dile getirmek için yalan söyler Örn;babasız bir çocuğun "babam var" demesi gibi Normal yollardan takdir edilmeyen çocuk, yalana başvuracaktır "Annem öldü "diyen bir çocuk, kardeş doğumu ile birlikte ilgisiz kaldığı için böyle söylemektedir
NASIL ÖNLENİR?
1- Yetişkinler örnek olmalıdırEğer anne-baba başkalarına yalan söyleyecek olursa, çocuğun dürüstlüğün önemini anlaması çok güç olacaktırÇocuklar hangi yaşta olursa olsun yaşına uygun bir dille doğruyu söylemek gerekir
2- Aşırı tepki göstermemek gerekir Yumuşak ve hoşgörülü olmalı ve cezadan kaçınmalıdıraşırı tepki göstermek, çocuğun sizin öfkenizden korunmak için, yalan söylemeye devam etmesine yol açar
3- Çocuklardan başaramayacakları şeyler beklememelidir
4- Fazla baskıdan kaçınmalı ve koyduğumuz kurallarla çocuğun yaşamını fazla sınırlamamalıyız
5- Çocuğu yetişkinler araç olarak kullanmamalıdırÖrn; anne yada babanın çocuğa yalan söyletmesi Annenin "bu yaptığımızı baban duymasın" demesi
6- Gizli polis gibi çocuğu sorgulamamalı:Ör; "Doğru söylersen ceza vermeyeceğim" dedikten sonra,çocuk doğruyu söyleyince "biliyordum" diyerek tepki vermek yada dayak,çocukta yalanı pekiştirirÇünkü çocuk doğruyu söyleyince olumsuzlukla karşılaşmaktadır
7-Çocuğun diğer çocuklarla kıyaslanmaması gerekir
8-Ana-baba-çocuk iletişiminin olumlu olması gerekir Çocuk istek, sıkıntı, kaygı ve endişelerini bizimle konuşabilmelidirÇocuğu dinlemek ve çözüm yollarını kendisinin bulmasına yardımcı olmak gerekir
9-Yalan söylediği için çocuğu suçlamamak gerekir"Yalancı" etiketi yapıştırılmış olan bir çocuk, bu etiketin gereklerini yerine getirecektir, çünkü yaptığı işin kendini yansıttığına inanır Bu davranışı onaylamasak bile,Çocuğumuzun kişiliğini bu davranıştan ayrı tutmak gerekirSalt kendisi olduğu için onu sevdiğinizi çocuğunuzun anlamasına yardımcı olun
10-Doğrudan emin olmak için kontrol edin Çocuğa "ödevin bittimi" diye sormak yerine "ödevini görmek istiyorum" deyinBu davranış hem kontrol edileceği için ödevini düzgün yapmasını sağlar hem de sonucundan çekindiği için yalan söylemez
ALT ISLATMA
Genellikle çocuklar mesane kontrolü gerçekleşinceye kadar, yani ortalama olarak 2-3 yaşlarına kadar geceleri altlarını ıslatırlar Gündüz kontrol 2 yaş dolaylarında, gece kontrol ise3,5-45 yaş arasında kazanılır Çocukların hemen hepsinin idrar ve dışkı kontrolünü kazandıkları 4 yaşından sonra hala alt ıslatmanın devam etmesi" enuresis" adını alır
Enuresis en sık görülen davranış bozukluğudur İki biçimde görülebilir
Bunlardan ilki, birincil enuresis dir ki bu, sinir kas kontrolünün gelişmesindeki gecikmeden kaynaklanabilir ve doğumdan başlayarak süre gelir bu gecikme anne babanın düzensiz ya da yetersiz tuvalet eğitiminin bir sonucu olarak da oluşabilirBirincil enuresis zamanla kaybolur ve yavaş gelişen bu çocuklar, tuvalet kontrolünde arkadaşlarının seviyesine ulaşırlar Birincil enuresis yatak ıslatma sorununun yaklaşık %75-80 ini oluşturur Geri kalan enuresis %25-30 oranındaki enuresis ikincil enuresisadını alır Bu tür alt ıslatma olayında tuvalet kontrolü oluştuktan sonra bir gerileme söz konusudur ikincil enuresis tipik olarak yeni bir kardeşin doğumuyla da yeni bir eve taşınma gibi bazı ruhsal gerginlik durumlarında ortaya çıkar Bu etkenler çocuğun bir süre için daha olgunlaşmamış davranış biçimlerine dönmesine neden olur Bazı uzmanlara göre, özellikle bu gerileme türü, çocuğun annesine olan öfkesinin sembolik bir ifadesi olarak yorumlanabilir
Enuresis sosyo-ekonomik düzeyi düşük olan, aile içinde yeterli duygusal etkileşimden yoksun, nörotik ve uyumsuz çocuklarda dahasık rastlanır Çeşitli ruhsal etkenler enuresisin oluşumunda başlıca neden olarak sayılabilir yaptığımız incelemeler, alt ıslatma sorunuyla çocuğun duygusal dünyası arasında yakın bir ilişkinin olduğunu ortaya koymaktadırAşırı sevgi ve hoşgörü, yetersiz ilgi, kıskançlık gibi nedenlerden kaynaklanan bu gerileme (regression) davranışı, tırnak yeme, parmak emme gibi birtakım başka gerileme davranışlarıyla, bebeksi hareketleri ya da konuşmaları da beraberinde getirebilmektedir Çocuğun duygusal dünyasını büyük ölçüde etkileyen ev ortamı, alt ıslatma konusunda büyük rol oynamaktadır
|