|
Prof. Dr. Sinsi
|
Ramazan Ayı İle Arınma - Ramazan Ayında Yardımlaşma - Oruç Ve Güzellikleri
Ramazan ayı ile arınma - Ramazan ayında yardımlaşma - Oruç ve güzellikleri
Ramazan ayı ile arınma - Ramazan ayında yardımlaşma - Oruç ve güzellikleri - Oruç ve manevi boyutu
Oruç ve denge Oruç ve mizan Oruç ve teenni Oruç ve ölçülü olmak Oruç ve dünyanın dengesi Oruç ve ötekiler
Orucun sayısız faydalarından, Ramazan ayının sayısız bereketlerinden ve orucun farz oluşunun pek çok hikmetlerinden bahsedilebilir
Ben burada sadece bir tanesine vurgu yapmak istiyorum: Denge
Ramazan/oruç insan ve toplum hayatında olması gereken dengenin kurulmasına yardımcı olabilecek ciddi bir güçtür, uygun bir zaman dilimidir
Oruçla bütün bunların, hayatın dengesinin ne alakası var denilebilir?
Fiziksel bir dengeden bahsediyorsak, doğru; bunlar arasında bir bağ yok gibi görünüyor
Ama beşeri bir dengeden, toplumsal bir nizamdan, ölçülü olmaktan, ağırbaşlılıktan söz edersek; oruçla bu denge arasında önemli bir ilginin olduğunu görürüz
Akıl ile hisler, ruh ile beden, iç âlem ile dış yapı, bedenin ihtiyaçları ile iştahlar (şehvetler), kazanma ile harcama, ihtiyaçlar ile hırslar arasında bir dengeden söz ediyorsak; oruçla ilgisi var
Kur’an şöyle diyor:
“Allah göğü yükseltti ve mizanı (dengeyi) koydu Sakın dengeyi bozmayın” (Rahman, 55/7-8)
Yüce Yaratıcı kâinata; yani yere ve göklere, bütün cansızlar âlemine, hayvanlara ve bitkilere fiziksel ve kozmik anlamda muazzam bir denge yerleştirdi Nizam ve düzen var etti Her canlı veya cansız varlık bu düzen içerisinde hayatını sürdürüyor
Daha doğrusu görevini yerine getiriyor Çünkü her yaratığın bir görevi vardır
İnsan, bu dengeyi, bu düzeni kainatın her parçasında görebilir Denizlerde, dağlarda, gökyüzünde, gezegenlerde ve yıldızlarda, canlıların hayatında… En dakik hesaplara dayalı bu denge, insan aklını altüst edecek kadar muazzamdır Hayatın devamı ve insanın yaşayabilmesi için buna ihtiyaç vardır Yaratan da zaten böyle takdir etti, devamını böyle sağlıyor
Aynı dengenin müstesna bir örneğini de insan bünyesinde de görmekteyiz En mükemmel bir şekilde yaratılan insan da denge üzere bina edilmiştir
“Ve şu emin beldeye yemin olsun ki, Biz insanı en güzel biçimde yarattık” (Tin, 95/3-4)
Vücut azaları arasında hem biçim olarak hem de fonksiyon olarak olağanüstü bir denge vardır Aynı dengeyi akıl-ruh-yürek, beden gücü ile kabiliyetler arasında da görüyoruz
Kur’an’da bu dengeye dikkat çekilmesinin bir sebebi Allah’ın yüce Kudretine işaret edilmesi ise, ikinci bir sebebi de insanı “dengeli davranma”ya davettir
Sanki şöyle deniliyor: “Ey insan, görüyorsun ki kâinatın ve insanın ontolojik yapısında bir tenakuz, çatlak, karmaşa, eksiklik yok Her bir uzvun diğerine mütenasip ve dengeli bir şekilde yaratıldı (İnfitar, 82/7) Kâinattaki hayat bu denge sayesinde devam edip gidiyor Sen de hayatının dosdoğru bir istikamette devam etmesini istiyorsan yaşantının her alanında dengeye dikkat et
Zira insan ve toplum hayatında olması gereken dengeyi koruyanlar; istikamet, güzellik, mutluluk, bereket üzere ve zararsız yaşarlar”
Böyleleri aynı zamanda toplum hayatının dengesine de yardımcı olurlar
İnsan ve toplum bünyesindeki dengenin bozulmasına Kur’an ‘fesat’ diyor (bak Bakara, 2/205 Maide, 5/33, 64 Rûm, 30/41 Fecr, 89/12)
Fesat; bozulma (tefessüh), kokuşma, orta yoldan ayrılma anlamlarına gelir Bu bir manada dengesizlik, nizam/düzen dışılıktır
Müfsit; bozan, bozgunculuk yapan, ifsat eden demektir
Fesadın karşıtı sulh veya salah’tır Sulh veya salah; iyi olma, düzelme, iyiliğe aracı olma anlamlarına gelir Bunun çoğulu maslahattır Maslahat, iyi olan halleri, düzelmeyi, faydalı olan şeyi ifade etmektedir
Fesat, hem Allah’ın hakkını ihlâl etmek, hem kulların hakkına tecavüz etmektir Allah’ın tayin ettiği sınırları aşmak anlamına gelen günahları işleyen bir kimsenin bedeninde ve hayatında fesat var demektir Söz gelimi, uyuşturucu kullanmak Allah’ın bir yasağını çiğnemektir Uyuşturucu kullananların ruh ve beden sağlıklarının yerinde oladuğunu kimse iddia edemez
İşte bu durum o kimse ve o kimsenin içinde yaşadığı toplum için bir fesattır
Fesat, insan bünyesindeki dengeyi bozar, hayatı hedefinden saptırır Zararı giderek kişiden topluma yayılır Toplumu anlaşmazlığa, kargaşaya, kavgaya, savaşa; dolaysıyla çürümeye sürükler
Onun için Yüce Yaratıcı insanlara; “Sakın dengeyi bozmayın” (Rahman, 55/8), ya da “Islah olduktan sonra yeryüzünü ifsat etmeyin” (A’raf, 7/56, 85) diye buyurur
Islah; yani düzelme, nizam ve intizam, denge ve adalet ancak ilâhî ölçülere uymakla gerçekleşir Âyetteki “Islah olduktan sonra” ifadesini böyle de anlamak mümkün Yani her türlü dengeyi/adaleti O’nun koyduğu ölçülerle/hükümlerle kurun, dengeyi felakete çevirecek işler yapmayın
Kur’an müslümanlara “vasat ümmet” olarak tarif ediyor (Bakara, 2/143) “Orta ümmet” diye çevirilen bu sıfat, aynı zamanda müslümanların dengeli ve âdil olmaları gerektiğini de ifade eder (Tefhimu’l-Kur’an, 1/123 Fi Zılal, 1/131 Hayat Kitabı Kur’an, 1/54)
İlâhî ölçülerden yüz çevirenlerin tarihten beri kendilerini ve toplumları nasıl ifsat ettiklerini, insanlara daha bu dünyada iken cehennemi yaşattıklarını biliyoruz
Bu gibi adamların hayatı kendilerine nasıl zehir ettiklerini, çevrelerine ne gibi zararlar verdiklerini, çevremize bakarak anlayabiliriz
Bundan dolayı rahatlılka diyebiliriz ki; müslümanlar için iyi ki Ramazan ayı ve oruç var
Ramazan ayı müslümanlar için bir açıdan denge ayıdır Dengeli olmayı öğrenme ayıdır Bu ay müslümanın kendi bünyesinde dengeyi yeniden kurmasına yardımcı olurken, bunu topluma da taşımasını sağlar Denge üzere yaşayan insanların çoğunlukta olduğu toplumda da düzen, huzur ve güven olur
Dengesiz adamlardan meydan gelen bir cemiyette dengeden, haktan hukuktan bahsedilir mi? Halk arasında yanlış iş yapanlar kakkında ‘dengesiz adam’ denilmesi boşuna değildir
Sahih mi zayıf mı olduğunu tesbit edemediğim Peygambere nisbet edilen bir rivâyetten bahsetmek istiyorum Rivâyetin sahih olup olmaması bir yana, güzel ve doğru bir mesaj veriyor Şöyle deniliyor:
“Dünyanın dengesi şu dört şeyle mümkün olur:
*Alimlerin ilmi,
*yöneticilerin adaleti,
*zenginlerin cömertliği ve
*fakirlerin duasıyla
Alimlerin ilmi olmasa cahiller helâk olur Zenginlerin cömertliği olmasa fakirler helâk olur Fakirlerin duası olmasa zenginler helâk olur Yöneticilerin adaleti olmazsa bazı insanlar diğerlerini, tıpkı kurdun koyunu yediği gibi yerler” (nak Dürretü’l Vaizîn, sayfa 29 Osman ibnu Hasan, İstanbul 1313)
Bu dört şey toplum binasında denge sütunu gibidirler Dört ana unsur, dört ana temel Bunlar aynı zamanda kişilerin ve toplumların muhtaç olduğu ana değerlerdir Bu değerler insanı ve toplumu ihya ve ıslah eder Bunlardan mahrum kalanların bir yanı eksik demektir
Dikkat edilirse bunların her birinin bir yönüyle Ramazan ve oruçla ilgisi olduğu görülecektir
* Alimlerin ilmi: Alimler olmazsa meydan cahillere kalır Toplumun işi cahillere kaldığı zaman, felâketler katlanarak gelir Buradaki cahilin okumamış anlamda kullanılmadığına dikkat edelim Vurgu; okuduğu halde nereden nasıl yapacağını bilmeyenleredir Cahil, nâdân kimsedir Yani olgun ve âdil davranıştan yoksun, kaba ve çıkarcı tiptir
Düşünün ki insanların işi bu gibilere kaldı… O toplumun hali ne olur? İşini ve yönetimini cahillete emanet edenlere eyvahlar olsun Bunlar kendi huzurlarını kendi elleriyle berbat ederler
* Yöneticilerin adaleti: Din diliyle ‘ulu’l-emr’ veya ‘veliyyü’l-emr’ Yani işin kendisine emanet edildiği ehil ve emin kişiler “Ehil ve emin kişi” Ne güzel Hem o işin ehli olacak, hem de emin olacak Yani âdil ve güvenilir Aynı zamanda akıllı ve becerikli
Kendisine bir iş ve sorumluluk yüklenen herkes yöneticidir Yöneticiler adaletle iş yaparlarsa denge sağlanır Adaletsizlik güvensizliği, kaosu ve umutsuzluğu doğurur Adaletin olmadığı yerde insanlar haklarını kendi elleriyle almaya kalkışırlar Bu da intikam duygularını artırır, kan davalarını doğurur, mafya ve çeteleşmeye sebep olur Zayıflar haklarını alamazlar, haksızlıklar artar
Toplumu ayakta tutan en önemli denge adalettir dense yanlış olmaz
Ramazan müslümana âdil olma şuuru, adaletle davranma ahlâkı kazandırır Çünkü bunların temelinde yatan şuur takvadır Yani Allah korkusudur, Allah’a karşı sorumluluk bilincidir Bu korku olmazsa, bu sorumluluk bilinci olmazsa insan ne kadar âdil olabilir ki ?
Ramazan takva bilincinin artırıldığı bir zamandır
* Zenginlerin cömertliği : İmkanı olanlar; ellerinde olanı ötekilerle paylaşırlarsa, yani infak ederlerse; geçinme ve dünyalıkları paylaşma konusundaki denge sağlanabilir
Cimri zenginlerin çok olduğu bir belde halkına esef etmek gerekir
Paylaşmak, aynı zamanda ötekini benimsemek ve değer vermektir Çevresinde diğerlerini de hesaba katmak ve onlarla barış köprüsü kurmaktır Başkasına vermeyen, onu yabancı sayar, ondan çekinir, arasına mesafe koyar Mesafe, yabancılaşmayı ve güvensizliği artırır
Ramazan aynı zamanda infakı öğrenme veya infak etme ayıdır Ramazan, paylaşmak, bölüşmek, bilişmek, başkalarının halinden haberdar olmak ayıdır
Ramazan helâlden kazanma, helâle sarfetme şurunun dirildiği aydır Helâlden kazanılmayan malların infak edilmediği, edilemediği bir gerçektir Oruç bu anlayışı kazandırır
Paylaşmasını bilen; paylamayı, dışlamayı, tepeden bakmayı unutur Bu da kesimler ve sınıflar, zenginler ve yoksullar, sağlamlar ve özürlüler arasındaki dengeyi korur
* Fakirlerin duası: Dua, Allah’ı yardıma çağırmaktır Allah (cc), her yardım çağrısına cevap verir Ama zayıfların, ezilmişlerin ve haksızlığa uğrayanlarınkini daha fazla
Peygamber (sav) Hicretin 10 yılında Yemen’e vali olarak gönderdiği Muaz b Cebel’e, “… Mazlumun duasından sakın Çünkü onunla Allah arasında perde yoktur…” (Buharî, Cihad, 180) demişti
Ramazanda sevindirilen her fakir, kendisine infak edilen her bir muhtaç, kendisiyle imkanların/iftarların bölüşüldüğü her dost; ikram edilen her bir âdemoğlu, müslüman toplumda denge direğidir
Bunların sayısının çok olması, dengenin güçlü olması manasına gelir
Ramazan duaların arttığı ve çok çok kabul edildiği bir ibadet zamanıdır Kişi kendisine dua edenlerin sayısını bu zamanda daha da artırabilir
Birbirine dua eden insanlardan kurulu bir toplum da fesadın uzağındadır
Ya bir de tersi olursa? Yani birbirine dua eden insanlar değil de, birbirine lânet edenlerden kurulu bir toplum
Birbirinin dostu, kardeşi veya karındaşı değil de ; birbirinin kurdu olanlardam meydan gelen bir toplum
Birbirine yardım etmeye, destek olmaya, açığını kapatmaya değil ; birbirini yemeğe hazır kimselerden kurulu bir toplum ise böylesine bir cemiyet ne denge üzerindedir, ne de huzura sahiptir
Böyle bir toplumda güvenden ve hoşgörüden bahsedilemez
Ramazan, kendini hakkıyla değerlendirenlere, kurt veya başkasına dert olmayı değil; mert olmayı öğreten bir aydır
Oruç, yalnızca kendi çıkarını düşünen egoist bir fert olmayı değil ; Allah’ın vereceği karşılığı umarak cömert olmayı talim eder
Ramazan ayı müslümanlara diğerleri için dua eden, onların iyiliğini isteyen, başkalarına dost olmayı tavsiye eden, başkalarına yüreklerinde yurt olmayı öğretir
Ramazan’ı, inanarak ve karşılığını Allah’tan bekleyerek değerlendirenler, ondan; beden ve toplum bünyesinde dengeyi korumayı öğrenirler
Hüseyin K Ece
|