İslamda Güzel Ve Çirkin Huylar

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-27-2012

Ülfet

Uygun kimselerle güzel bir şekilde görüşüp konuşmak demektir Insanlar devamlı olarak yalnız başlarına yaşayamazlar Birbirleri ile görüşmek zorundadırlar Güzel bir ahlâka sahib olan kimse, herkesle güzel görüşür, onların sevgisini kazanır Bu hale, "Ünsiyet" de denir Bunun karşıtı "Uzlet" kenara çekilmek, yalnız başına kalmak, herkesten uzaklaşmaktır Herkesle görüşmek uygun olmadığı gibi, herkesten kaçınmak da uygun değildir Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur:

"Mümin ülfet eder ve ülfet olunur Ülfet etmeyen ve ülfet olunmayan kimsede ise hayır yoktur Insanların hayırlısı, insanlar için hayırlı olanıdır"

Emniyet

Bir şeye güvenmek manasına geldiği gibi, insanda doğruluktan ileri gelen bir huy anl----- da gelir Insanların sırlarını ve mallarını güzelce saklamak da, bir emniyet halidir Emniyetin karşılığı "Hiyanettir" sözünde durmamaktır

Ferdleri arasında emniyet bulunmayan bir toplum geleceğinden güven içinde bulunamaz Emniyeti kötüye kullanmak münafıklık alâmetidir Bir hadis-i şerifde şöyle buyurulmuştur:

"Münafıkın alâmeti üçtür: Konuşunca yalan söyler, söz verince cayar, emanet edilince hiyanette bulunur"

Insaf

Adalet içinde hareket etmek ve gerçeği kabul etmektir Insaf, ciddî ve iyi huylu bir insanın alâmetidir Bunun karşılığı zulümdür, haksızlık etmektir, hak olan şeyi inkârdır Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur:

"Insaf dinin yarısıdır"

Çünkü gerçek din, faydalı olan şeylerin kabul edilerek yapılması ve zararlı şeylerden sakınılması demektir Insaf sahibi olan kimse, muhakkak dinin yarısını teşkil eden o yararlı şeyleri anlar ve kabullenir Böylece insaf, kendisinde dinin yarısı gibi sayılır

Beşaşet

Güleryüzlü olmak ve hoş bir hale sahib olmak demektir Beşaşet, ruhtaki saflık ve neş`enin yüzde parıltısı demektir Karşılığı Ubuset yüz ekşiliğidir Insan daima güler yüzlü olmalı, hiç kimseye karşı çatık kaşlı bulunmamalıdır Güleryüzlülük bir sadaka ve bahşiş sayılır Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur

"Allah muhakkak ki yumuşak huylu ve parlak yüzlü kulunu sever"

Te`dib

Terbiye etmek, edeb ve ahlâk üzere yetiştirmek demektir Bunun karşıtı da, terbiyeyi terk etmek, yapmamaktır Terbiye işinde asla gevşeklik yapmamalıdır Kendi çocuklarını güzelce terbiye etmeye çalışmak, her aile idarecileri için vacib olan bir görevdir Burada yapılacak dikkatsizliğin zararları yalnız bir aileye ve ferde değil, koca bir topluma aittir Denmiştir ki:

"Baba ile ananın terbiye etmediğini, gece ile gündüz (zaman) terbiye eder Zamanın terbiye etmediğini de, Cehennem terbiye eder"

Teenni

Bir işte acele etmeyip düşünerek hareket etmektir Böyle bir davranışa "Teüde"de denir Vakti gelip çatan hayırlı bir iş için teenniye (yavaş davranmaya) gerek yoktur Fakat henüz zamanı gelmeyen bir iş içinde acele etmek, pişmanlık doğuracağından doğru değildir

Teenni`nin karşıtı istical, acele etmektir Bir şeyi zamanından önce elde etmeğe çalışmaktır Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur:

"Yavaş davranmak (teennî) Rahman`dan, acele ise Şeytandandır"

Diğer bir hadis-i şerifde de şöyle buyurulmuştur:

"Âhiret işi müstesna, her işte yavaş ve tedbirli davranmak hayırlıdır"

Ta`zîm

Hürmete değer bir kimse hakkında, büyük sayıldığını gösterecek şekilde güzel bir davranışta bulunmak demektir Bunun karşıtı "Tahkîr"dir, küçümseme hareketidir ki, asla caiz değildir

Ilim, edeb ve yaş bakımından bizden büyük olanlara saygı göstermek, bizden küçük olanlara da sevgi göstermek bizim için bir görevdir Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur:

"Bizim büyüklerimize saygı göstermeyen ve küçüklerimize merhamet etmeyen bizden değildir"

Tefe`ül

Bir şeyi uğur saymak, bir olayı bir hayrın başlangıcı görmektir Bu güzel bir zan işi olduğundan iyidir Bunun karşıtı "Teşe`üm ve Tatayyür"dür Bu da bir şeyi uğursuz görmek, nefsin nefret duyduğu bir işi uğursuzluğa bir alâmet saymak demektir Bir kuşun ötüşünü veya bir tarafa uçuşunu uğursuzluğa yormak gibi Bu ise, kötü bir zan ve kuruntu eseri olduğundan caiz değildir

Herhangi bir olaydan uğursuzluk hükmü çıkararak ümitsizliğe ve kuruntuya saplanmak doğru değildir Bazı günlere ve zamanlara uğursuzluk yorumunda bulunmak da uygun değildir

Peygamber Efendimiz buyurmuştur:

"Hayıra yorma, güzel söz, temiz lâf hoşuma gider"

Insan hayırlı söz söylemeli, fena ve uğursuz sözlerden dilini korumalıdır

Tefekkür

Düşünmek ve bir iş üzerinde fikri geliştirmek demektir Yüce Allah`ın kudretine delâlet eden varlıkları düşünmeye dalmak bir ibadettir Birçok maddî ve manevî buluşlar ve yükselmeler hep tefekkür (düşünme) sayesinde olmuştur

Tefekkürün karşıtı, Gaflet`tir Düşünceden yoksun olmaktır ki, insana asla yakışmaz Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur:

"Yüce Allah`ın yaratmış olduğu şeyler üzerinde düşününüz; fakat Allah`ın zatı hakkında düşünmeyiniz, helâk olursunuz"

07-27-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	İslamda Güzel Ve Çirkin Huylar Ülfet Uygun kimselerle güzel bir şekilde görüşüp konuşmak demektir Insanlar devamlı olarak yalnız başlarına yaşayamazlar Birbirleri ile görüşmek zorundadırlar Güzel bir ahlâka sahib olan kimse, herkesle güzel görüşür, onların sevgisini kazanır Bu hale, "Ünsiyet" de denir Bunun karşıtı "Uzlet" kenara çekilmek, yalnız başına kalmak, herkesten uzaklaşmaktır Herkesle görüşmek uygun olmadığı gibi, herkesten kaçınmak da uygun değildir Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur: "Mümin ülfet eder ve ülfet olunur Ülfet etmeyen ve ülfet olunmayan kimsede ise hayır yoktur Insanların hayırlısı, insanlar için hayırlı olanıdır" Emniyet Bir şeye güvenmek manasına geldiği gibi, insanda doğruluktan ileri gelen bir huy anl----- da gelir Insanların sırlarını ve mallarını güzelce saklamak da, bir emniyet halidir Emniyetin karşılığı "Hiyanettir" sözünde durmamaktır Ferdleri arasında emniyet bulunmayan bir toplum geleceğinden güven içinde bulunamaz Emniyeti kötüye kullanmak münafıklık alâmetidir Bir hadis-i şerifde şöyle buyurulmuştur: "Münafıkın alâmeti üçtür: Konuşunca yalan söyler, söz verince cayar, emanet edilince hiyanette bulunur" Insaf Adalet içinde hareket etmek ve gerçeği kabul etmektir Insaf, ciddî ve iyi huylu bir insanın alâmetidir Bunun karşılığı zulümdür, haksızlık etmektir, hak olan şeyi inkârdır Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur: "Insaf dinin yarısıdır" Çünkü gerçek din, faydalı olan şeylerin kabul edilerek yapılması ve zararlı şeylerden sakınılması demektir Insaf sahibi olan kimse, muhakkak dinin yarısını teşkil eden o yararlı şeyleri anlar ve kabullenir Böylece insaf, kendisinde dinin yarısı gibi sayılır Beşaşet Güleryüzlü olmak ve hoş bir hale sahib olmak demektir Beşaşet, ruhtaki saflık ve neş`enin yüzde parıltısı demektir Karşılığı Ubuset yüz ekşiliğidir Insan daima güler yüzlü olmalı, hiç kimseye karşı çatık kaşlı bulunmamalıdır Güleryüzlülük bir sadaka ve bahşiş sayılır Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur "Allah muhakkak ki yumuşak huylu ve parlak yüzlü kulunu sever" Te`dib Terbiye etmek, edeb ve ahlâk üzere yetiştirmek demektir Bunun karşıtı da, terbiyeyi terk etmek, yapmamaktır Terbiye işinde asla gevşeklik yapmamalıdır Kendi çocuklarını güzelce terbiye etmeye çalışmak, her aile idarecileri için vacib olan bir görevdir Burada yapılacak dikkatsizliğin zararları yalnız bir aileye ve ferde değil, koca bir topluma aittir Denmiştir ki: "Baba ile ananın terbiye etmediğini, gece ile gündüz (zaman) terbiye eder Zamanın terbiye etmediğini de, Cehennem terbiye eder" Teenni Bir işte acele etmeyip düşünerek hareket etmektir Böyle bir davranışa "Teüde"de denir Vakti gelip çatan hayırlı bir iş için teenniye (yavaş davranmaya) gerek yoktur Fakat henüz zamanı gelmeyen bir iş içinde acele etmek, pişmanlık doğuracağından doğru değildir Teenni`nin karşıtı istical, acele etmektir Bir şeyi zamanından önce elde etmeğe çalışmaktır Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur: "Yavaş davranmak (teennî) Rahman`dan, acele ise Şeytandandır" Diğer bir hadis-i şerifde de şöyle buyurulmuştur: "Âhiret işi müstesna, her işte yavaş ve tedbirli davranmak hayırlıdır" Ta`zîm Hürmete değer bir kimse hakkında, büyük sayıldığını gösterecek şekilde güzel bir davranışta bulunmak demektir Bunun karşıtı "Tahkîr"dir, küçümseme hareketidir ki, asla caiz değildir Ilim, edeb ve yaş bakımından bizden büyük olanlara saygı göstermek, bizden küçük olanlara da sevgi göstermek bizim için bir görevdir Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur: "Bizim büyüklerimize saygı göstermeyen ve küçüklerimize merhamet etmeyen bizden değildir" Tefe`ül Bir şeyi uğur saymak, bir olayı bir hayrın başlangıcı görmektir Bu güzel bir zan işi olduğundan iyidir Bunun karşıtı "Teşe`üm ve Tatayyür"dür Bu da bir şeyi uğursuz görmek, nefsin nefret duyduğu bir işi uğursuzluğa bir alâmet saymak demektir Bir kuşun ötüşünü veya bir tarafa uçuşunu uğursuzluğa yormak gibi Bu ise, kötü bir zan ve kuruntu eseri olduğundan caiz değildir Herhangi bir olaydan uğursuzluk hükmü çıkararak ümitsizliğe ve kuruntuya saplanmak doğru değildir Bazı günlere ve zamanlara uğursuzluk yorumunda bulunmak da uygun değildir Peygamber Efendimiz buyurmuştur: "Hayıra yorma, güzel söz, temiz lâf hoşuma gider" Insan hayırlı söz söylemeli, fena ve uğursuz sözlerden dilini korumalıdır Tefekkür Düşünmek ve bir iş üzerinde fikri geliştirmek demektir Yüce Allah`ın kudretine delâlet eden varlıkları düşünmeye dalmak bir ibadettir Birçok maddî ve manevî buluşlar ve yükselmeler hep tefekkür (düşünme) sayesinde olmuştur Tefekkürün karşıtı, Gaflet`tir Düşünceden yoksun olmaktır ki, insana asla yakışmaz Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur: "Yüce Allah`ın yaratmış olduğu şeyler üzerinde düşününüz; fakat Allah`ın zatı hakkında düşünmeyiniz, helâk olursunuz"