Giyim Kuşam Adabı

Dipnotlar:
1Geniş ve rahat elbise giyilmesinin insan sağlığı açısından da oldukça önemli olduğu konunun uzmanları tarafından belirtilmektedir Vücudu sıkıca saran jean ve strech tipi elbiselerin kan dolaşımını yavaşlatması ve eklemlerin rahat hareket etmesini engellemesi sebebiyle çeşitli sağlık problemlerine yol açtığı bilinmektedir
2Âlimlerimiz Nur sûresi 31 âyetteki “zînet” kelimesi ve “Görünmesinde sakınca olmayan (el ve yüz gibi) yerleri dışında” ibâresi hakkında açıklama yaparak kadınların örtünmeleri ile alâkalı şu tespitlerde bulunmuşlardır:
“Zînet”, ister tabiî ister sun'î olsun insanı başkalarının gözünde süsleyen ve güzelleştiren şeylerdir Bu durumda zînet iki çeşittir 1 Kadınların kullandıkları altın, gümüş gibi süs eşyaları 2 Kadınların erkeklerin dikkatini çeken yerleri Müfessirlere göre âyet-i kerîmede zînet ile, daha çok ikincisi kastedilmiştir (Kurtubî, XII, 153; İbn Kesîr, Tefsîr, III, 284)
Âyetin “kendiliğinden açılan” veya “görünmesinde sakınca olmayan” diye istisna edilen kısmını, ashaptan Hz Ali, İbn-i Abbas, İbn-i Ömer, Enes; tabiînden Said bin Cübeyr, Atâ, Mücâhid, Dahhâk; müctehid imamlardan Ebû Hanîfe, Mâlik ve Evzâî gibi alimlerin çoğu “yüz ve bileklere kadar eller” şeklinde yorumlamışlardır Sahabe ve tabiînin bir kısmı ile İmam Şâfiî ve Ahmed bin Hanbel gibi fakihler kadının yüz ve ellerinin açılmasının da haram olduğu görüşündedirler; dolayısıyla onlara göre açılmasına müsaade edilen dış zînet, âyet-i kerîmede kullanılan “zahara” fiilinin husûsiyeti gereği, kendiliğinden açılan zînettir ve bunun “eller ve yüz” olması mümkün değildir Çünkü bunları kapatma imkânı vardır ve kendiliğinden açılması söz konusu değildir Bu, kadının iradesi dışında rüzgâr vs ile açılan zîneti olmalıdır Âyette, zînetin ikinci zikredilişinde istisnânın olmaması da bunu gösterir Yahut da bu, zâten kapatma imkânı olmayan ve “siyâb” denen dış elbiseden ibarettir (Taberî, Tefsir , XIII, 92-93; Cessâs, V, 172)
3Giyilen kılık kıyafetin insan şahsiyetinin teşekkülüne de etkisi bulunmaktadır Örneğin teamül olarak kendi cinsiyetinin gerektirdiği elbiseler yerine herhangi bir nedenle karşı cinse ait giyim tarzını benimseyen insanların tavırlarında da zamanla bu yönde bir değişim görülmektedir
4Bazı özel kürk çeşitleri için akıl almaz uygulamalar yapılmakta ve çok yüksek meblağlar harcanmaktadır Örneğin tamâmen süs ve tezyînât için yapılan vizon ve astragan gibi pahalı deri mâmülleri bunlardan sadece birkaçıdır Fransızca bir isim olan vizon, bildiğimiz “sansar”dır Bu hayvanın derisi kürk yapımında pahalı süs eşyâsı olarak kullanılır Astragan ise henüz doğmamış koyun ve keçi yavruları, ana karnındayken boğazlanarak elde edilen deridir Bu şekildeki bir kürk için asgarî sekiz-on yavrulayacak hayvanın kesilmesi gerekmektedir Aşırı israf ve gösterişin âyet ve hadislerle yasaklanmış olması sebebiyle bu tür hususlarda ihtiyatlı davranmak uhrevî selâmet için daha evlâdır Kânûnî Sultan Süleyman ile Şeyhülislâm Ebu's-Suûd Efendi arasında cereyan eden şu hâdise, hesap endişesi taşıyan hassas bir mü'min için güzel bir ölçüdür; Birgün Kânûnî sarayın bahçesinde armut ağaçlarını kurutan karıncaların öldürülebilmesi için Şeyhülislam'dan aşağıdaki beyit ile fetvâ istedi:
Dırahta ger ziyân etse karınca
Zararı var mıdır ânı kırınca!?
“Eğer karınca ağaca zarar verirse onu öldürmenin bir mahsuru var mıdır?” Padişahın bu fetva talebine Ebu's-Suûd Efendi de bir beyitle şöyle cevap verdi:
Yarın Hakk'ın dîvânına varınca
Süleyman'dan hakkın alur karınca!
5Yapılan araştırmalar, renklerin insan psikolojisi üzerinde çeşitli tesirlerinin bulunduğunu göstermektedir Mesela beyazın saflık, temizlik ve arınma duyguları, kırmızının da öfke ve kızgınlık duyguları uyandırdığı bilinmektedir
6Mevzuyla alakalı bu ve benzeri hadîs-i şerîfleri değerlendiren âlimlerimiz, birtakım farklı neticelere ulaşmışlardır İmam Ebû Hanîfe, sâdece domuz müstesnâ olmak üzere, bütün ölmüş hayvan derilerinin tabaklanmak sûretiyle temiz olacağı kanâatini taşımaktadır İmam Şâfi'ye göre ise domuz, köpek ve bunların yavruları hâricinde bütün ölü hayvanların derileri tabaklandıktan sonra temiz olur ve bunlar kuru işlerde de, su kırbası yapmak gibi sulu işlerde de kullanılır (Mübârekfûrî, V, 400-401; Kâmil Mîras, Tecrîd-i Sarîh Tercümesi, V, 301)
7Süslenmek gâyesiyle peruk takılarak nâmahreme görünmek dinimizce yasaktır Ancak saç dökülmesi gibi tıbbî bir gerekçeden dolayı mahrem hudutlar dâhilinde güzel görünmek için peruk takmanın bir sakıncası yoktur Bunun dışında herhangi bir mülahazayla peruk kullanmak, “Şer'î bir gayeye gayr-i meşru bir vasıta ile ulaşılamayacağı” kaidesinden hareketle dinen câiz değildir


usve-i hasene kitabından