İliim Dindir,Din İlimdir

Sünnette ilim
Buhari’nin dediği gibi Hz Peygamber’in mirası ilim idi
13 yıllık Mekke döneminde her türlü baskı şiddet ve saldırıya rağmen Hz Peygamber’in karşılık vermemesinin temelinde “bilginin değerini” anlaması yatıyordu Bunun için ilk yaptığı iş müfredatı Kur’an olan bir okul kurmak oldu: Daru’l-Erkam Efendimizin kendisi Kur’an’ın ilk talebesiydi Kur’an ona “nasıl okunacağını”, yani “sahih bilgiye nasıl ulaşılacağını” öğretmişti O da bunu etrafına öğretmeye koyuldu
İlmin zıddı cehl idi Kur’an düşmanı belirlemişti: Cahiliyyet Bir “kendini bilmezlik” durumu olan cahiliyye, cehaletten besleniyordu O halde cahiliyyenin beslendiği göbek bağını kesmek ancak ilim ile olabilirdi Allah Rasulü de bunu yaptı ve mü’minleri Kur’an’ın talebesi yaptı Kur’an’ın ahlakıyla ahlaklanarak en büyük düşmanının adını “Ebu Cehil” (Cehaletin Babası) koydu
Muhalefette yapılan iktidarda da sürdürüldü Medine’ye göçüldüğünde Daru’l-Erkam’ın yerini Daru’s-Suffa aldı Bedir’de esir düşen müşriklerden bir servet tutarındaki kurtuluş akçesi almak yerine 10 kişiye okuma yazma öğretmesi karşılığında özgürlük vaat edilmesi hiç de sürpriz olmasa gerek
İslam medeniyetinde ilim ve âlim
Hz Ömer döneminde ilk mektep açıldı Okulların tüm masrafları hazineden karşılanıyordu O dönemde 900 yaşına gelmiş Roma’da bile yoktu böyle bir örnek Evini okul yapan sahabiler vardı Camiler öğrenim merkezleri oldu Mekke, Medine, Basra, Kûfe, Şam, Bağdat, Kahire, Kayravan, Kurtuba, Buhara, Semerkant, Antakya, Harran, Konya, Bursa, İstanbul ilim merkezleri oldu
Kur’an, indiği toplumu sözlü kültürden yazılı kültüre taşıdı “Sen malı korursun ilim seni korur” sözünün sahibi Hz Ali ve ashabıyla başlayan yazılı eser oluşturma alışkanlığı, İbn Abbas ve öğrencileriyle sürdü Medine’de Hz Ali’nin oğlu Muhammed b Hanefiyye ile başlayan hür düşünce okulu Hasan Basri ve talebeleriyle Basra’da devam etti Kufe’de İbn Mes’ud ile başlayan rey okulu Ebu Hanife ile zirvesine ulaştı Mekke’de İbn Abbas ile başlayan tahkik okulu, Mücahid ve İkrime ile devam etti
Daha sahabe hayattayken Kayravan’a 10 öğretmen gönderiliyor İlk üniversite orada kuruluyor Endülüs’e oradan geçiyor ulema Müslümanlar kendi dışlarındaki dünyada ilim ve hikmet adına ne bulurlarsa hiçbir komplekse kapılmadan alıyorlar ve kendi boyalarıyla boyuyorlar Me’mun Devrimiadı verilen İslam medeniyetinin yüz akı “Beytü’l-Hikme” okulu böyle oluşuyor Yitik hikmetin peşine düşülüyor Bazen bir servet ödeme pahasına eski eserler bulunup alınıyor ve tercüme ediliyor Mesela Homeros’un İlyada’sı daha 2 Hicri yüzyılın başında çevriliyor
Ama sonradan ümmetin üzerine bir ölü toprağı serpiliyor Kur’an Mushaf’a, tertil tecvide, kıraat tilavete, mana lafza inkılâp ediyor Tahkikin yerini taklit alıyor İslam imanının kaidesi tevhid iken, tevhid birlemeyi ve bütünlemeyi gerektirirken, Müslümanlar ilmi din ve dünya ilimleri diye parçalara ayırdı Din ilimsiz kalınca ilim de dinsiz kaldı Dindarlık cahillerin, velilik zahidlerin tekeline geçti Oysa Şafii “Ben âlimden başka veli bilmiyorum” diyordu
Sonuç: ilim mukaddes bir emanettir
Modern dünyada bilgi ahlaktan ve Allah’tan koparıldı Bilgi ahlaktan mahrum kalınca kirlendi ve zehirlendi Zehirlenen bilgi zehirler Ahlaksız bilgi de sahibini zehirlemeye başladı Oysa bilgi Allah tarafından insana verilmiş “mukaddes emanet” idi Bilginin sermayesini insanoğluna Allah vermişti Fakat insan bu sermayeye ihanet etti Zehirlenen bilgi adaleti ve erdemi değil, sömürü ve tahakkümü getirdi Batı bilimi daha iyi bir hayat ürettiği için değil, daha ölümcül silahlar ürettiği için üstün oldu
Bilgiyi ahlaka, ahlakı Allah’a arz etmek Müslümanların görevidir Müslümanlar tevhid ve adalete dayalı bir bilgi sistemini vahiyden yola çıkarak yeniden üretmekle sorumludurlar Görünmeyi bilmenin önüne, bilmeyi ise olmanın önüne koyan modernlerin aksine, olmayı bilmeye ve görünmeye önceleyen bir akla dünya her zamankinden daha fazla muhtaçtır
Cahil dindarlık taassup ve dalalet üretir Cahilin dindarlığı arttıkça sapması da artar Bilgiyi dindarlığın ve dinin temeline bu dinin sahibi olan Allah yerleştirmiştir O halde konuyu özetlemek yerinde olacaktır: Hakikatte ilim dindir, din ilimdir

Mustafa İsalmoğlu