|
Prof. Dr. Sinsi
|
Cumhurbaşkanı Seçilme Şartları Nelerdir?
Tesadüfen sitenizde dolaşırken bu yazıyı buldum bende de kısa bir makale var onu sizlerle paylaşmak istiyorum
I Cumhurbaşkanının Seçimi
Bu başlık altında Cumhurbaşkanı seçilme şartlarını ve seçim usûlünü göreceğiz
A Cumhurbaşkanı Seçilme Yeterliliği
Cumhurbaşkanı seçilme yeterliliği Anayasamızın 101?inci maddesinde düzenlenmiştir 101?inci maddeye göre,
?Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisince kırk yaşını doldurmuş ve yükseköğrenim yapmış kendi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından seçilir?
Buna göre, Cumhurbaşkanı seçilme yeterliliğinin şartları şunlardır:
1 Türk Vatandaşlığı
Cumhurbaşkanı olmak için gereken bir şart Türk vatandaşlığına sahip olmaktır Milletvekili seçilme yeterliliğine ilişkin olarak vatandaşlık şartı hakkında yaptığımız açıklamalar burada da tekrarlanabilir Çifte vatandaşlık, kanımızca Cumhurbaşkanı seçilmeye engel değildir Keza, kanımızca, vatandaşlığın sonradan kaybı da Cumhurbaşkanı sıfatının düşmesi sonucunu doğurmaz Bu konudaki tartışmalar için yukarıda milletvekili seçilme yeterliliğine ilişkin yaptığımız tartışmalara bakılabilir[1]
2 Kırk Yaşını Doldurmuş Olmak
Bu Cumhurbaşkanının ?olgunluğunu? sağlamaya yönelik bir şarttır[2] Anayasa kırk yaşını ?doldurmuş? olmayı aradığına göre, bu yaşa girmek yetmez, bu yaşı bitirip 41 yaşından gün almış olmak gerekir
3 Yüksek Öğrenim Şartı
Anayasamıza göre Cumhurbaşkanı seçilebilmek için ?yükseköğrenim yapmış? olmak gerekir Buna göre, ilkokul, ortaokul ve lise mezunları Cumhurbaşkanı olamazlar Acaba iki yıllık meslek yüksek okulu mezunları, yahut bir dört yıllık bir fakültenin ilk iki yılını tamamlayıp ön lisans diploması alıp ayrılanlar ?yükseköğrenim yapmış? olarak kabul edilip Cumhurbaşkanı adayı olabilirler mi? Kanımızca, ?yüksek öğrenim?den ne anlaşılacağını 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununa göre belirlemek gerekir Yükseköğretim Kanunu, yüksek öğretimi ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora aşamalarına ayırarak düzenlemiştir Buna göre, iki yıllık bir programı bitirip ön lisans diploması alanları da yüksek öğrenim yapmış olarak kabul etmek gerekir Anayasa sadece yüksek öğrenimden bahsetmekte, lisans öğreniminden bahsetmemektedir Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı harp okulları, akademileri, emniyet teşkilâtına bağlı polis akademisi mezunlarını da ?yüksek öğrenim yapmış? kişi olarak kabul etmek gerekir Çünkü bu kurumlar da Anayasanın 132?nci maddesine göre, bir ?yükseköğretim kurumu?dur
1924 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu böyle bir öğrenim şartı aramıyordu Bu şart ilk defa 1961 Anayasası tarafından konulmuştur Bu şartın konulmasındaki asıl neden, 1950-60 döneminde Cumhurbaşkanlığı yapan ve yüksek öğrenim görmemiş olan Celal Bayar?a duyulan tepkidir[3] Gerçekten de, Temsilciler Meclisi görüşmelerinde, yüksek öğretim şartının konulması yolunda önergeyi veren Ahmet Karamüftüoğlu,
?devletin reisi nasıl olur da tahsilsiz olabilir? Bunun acısını az mı çektik?[4] Türk devletini temsil edecek adamda tahsil ve kültür seviyesinin aranması en masum ve haklı bir tekliftir?[5]
diyerek önergesini savunmuştur
Kanımızca, Cumhurbaşkanı seçilme yeterliliği için böyle bir öğrenim şartının aranması makul bir şart olarak kabul edilemez Bu şart, seçilme hakkının demokrasiyle bağdaşmaz aşırı bir sınırlandırılması niteliğindedir İlkokul, ortaokul ve lise mezunlarının Cumhurbaşkanlığı görevini yapamayacakları, üniversite mezunlarının bu görevi daha iyi yapabilecekleri iddiası, ispatı mümkün bir iddia değildir Bilindiği gibi, ülkemizde, Başbakanın ve bakanların üniversite mezunu olması şart değildir Ülkeyi yönetme yeteneği ile öğrenim arasında bir ilgi gerçekten varsa, bu öğrenim şartını, sadece Cumhurbaşkanı için değil, başbakan, bakanlar ve milletvekilleri için de aramak gerekir Keza, eğer öğrenim ile devlet yöneticiliği arasında doğru bir orantı varsa, Cumhurbaşkanı ve başbakan, bakan adaylarından lisans diploması değil, yüksek lisans ve doktora diploması da istenmelidir
Her halükârda bu düşünceler anti-demokratik düşüncelerden esinlenmektedir Günümüzde Türkiye?de üniversite mezunlarının sayısı yinede nispeten artmıştır Ancak 1960?lı yıllarda ülkemizde nüfusun çok az bir kısmının üniversite mezunu olduğu göz önünde bulundurulursa, bu şartın ne kadar sakıncalı olduğu ortaya çıkar
4 Milletvekili Olmak veya Milletvekili Seçilme Yeterliliğine Sahip Olmak
Anayasamızın 101?inci maddesine göre, Cumhurbaşkanı seçilebilmek için milletvekili veya milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak gerekir[6] Genellikle bir yasama döneminde kimin milletvekili olduğu tartışmasız olarak bellidir Bu nedenle bunun üzerinde durmaya gerek yoktur Milletvekili seçilme yeterliliğinin şartlarını ise yukarıda milletvekillerini incelediğimiz bölümde gördük Bu nedenle burada aynı şartları bir kez daha tekrarlamıyoruz[7] Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi olmayan ama milletvekili seçilme yeterliliğine sahip birinin Cumhurbaşkanlığına aday gösterilebilmesi ?Meclis üye tamsayısının en az beşte birinin yazılı önerisiyle mümkündür? (m101/2)
5 Daha Önce Cumhurbaşkanlığı Yapmamış Olmak
Anayasanın 101?inci maddesinin son fıkrasına göre, ?bir kimse, iki defa Cumhurbaşkanı seçilemez?[8] Bundan şu sonuç çıkmaktadır ki, bir defa Cumhurbaşkanı olan bir kimse, bir daha Cumhurbaşkanı seçilme yeterliliğini kaybetmektedir Bu mutlak bir yasaktır Araya zaman girse de Cumhurbaşkanı tekrar Cumhurbaşkanı olarak seçilemez Diğer bir ifadeyle burada ?arka arkaya iki defa seçilme yasağı? yok, iki kere seçilme yasağı vardır
|