Bakteriyel Gıda Zehirlenmesi

Bakterilere bağlı olarak gerçekleşen gıda zehirlenmeleri ile ilgili önemli bilgileri bu yazımızda okuyabilir, bakteriyel gıda zehirlenmeleri hakkında önemli bilgilere sahip olabilirsiniz

Besin zehirlenmeleri aslında enfeksiyon hastalıklarının konusu olmakla birlikte bu konuda doktorlardan ve halktan gelen sorular doğrultusunda aşağıda bahsedilen bakteriyel besin zehirlenmeleri hakkında bilgi verilmesi uygun görülmüştür


Besin zehirlenmeleri, patojen mikroorganizmalarla veya bunların toksinleri ile kontamine olmuş gıdaların alınması sonucu meydana gelmektedir






Staphylococcus Aureus Besin Zehirlenmesi
Besin maddesinin üzerinde üreyen S aureusun saldığı ısıya dayanıklı ekzotoksinin(A,B,C,D,E enterotoksinleri) besinle birlikte alınması sonucunda 1-6 saat içinde gelişen klinik tablodurEn sık sorumlu olan A enterotoksinidir


Epidemiyoloji: Et,sütlü ürünler ve pasta benzeri besinlerin tüketilmesi ile meydana gelir Besinin görünüm ve kokusu normaldir


Patogenez: Nvagus ve sempatik sinirler aracılığı ile kusma merkezinin uyarılması sonucu bulantı,kusma ortaya çıkmaktadır


Klinik Bulgular : Genellikle bulantı, kusma gözlenir Diyare daha az oranda görülmektedir Ateş nadirdir


Tanı: Kesin tanı hastanın kusmuk ve dışkısında veya şüpheli besin maddelerinde RIA veya ELISA ile stafilokok enterotoksininin gösterilmesi ile olur Bu maddelerde kültür yapılması ve gıdayı hazırlayan kişinin Saureus portörü olup olmadığının araştırılması yol gösterici olur


Tedavi: Kendiliğinden iyileşirÖzgül sağaltım gerekmez






Bacillus Cereus Besin Zehirlenmesi
Bacillus cereus iki ayrı toksini ile iki ayrı klinik tabloda besin zehirlenmesine neden olur


Epidemiyoloji: 1tip besin zehirlenmesi haşlanmış veya kavrulmuş pirincin oda ısısında bekletilip yenilmesi sonucunda gelişir


2 tip zehirlenme ise, soğukta saklanılmasında yetersizlik olmuş her türlü besin ile meydana gelebilmektedir


Patogenez: 1 tip zehirlenmede oda sıcaklığında çoğalan bakteriler toksin salgılayarak barsak mukoza epiteli reseptörleri aracılığı ile santral sinir sistemini(SSS)uyarır2 tip zehirlenmelerde ise, toksin barsak epiteline etki ederek adenilatsiklazı aktive eder, cAMP salınımını arttırır


Klinik Bulgular: 1 tip zehirlenmede semptomlar şüpheli besin maddesinin yenmesinden 1-6 saat sonra başlar Genellikle şiddetli kusma vardır Diyare az görülür


2 tip zehirlenmede, klinik tablo besinin alımından 8-16 saat sonra başlar Burada sorumlu olan toksinde farklıdır Isıya dayanıksızdır Genellikle ishal ve % 75 olguda buna eşlik eden karın ağrısı görülür


Tanı: Şüpheli besinde ve dışkıda Bcereus üretilebilir Ayrıca toksin araştırılması için ticari kitler vardır


Tedavi: Klinik semptomlara yönelik destekleyici tedavi yapılır
Clostridium perfiringens Besin Zehirlenmesi :
C perfiringens tip A ile meydana gelmektedir Zehirlenmeye neden olan toksin ısıya dayanıksızdır


Epidemiyoloji: Sorumlu gıda türleri daha çok et ve et sularıdır


Patogenez: Enterotoksin daha çok ileumda olmak üzere adenilatsiklazı aktive ederek cAMP salınımını arttırır


Klinik Bulgular: Besin alımından 8-24 saat sonra ortaya çıkan sulu diyare ile karakterize bir tablodur Olguların yarıdan fazlasında epigastrik ağrı vardırBulantı ve ateş nadirdir


Tanı: Tanı dışkıda toksinin gösterilmesi ile olur Bu amaçla ELİSA veya RIA yöntemleri kullanılır


Tedavi: Destekleyici tedavi yapılır Semptomlar 12-24 saat sonra kendiliğinden düzelir






Enterotoksinojen EColi Besin Zehirlenmesi - Etec
Akut bakteriyel ishalin dünya genelinde en sık rastlanan şeklidir Seyahat ishallerinin başta gelen etkenidir


Epidemiyoloji: Çeşitli besin maddelerinin kontamine olması sonucu oral-fekal yol ile bulaşır


Patogenez: Hastalık tablosu Ecoli bakterileri tarafından üretilen iki tür toksin tarafından meydana getirilir Her iki toksin adenilatsiklazı aktive ederek cAMP salınımını barsakda stimüle eder


Klinik Bulgular: Semptomlar 16-72 saat sonra başlar Kramp tarzında karın ağrısı ve ishal belli başlı bulgulardır


Tanı: Dışkı kültüründe Ecoli izole etmek tanıda yeterli değildirETEC için enterotoksin varlığının gösterilmesi gereklidir Bunun için doku kültürü, DNA prob ve ELİSA yöntemleri kullanılabilir


Tedavi: Kaybedilen sıvı-elektrolitin yerine konması tedavinin temelini oluşturur Motiliteyi azaltan ilaçlar kontrendikedir Enterotoksin ve çoklu antibiyotik direnç plazmidlerinin birlikte transferi nedeniyle bu enfeksiyonlarda çok gerekmedikçe antibiyotiklerin kullanılmamasına özen gösterilmelidir






Vibrio Parahaemolyticus Besin Zehirlenmesi
Japonya bu enfeksiyonların en fazla görüldüğü ülkedir Özellikle deniz kenarlarında ve yaz aylarında sıktır


Epidemiyoloji: Midye, istiridye ve balık gibi deniz ürünlerinde bulunur


Patogenez: Hastalık barsaklara yerleşen ve mukozada çoğalan vibrioların oluşturdukları bir enterotoksin ile meydana gelmektedir Toksin adenilatsiklazı aktive ederek cAMP salınımını artırır


Klinik Bulgular: Enfeksiyon periyodu 12-24 saattir Bulantı, kusma, diyare, karın ağrısı ve ateş ile seyreder


Tanı: Dışkıda ve şüpheli besin maddesinde etken bakteri izole edilir


Tedavi: Klinik semptomlara yönelik tedavi yapılır






Vibrio Chlorea Besin Zehirlenmesi
Oral-fekal yolla bulaş sonucu meydana gelmektedir


Epidemiyoloji: İnsan dışkısıyla atılan kolera vibrionlarının herhangi bir şekilde içme kullanım sularına ve gıdalara bulaşması sonucunda oral yoldan bulaşır Bulaşda sokakda satılan gıda ve soğuk içeceklerinde rolü vardır


Patogenez: Bakterinin oluşturduğu enterotoksin adenilatsiklaz enzimini aktive ederek hücre içi cAMP artışına neden olur Bunun sonucunda sıvı � elektrolit kaybı meydana gelir


Klinik Bulgular: Klinik semptomların görülmesi birkaç saatten beş güne kadar değişir Ortalama 2-3 gündür Bol ve pirinç suyu görünümünde ishal ve dehidratasyona ait bulgular vardır


Tanı: Koleranın özgül tanısı kolera vibrionunun dışkı mikroskobisinde gösterilmesi ve kültürde üretilmesi ile konulur


Tedavi: Tedavide en önemli konu sıvı-elektrolit dengesinin sağlanmasıdır Bu amaçla rehidratasyon yapılır Antimikrobiyal tedavide tetrasiklin, trimetoprim-sülfametaksazol (TMP-SMZ), kinolon türevleri kullanılır Direnç nedeniyle antimikrobiyal tedavi kültür antibiyogram sonuçlarına göre değiştirilebilir




Tifo Dışı Salmonella Besin Zehirlenmesi
Salmonella typhi dışındaki salmonellalardan herhangi birine bağlı olarak gelişen enfeksiyonlardır Tifo dışı salmonellozların en sık görülen şekli enterokolittir


Epidemiyoloji: Bu enfeksiyonlar genellikle kontamine gıda ve suların tüketilmesi sonucu meydana gelir Diğer önemli bulaş yolları kümes hayvanları ve bunların ürünleridir


Patogenez: Patogenezde oral yoldan alınan bakterinin; barsağa tutunması ve penetrasyonu, sekretuar yanıt, inflamasyon ve doku nekrozu, makrofaj içinde üremesi önemlidir


Tedavi: Nontifoidal salmonella olgularında antimikrobiyal tedavi salmonellalardaki antibiyotik direnci gelişimi nedeniyle önerilmemektedir Ancak kendiliğinden düzelmenin olmadığı yüksek ateşle ve enterokolit tablosu ile seyreden olgularda ve altta yatan immünite bozukluğu varsa antibiyotik kullanılır Bu amaçla yetişkin grubunda florokinolonlar ,çocukluk çağında ise 3kuşak sefalosporinlerden birisi tercih edilebilir




Shigella Besin Zehirlenmesi
Şigelloz oral fekal yolla bulaşan bir enfeksiyondur


Epidemiyoloji: Çeşitli kontamine yiyeceklerin yenmesi ile bulaşan şigellozda akut enfeksiyonlu hastalar tedavi edilmezlerse 1-4 hafta süre ile dışkıları ile bakteriyi dışarı atarlar Diğer enterik patojenlere göre az sayıda mikroorganizma enfeksiyona yol açabilmektedir


Patogenez: Kolon epitelini invaze eden bakteriler hücre içerisinde çoğalarak lamina propriada inflamatuar süreci başlatırlar Epitelde harabiyet, dökülme, yüzeyel mikro ülserler oluşur


Klinik Bulgular: Klinik semptomların ortaya çıkması için gereken süre 16-72 saat arasında değişebilir Halsizlik, karın ağrısı, kanlı ve mukuslu dışkılama vardır Hemolitik üremik sendrom, toksik megakolon, rektal prolapsus, protein kaybıyla seyreden enteropati şigelloz sonrası gelişebilecek komplikasyonlardır


Tanı: Dışkının makroskobik, mikroskobik ve bakteriyolojik incelenmesi ile konur Dışkının mikroskobik incelenmesinde bol miktarda lökosit ve eritrosit görülür Kesin tanı; dışkı kültüründe etken bakterinin üretilmesi ile konur


Tedavi: Sıvı-elektrolit tedavisi yanında antibiyotik tedavisi hem hastalık süresini kısaltmak hem de bulaşı engellemek amacıyla kullanılır Antimikrobiyal tedavide TMP-SMZ önerilir Fakat ülkemizde bu ilaca karşı % 25-30 civarında direnç olduğundan yetişkinlerde florokinolon türevleri tercih edilir




Campylobacter Jejuni Besin Zehirlenmesi
Bu hastalık dünyada oldukça yaygın bir zoonoz olup insanda gerek ishal gerekse sistemik bakteriyel enfeksiyonların önemli nedenlerinden biridir


Epidemiyoloji: Süt ve süt ürünleri, az pişmiş tavuk eti en sık kaynak olan besinlerdir


Patogenez: Campylobacter türlerinin Enfeksiyon oluşturması inokulum miktarı ve konağın bağışıklık durumuna bağlıdır İnvazyon önemlidir Ayrıca ürettiği enterotoksinin patogenezdeki rolü henüz açıklık kazanmamıştır


Klinik Bulgular: Jejunum, ileum ve kolon tutulabilir 12-24 saatlik bir inkübasyon periyodundan sonra ateş, baş ağrısı, halsizlik, kramp tarzında karın ağrısı ve diyare meydana gelir Dışkı sulu veya kanlı olabilir


Tanı: Dışkıdan hazırlanan preparatlar karanlık alan yada faz kontras mikroskobunda incelediğinde hızla hareket eden ucu hafif kıvrık çomakçıkların görülmesi önemlidir Kesin tanı için dışkı kültüründe izolasyon ve identifikasyon şarttır Ayrıca geliştirilen oligonükleotid problar hem kültürden hem de dışkıdan direkt etkeni saptamada oldukça duyarlı ve özgül yöntemlerdir


Tedavi: Temel ilke kaybedilen sıvı-elektrolit dengesinin yeniden sağlanmasıdır Ciddi ishal ve ateş olgularında antibiyotik kullanılmalıdır Bu amaçla eritromisin veya florokinolonlar tercih edilir




Yersinia Enterocolitica Besin Zehirlenmesi
Bir zoonoz olan Enfeksiyon en sık kış aylarında görülür


Epidemiyoloji: Y enterocolitica et ve süt ürünleri gibi hayvansal kaynaklı gıdalarla bulaşmaktadır Bakterinin en önemli özelliği + 4 0Cde üreyebilmesidir


Patogenez: 4-7 günlük inkübasyon periyodunun ardından terminal ileumda ülseratif lezyonlar, payer plaklarında nekroz ve lenfadenopati olur


Klinik Bulgular: İshal, mezenterik lenfadenit yapar Ciddi olgularda rektal kanama ve ileum perforasyonu görülür


Tanı: Dışkı kültürü yapılır


Tedavi: TMP-SMZ, doksisiklin ve florokinolonlar kullanılır