Kırım Özerk Cumhuriyeti

Kırım Özerk Cumhuriyeti Coğrafyası - Kırım Özerk Cumhuriyeti Nerededir - Kırım Özerk Cumhuriyeti Hakkında - Kırım Özerk Cumhuriyeti Nüfusu



Milli Marş: Kırım Özerk Cumhuriyeti millî marşı

Нивы и горы твои волшебны, Родина (Ukraynca)

(Nivı i gorı tvoi volşebnı, Rodina) (Okunuşu)

LocationCrimeaPNG

Ülke Ukrayna Ukrayna

Başkent

En Büyük Şehir Akmescit

Akmescit

Resmi dil Ukraynaca

Bölgesel resmî diller:

Rusça ve Kırım Tatarcası

Yönetim

- Cumhurbaşkanı

- Başbakan Muhtar Cumhuriyet

Viktor Yushchenko

Viktor Plakida

Yüzölçümü

- Toplam

26100 km²

Nüfus

- Toplam

- Yoğunluk

1964544[1]

76/km²

Para Birimi Grivna

Saat Dilimi

- Yaz Saati UTC +2

UTC +3

İnternet Alan Adı ua

cep tel Kodu +380-65


Kırım Özerk Cumhuriyeti (Kırım Tatarcası: Qırım Muhtar Cumhuriyeti; Ukraynaca: Автономна Республіка Крим, Avtonomna Respublika Krym; Rusça: Автономная Республика Крым, Avtonomnaya Respublika Krym), Karadeniz'ın kuzeyinde bulunan Kırım yarımadası üzerine kurulu Ukrayna'ya bağlı özerk devlet


Kırım toprakları tarihi boyunca birçok kez fethedilmiş kontrol altına alınmıştır İlk zamanlar Kırım'da Kimmerler, Antik Yunanistan, İskitler, Gotlar, Hunlar, Bulgarlar, Hazarlar, Kiev Rus 'devlet, Bizans Yunanlıları, Kıpçaklar, Osmanlı Türkleri, Altınordu Tatarları ve Moğollar hakimiyet kurmuştur 13 yüzyılda Venedikliler ve Cenevizliler tarafından kısmen kontrol altına alındı​​; bunu izleyen dönemde sırasıyla 15 yüzyıldan 18 yüzyıla kadar Kırım Hanlığı ve Osmanlı İmparatorluğu, 18 yüzyıldan 20 yüzyıla kadar Rus İmparatorluğu], İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya ve daha sonra 20 yüzyılın geri kalanında Sovyetler Birliği içinde Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ve Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti


Kırım şu an Ukrayna yasalarına göre Kırım Anayasası tarafından yönetilen özerk bir parlamenter cumhuriyettir Yarımadanın merkezinde bulunan Akmescit idari yönetim merkezinin bulunduğu başkenttir Kırım'ın yüzölçümü 26200 kilometrekaredir ve nüfusu 2007 yılı itibariyle 1,973,185'dir


Bölgede orta çağın sonunda Kırım Hanlığın'nı oluşturan Kırım Tatarları şimdi nüfusun yaklaşık %13'ünü oluşturarak etnik azınlığa dönüşmüştür Kırım Tatarları Joseph Stalin hükümeti tarafından zorla Orta Asya'ya sürgün edildi Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra bazı Kırım Tatarları bölgeye geri dönmeye başladılar



İsminin kökeni


Adını Altınordu Kırım eyaleti başkenti olarak orjinal haliyle Qırım şehrinden alır Qırım Kırım Tatarcası ile "tepem" anlamına gelir (qır-tepe,ım-benim) Ancak, Qırım etimolojik olarak diğer sürümleri de bulunmaktadır

Coğrafya ve iklim


Kırım Karadeniz'in kuzeyinde Azak Denizi'nin güneyinde bir yarımadadır Kerç yarımadası ile doğuya doğru uzanır Kuzeye doğru çorak bozkırlar hafif engebeler ile 1000-1500 metreye doğru yükselir Dikenli fundalıkları, koyun, keçi üretimiyle Akdeniz'i andırır Güney yamaçları sert eğimlerle, kayalık körfezlere iner Kuzey rüzgarlarına kapalı olan bu alanda Akdeniz iklimi egemendir Ortalama sıcaklık Yalta'da 13C° dir ve yılın ancak 70 günü yağmurludur; fakat kışları oldukça serttir Yağışlar kış ve sonbahar mevsiminde olur Eskiden Ukrayna topraklarına Perekop yarımadası ile bağlanmakta olup yapılan kanalla Ukrayna ile fiziki bir bağlantısı kalmamıştır

Tarih


430'dan sonraki yıllarda, Atilla'nın amcası Aybars'ın hâkimiyetine giren Alanlar'ın, daha 3 asırda kurulan Sudak (Soğdak) Aradav'da (sonraları Feodosya, Kaffa ve Kefe adlarını aldı) şehirlerini almasıyla Kırım Yarımadası'nın Türk tarihi ile ilgisi başlamıştır Hun Türk İmparatorlu'ğunun yıkılışından sonra Kuban, Azak ve Don nehri ağızlarında çeşitli Türk boyları ve bunlar arasında Bulgar Türkleri oturuyordu 6 asrın son yarısında Avarlar ve diğer Türk boylarının akınları olmuştur Kersones, Sudak ve Kerç bunlara karşı Bizans'ın dayanak noktaları idi 7 asırda Kırım'ın bozkırları Hazar Türkleri'nin idaresine geçti Bunlar Kırım'ı, Göktürkler'de olduğu gibi Tudun veya Todun ünvanlı valilerle yönetiyorlardı Kırım, daha sonra 8 yüzyılda ise Hazarlar'ın bir vilâyeti oldu Hazarlar'ın yıkılışından sonra da Kırım, Hazarya veya Gazarya adında küçük bir devlet olarak kalmış, 10 yüzyılda Azak Denizi ile birlikte Karadeniz'e de Hazar Denizi denilmiştir 1083'de bu küçük Türk devleti halâ yaşıyordu Selçuklu Emîri Hüsameddin Çoban, 1221'de Kırım seferinde, bu Hazar bölgesinde Sudak çevresinde Kıpçıklar ve onların müttefiki Ruslarla savaşmıştır Hazarlar'dan sonra Peçenekler, daha sonra da Kıpçaklar komşu bozkırları ve Kırım'ı alarak buraya yerleştiler Kültürlerini bugün de koruyan Karaim Türkleri Hazarlar'dan gelmekte olup, daha 11 yüzyılda bunların Türkçe tevratları vardı


1227'de Cengiz Han'ın ölümünden sonra kurulan Moğol Hakanlığı zamanında, Cengiz'in büyük oğlu Cuci'nin oğlu Batu Han 1227 -1256 yıllarında büyük bir ordu ile Doğu Avrupa'yı alıp Altun Orda Devleti'ni kurdu 1241'de Batu Han İdil nehri'nin aşağı yatağında ve kıyısında kurduğu Orda (karargâh), Saray (Volga'daki Eski Saray) adını alarak kısa zamanda en önemli siyasî ve ticarî merkez oldu Şeklen Karakurum'a bağlı olarak Batu Han'ın hâkimiyeti 1256'da ölümüne kadar sürmüştür Bundan sonra gelen küçük kardeşi Berke Han'ın (1256-1266) Müslümanlığı kabul etmesiyle, ülkede İslâm yayılmaya başlamıştır Berke Han zamanında Altun Orda en parlak devrini yaşamıştır Batu Han'ın kurduğu Saray şehrine «Taht İli» denirdi Bu şehir Berke Han zamanında daha elverişli bir yere nakledilerek Yeni Saray veya Saray Berke adını aldı Özbek Han zamanında (1313-1340) İslâm dini, 1320'den sonra büsbütün kuvvetlendi


1239'da Altun Orda (Kıpçak Hanlığı) gelince, kıyılar dışında bütün Kırım yarımadası bir Türk ülkesi halinde idi Kuzeyde Hazarlar ve Kıpçaklar zamanında Kırım limanları, iç muhtariyetlerini korumak şartıyla yüzyıllar boyu Bizans'a bağlı kaldılar Fakat Karadeniz ticareti Venedikliler'in, sonra 1261'de Mihail Paleologos'a yardımlarına karşılık Cenevizlilerin eline geçti 1266'da Altun Orda hanı Men-gü Timur'dan ticaret için Kefe'de yerleşme müsaadesi aldılar ve sahillerde başka koloniler kurdular 1381'de de bir anlaşma ile buralardaki hâkimiyetlerini Altun Orda Devleti'ne tasdik ettirdiler İç tarafta Eski Kırım veya Salgat (Solhat), Altun Orda genel valilerinin oturduğu yer olup, Kefe'den sonra yarımadanın en önemli ticaret merkezi idi Kefe'de ise Han adına Müslümanlar'ın işine bakan bir Bas-kak ile bir Tamgacı (gümrükçü) bulunuyordu Kırım yarımadasının yalı boyu bölgesi tamamiyle Ceneviz kolonisi olmakla beraber, 1475'de Osmanlı hâkimiyetine geçinceye kadar Türk Hazarlar'ın bir hatırası olarak Hazariye (veya Gazariya) adını koruyordu


XIII ve XIV yy'larda Altun Orda, siyasî, iktisadî ve kültür bakımından Türk dünyasının en önemli bir ülkesi idi Özbek Han'ın hanımlarından biri Andronikos Paleologos'un kızı idi Böylece Bizans-la sonra Memlûkler, Osmanlılar, Litvanya ve Lehistan devletleriyle yakın münasebet kurmuşlardı Ayrıca Yıldırım Bayezit ve Toktamış arasında Timur tehlikesine karşı yakın dostluk vardı Toktamış (1376-1396) onların son büyük hakanı olmuş, Timur tarafından Saray şehri yıkılıp ahalisi kılıçtan geçirilmiştir


1357'de Altun Orda hanlarından Canibek'in ölümünden sonra taht kavgaları, 1391 ve 1395 Timur - Toktamış savaşları sonunda Kıpçak İli zayıf düşmüş ve 1502'de bu devlet son bulmuş, yerinde Kırım, Kazan, Sibir, Astarhan hanlıkları ve Nogay Mirzalığı doğmuştur


Böylece, XIV yy sonlarına kadar Altun Orda idaresinde kalan Kırım'da, 1395'lerde Cengiz soyundan Cuci'nin oğlu Tokay Timur'dan gelen Baştimur sikkelere kendi adını da koydurmuştu Onun oğulları Kırım'da ayrı bir Hanlık kurmayı başarmışlardır Fakat Don - Dinyeper arasında uzanan Kırım Hanlığı'nın gerçek kurucusu Hacı Giray'ın kendi adını taşıyan en eski tarihli sikkesi 845 (1442) yılından kalmadır 1454'den itibaren Bahçe Saray bunların merkezi idi 1466'da Hacı Giray ölünce oğulları taht kavgası ve karışıklık çıkardılar Fatih Sultan Mehmet 1475'de Gedik Ahmet Paşa'yı kuvvetli bir donanma ile gönderip Kefe'yi ve Kırım sahillerindeki Cenevizliler'e ait bütün limanları feth ettirdi Cenevizliler tarafından hapse atılan Mengli Giray kurtarılıp hanlığa getirilerek Osmanlı sultanına tâbi olmayı kabul etti Mengli Giray ile yerleşen Kırım Hanlığı ilk defa 1484'de Sultan II Bayezit'in Akkirman seferine katılarak işbirliği yapmıştır Yavuz Sultan Selim'e kızını vermiş olan Mengli Giray, ona askerî destek sağlayarak tahta geçmesine yardım etmiştir Bundan sonra hanlar sultanın özel fermanları ile tasdik olunurdu Fakat Rusya kuvvetlenince, 300 yıl boyunca kendi hanları idaresinde ve Osmanlı İmparatorluğu içinde yaşayan Kırım Hanlığı'na göz dikmiş, 1736'da Kırım yarımadasına girerek Bahçe Saray'da iki bin evi ve Han Sarayı'nı yakmış, Selim Giray'ın kurduğu zengin kitaplık da mahvolmuş, Kalgay'lar'ın merkezi Akmescit de yakılmıştır Bundan sonra Şahin Giray ihanetle Rusya'ya kaçıp onlara sığındığından 1774'de Kaynarca Antlaşması ile Rusya Kırım'ın istiklâlini ve tarafsızlığını Osmanlı Devleti'ne kabul ettirdikten sonra 1783'de de Kırım'ı kesinlikle ilhak etmiştir 1917'de Kırım Türkleri bağımsızlıklarını ilân edip devlet kurdularsa da 1920 sonlarında ihtilâl kuvvetleri gelince durum değişmiş, ilk dünya savaşından sonra 19 Ekim 1921'de muhtar Sovyet cumhuriyetleri arasına katılmıştır Son dünya savaşında bazı Kırımlıların Alman kuvvetlerine katıldığı ileri sürülerek bütün Kırım halkı önce Sibirya'ya, sonra Orta Asya steplerine sürgün edilmiştir


Nüfus


Kırım'ın 2005 nüfus sayımı sonuçlarına göre nüfusu 1994300 idi 1989-2001 yılları arasında Kırım'ın nüfusu 396795 (1989 yıl nüfusun %16,33) azalmıştır Kırım Tatarları gibi grupların geri dönüşlerine karşın 2001-2005 arasında daha 239400 (2001 yılın nüfusunun %2) azalmıştır


2001 Ukrayna nüfus sayımına göre, Kırım'ın nüfusu 2033700 kişiden oluşur

Etnik gruplar


Ülke nüfusunun büyük çoğunluğu Rus olmakla birlikte, ülkede Ukraynalılar ve Kırım Tatarları oldukça büyük nüfusa sahiptir Ruslar: %58,32; Ukraynalılar: %24,32; Kırım Tatarları: %12,1; Beyaz Ruslar: %1,44; Tatarlar: %0,54; Ermeniler: %0,43; ve Yahudiler: %0,22[7]


Diğer azınlık grupları: Polonyalılar, Moldovalılar, Azeriler, Özbekler, Koreliler, Yunanlar ve Karadeniz Almanları, Çuvaşlar, Romanlar, Bulgarlar ve Gürcüler'dir

Dilleri


Devletin resmi dili Ukrayna dili'dir; ancak devlet işlemleri sıklıkla Rusça ile yürütülmektedir Eğitim ve devlet işlerindeki Ukraynacalaştırma girişimi fazla başarılı olamamıştır[8] Geniş ölçüde konuşulan diğer dil de Kırım Tatarcası'dır Nüfus sayımına göre, Kırım sakinlerinin ana dilleri: %77 Rusça, %11,4 Kırım Tatarcası ve %10,1 Ukraynaca

Bölgeler ve şehirler

Kırım'ın bölgeleri


Bölgeler:

1 Akmesçit Bölgesi

2 Simferopol Rayonu

3 Akşeyh Bölgesi

4 Bahçesaray Rayonu

5 Canköy Rayonu

6 Pervomayskiy Rayonu

7 Sovetskyi Rayonu

8 Kirovske Rayonu

9 Krasnoperekopsk Rayonu

10 Bilohirsk Rayonu

11 Krasnohvardiyske Rayonu

12 Sak Bölgesi

13 Nizhnegorskiy Rayonu

14 Lenine Rayonu


Şehir idareleri:

15 Aluşta

16 Simferopol

17 Canköy

18 Ermenbazarı

19 Feodosya

20 Kerç

21 Evpatorya

22 Krasnoperekopsk

23 Sak

24 Sudak

25 Yalta

26 Sivastopol — Bu bölge Kırım Özerk Cumhuriyeti'ne bağlı olmayıp merkeze bağlıdır


Başlıca şehirleri ve nüfusları

Şehir Ukraynaca adı Rusça adı Kırım Tatarcası adı Nüfus

1 Ocak 2006

Simferopol Сiмферополь Симферополь Aqmescit 340644

Sivastopol Севастополь Севастополь Aqyar 340295

Kerç Керч Керчь Kerç 151327

Evpatorya Євпаторiя Евпатория Kezlev 106456

Yalta Ялта Ялта Yalta 79796

Feodosya Феодосiя Феодосия Kefe 71725

Canköy Джанкой Джанкой Canköy 39664

Krasnoperekopsk Красноперекопськ Красноперекопск Krasnoperekopsk 30677

Aluşta Алушта Алушта Aluşta 29913

Bahçesaray Бахчисарай Бахчисарай Bağçasaray 26395

Sak Саки Саки Saq 26389

Armyansk Армянськ Армянск Ermeni Bazar 22893

Bilohirsk Бiлогiрськ Белогорск Qarasuvbazar 18399

Sudak Судак Судак Sudaq 14772

Primorsky Приморський Приморский Hafuz 14338

Gvardeyskoe Гвардiйське Гвардейское Sarabuz 12621

Şçolkino Щолкiне Щёлкино Şçolkino 11419

İnkerman Інкерман Инкерман İnkerman 11263

Oktyabrskoe Октябрське Октябрьское Büyük Onlar 11100

Haspra Гаспра Гаспра Gaspra 11063

Çornomorske Чорноморське Черноморское Aqmeçet 10976

Gresovskiy Гресiвський Грэсовский Gresovskiy 10713

Krasnogvardeyske Красногвардiйське Красногвардейское Qurman 10661