Ağaç Aşılama Yöntemi

agac asilama,agac nasil asilanir,meyve agaci asilamasi,asimacilik,asilama

AŞILAMA

Aşılama Nedir?

Aşılama, iki bitki parçasını bir bitkiymiş gibi kaynaşacak ve büyümelerine devam edecek şekilde birleştirme tekniğidir

Aşılama, bitkilerde uygulanan tohumsuz bir üretme şeklidir Çoğaltılması istenilen çeşitten, bir gözün veya aşı kalemi adı verilen bir dal parçasının anaç adı verilen diğer bir bitki üzerine yerleştirilip tutturulmasıdır

Meyve çeşitleri, genel olarak, tohumla üretildiklerinde çeşit karakterini kaybederek, yabanileşmeye doğru yönelmektedirler Onun için, aşı usulü ile üretmek mecburiyetinde kalınmaktadır Üretilmesi istenilen, kaliteli, bol verimli ve hastalıklara dayanıklı meyve çeşitlerini, aşılamak yoluyla çoğaltmak imkanı sağlanmaktadır


ANAÇLAR


Tohumdan elde edilenlere “Generatif anaçlar”

(çöğür ya da yoz); çelik daldırma, kök sürgünleri vb

bitki parçalarından oluşanlara ise “Vegetatif anaçlar

(klon anaçlar)” denilmekledir

Genelde tohum, tozlanma ve döllenme sonucu

oluşur ve kalıtsal yapıları homojen değil, heterojen

niteliktedir Bunlar çimlendikleri zaman yozları ya da

çöğürleri oluştururlar Kültür çeşitlerinin tohumlarından

oluşan yeni bitkilere yoz; yabanilerin tohumlarından

oluşanlara ise çöğür denilmektedir


ANAÇLARIN ÖZELLİKLERİ


Kuvevvetli gelişirler

Üzerine aşılı çeşidi geç meyveye yatırır

Ağaçlar uzun ömürlü olur

Bol ürün alınır ama standart yoktur

Genel Anaçların Özellikleri (Dezavantajları)

Kuvvetli veya çok kuvvetli gelişirler

Üzerine aşılı çeşidi geç meyveye yatırır

Ağaçlar uzun ömürlü olur

Bol ürün alınır ama standart yoktur


Çöğür anaçlar tohumdan elde edildiği için kalıtsal yapısı heterozigottur Alındığı çeşidin bir çok üstün özelliği, tohumlarda kaybolur,çoğunlukla bir yozlaşma meydana gelir

Heterozigot yapıdan dolayı standart ağaçlar oluşmaz ve aşılanan çeşitten birörnek meyve

alınamaz Ağaçların soğuğa-sıcağa, hastalıkzararlılara dayanımı farklı, habitüsü farklı olur

Kültürel işlemler zorlaşır, üretim maliyeti artar


Kuvvetli kök oluşturduklarından topraktan su ve besin maddesi alımları yüksektir

Toprağa tutunumu kuvvetlidir

Stres koşullarına dayanımı daha iyidir

Tohumdan elde edildiği için virüs hastalıklarını taşımazlar


Vegetatif (Klon) Anaçların Özellikleri

( Avantaj-Dezavantajları )


Dikimin 2 ve 3 yılından itibaren, üzerine aşılanan çeşit meyveye yatar, yatırım masraflarının geriyedönüşümü için gerekli süre kısalır (Gençlik kısırlığı kısa sürer)

Homojen (birörnek, yeknesak) ağaçlar oluşacağından ve de bodur anaçlarla da bodurluk sağlanacağından işçilik masrafları düşer (budama, sulama, hastalık ve zararlılarla mücadele, hasat gibi işler daha kolaydır ),üretim maliyeti azalır

Üretilen ürünün kalitesi ve standardı yüksektir

Klon anaçlara aşılı fidanlarla daha homojen bahçeler kurulur

Her yıl ve düzenli meyve elde edilir Birim alana düşen ağaç sayısı fazla, birim alandan alınan verim yüksek ve kalitelidir

Ancak;

Ağaçların ekonomik ömürleri kısadır ( 15-25 yıl )

Anaç-kalem arasındaki uyuşmazlık durumu ve anaçların hastalık taşıma riski (özellikle virüsler) yönünden dikkatli olmak gerekir

Bahçenin tesis masrafı yüksektir Birim alana daha fazla fidan gerekecektir, bodur

anaçlarla bahçe tesis ediliyorsa destek sistemi isteyecektir, damla sulama tesisat masrafı vb Olacaktır


Neden Aşılama Yaparız?


·Tür ve çeşidin ismine doğru fidan üretimi,

·Başka ve kolay metodlarla çoğaltılamayan çeşitlerin ortadan kalkmasına engel olmak,

·Büyük ağaçların çeşitlerini değiştirmek,

·Islah çalışmalarında belirli özellikleri için seçilen çöğürlerin büyümelerini çabuklaştırmak,

·Ağaçların zarar gören kısımlarının tamiri,

·Virüs hastalıklarının incelenmesi için aşı yapılır

·Bazı anaçların özelliklerinden (Bodur anaçlar gibi) yararlanmak için ancak üzerine iyi bir çeşit aşılayarak yararlanabiliriz

·

Kaç Çeşit Aşı Vardır?

1 Göz aşıları,

2 Kalem aşıları


Göz Aşısı Nedir?

Altında odun dokusu bulunan veya bulunmayan küçük bir kabuk parçası ile bunun üzerindeki tek bir göz ile yapılan aşılara göz aşısı denir Sadece yongalı göz aşısı metodunda,kabuk parçasının altında odun dokusu bulunur

Meyve ağaçlarının çoğaltılmasında, kalem aşılarına nisbetle daha çok uygulanmaktadır Göz aşıları, küçük fidanlarda kullanılmaktadır Yapıldıkları zamana göre biri sürgün (yaprak aşısı), diğeri de durgun aşı olmak üzere ikiye ayrılır:

Sürgün göz aşısında, göz anaca takıldığı yıl uyanır ve aynı yıl sürgün verir Aşıya, yerine göre, Mayıs sonu veya Haziranın ilk haftalarında başlanır ve Temmuza kadar devam edilir Aşı sürgünlerinin, kışın şiddetli soğuklardan zarar görmeleri tehlikesi vardır Onun için, sürgün göz aşısı, kışları ılık geçen yerlerde yapılır

Durgun göz aşılarında; anaç üzerine takılan göz, aynı yıl tutar, fakat kışa girildiğinden uyanmayıp, ertesi ilkbaharda sürer Daha çok, kışları soğuk geçen yerlerde uygulanır Durgun göz aşısı, yaz sonlarında (Ağustos-Eylül) yapılır


Göz aşısının yapılışı:

Toprak seviyesinden 15 santim yükseklikten itibaren, aşı çakısının ucu ile anacın kabuğu (T) şeklinde kesilir Kesik kısmın iki kenarındaki kabuk, aşı çakısının tırnağı ile yerinden kaldırılır Bundan sonra üzerinde aşı gözlerinin bulunduğu kalem ele alınır Bir gözün üst ve altında bir parmak kadar bir kısım bırakıldıktan sonra, gözün altı hafif odunlu olarak kesilir Anacın tepesinin daha yüksek tarafında iki anacın kesilen kısmına yukarıdan aşağıya doğru sürülerek yerleştirilip, rafya ile sarılır Göz aşılarının tutup tutmadıkları, aşıdan 15-20 gün sonra belli olur


Göz Aşısı Ne Zaman Yapılır?

Bitkinin kabuk verme zamanı kullanılacak göz aşısı metodunu tayin eder Zamanlara göre göz aşısı;

a) Sonbahar göz aşısı (durgun göz aşısı),

b) İlkbahar göz aşısı (erken sürgün göz aşısı), c) Haziran (geç sürgün) aşısı

Göz Aşısı Metotları Nelerdir?

T Aşısı (Kalkan Aşısı):

6 mm-2,5 cm çapındaki anaçlara büyüme devresinde uygulanır Topraktan 5-25 cm yükseklikte yapılır Anaç T şeklinde kesilir Göz kalkan şeklinde odunlu veya odunsuz olarak kesilir Anaçta açılan T içerisine yerleştirilir Hava almayacak şekilde bağlanır Macunlanmaya gerek yoktur Aşı bağı 15 gün sonra kesilir

Ters T Aşısı:

Yağmurlu bölgelerde yağmur sularının açılan T içerisine girmemesi ve enfeksiyon meydana gelmemesi için ters T aşısı yapılır

Yama Göz Aşısı:

Dikdörtgen şeklinde bir kabuk parçasının anaçtan kesilip çıkarılması ve bunun yerine üzerinde bir göz bulunan ve çoğaltılacak çeşitten alınan aynı büyüklük ve şekildeki bir kabuk parçasının anaç üzerine yerleştirilmesidir Genellikle T göz aşısının başarısız olduğu tür ve çeşitlerde uygulanır Bu aşıda başarılı olmak için gece ve gündüz ısı farkının az olduğu dönemler seçilmelidir Aşı çabuk yapılıp, çabuk bağlanmalıdır


Flüt Göz Aşısı: Bu aşı esas olarak yama göz aşısına benzer Ondan farkı anaçtan çıkarılan kabuk parçasının gövdeyi hemen tamamen kuşatacak şekilde büyük alınmasıdır

Yongalı Göz Aşısı: Bu aşı metodu ilkbaharda büyüme başlamadan önce veya yaz aylarında su noksanlığı veya başka bir sebeple büyümenin durduğu hallerde kabuğun odundan kolayca ayrılamadığı zamanlarda yapılır En önemli nokta anaçta açılan T ye yongalı gözün çok iyi yerleştirilmesi ve çok iyi bağlanmasıdır

Kalem Aşısı Nedir?

Taze kesilmiş anaçla taze kesilmiş kalemin kombiyum bölgelerinin üstüne gelecek şekilde sıkıca temas ettirilerek anaç ile kalem arasında bir bağlantı kurulması ile yeni bir bitki meydana gelir Bu tür aşılara kalem aşısı adı verilir Kalem aşıları ilkbaharda yapılır

Kalem Aşısı Metodları

1Dilcikli aşı (Ingiliz aşısı)


2Gaga aşısı


3Çoban aşısı


4Yarma aşı


5Köprü aşı


6Kenar aşı


7Kakma aşı


8Kemer aşısı


Kalem aşıları


Göz aşısı yapılamayacak kadar kartlaşmış olan meyve ağaçlarına kalem aşıları yapılır Kalem aşılarında, üzerinde 2-3-4 göz bulunan bir dal parçası (kalem) kullanılır Kalem aşılarının yapılış şekillerine göre çok çeşitleri vardır Pratikte en çok kullanılanları; kakma aşı, çoban aşısı, yarma aşı ve İngiliz aşısıdır


Dilcikli Aşı:

6 mm ile 12 cm çapında küçük anaçların aşılanmasında kullanılır Bu aşının yapılabilmesi için anacın ve kalemin aynı kalınlıkta olması gerekmektedir Bu aşıda kalemde ve anaçta aksi yönlerde olmak üzere 25-6 cm uzunluğunda pürüzsüz bir kesim yapılır Bu kesitin üzerinden birer dilcik kesilir ve bundan sonra anaç kalemin dilleri birbirinin içine sokulur, macunlanır, sarılır ve bağlanır

Kenar Aşı (Yan Aşı): Birçok çeşidi vardır Esası kalemin kendinden kalınanacın yan kısmına yerleştirilmesidir


Kakma aşı

Fidanlarda, gözden yapılmış, göz aşılarının tutmayanlarına ilkbaharda kakma aşı yapılır Kakma aşı en çok baş parmak kalınlığındaki anaçlara uygulanmaktadır Aşılanacak anacın tepesi, toprak seviyesinden itibaren bir karış yükseklikten hafif meyilli olarak kesilir Anacın tepesinin daha yüksek tarafında iki bıçak kesimi ile (V) şeklinde bir oluk açılır Aşı kaleminin ucu anacın oluğuna uyacak şekilde yontulur, hazırlanan kalem, anacın oluğu içerisine, anaçla kalem kabukları birbirine denk gelecek şekilde yerleştirilir; rafya ile iyice bağlanır ve yara yerleri aşı macunu ile hava almayacak şekilde sıvanır

Çoban aşısı

Çoban aşısı, kalınlaşmış anaçlara tatbik edilir Anaç düzgün olarak kesilir ve üzeri perdahlanır Kalemler 10-15 santim boyunda 2-3 gözlü olurlar Kalemin en altındaki gözün karşı tarafından, bir taraflı olarak yontulur ve üzerinde oturmayı kolaylaştırmak için, kertik yapılır Hazırlanmış kalem, evvelce kuru kalemle anacın kabuğu içerisinde açılmış olan yuvasına yerleştirilir Anaçla kalem iyice bağlanır ve bütün yara yerleri aşı macunuyla sıvanır


Yarma aşı



Gövdesi bilek kalınlığında olan ve bu şekilde diğer aşılar uygulanamayan yumuşak çekirdekli meyve türlerinde yapılmaktadır Anacın tepesi kesilir ve üzeri perdahlanır Anacın tepesine yarma aşı usturası dikey bir şekilde konarak üzerine tahta tokmakla yavaş yavaş vurularak, anacın tepesi yarılır Üzerinde 2-4 göz bulunan kalem de alttaki gözün iki yanından başlanarak düzgün bir şekilde yontulur Kalem takılırken, anacın ve kalemin kabuklarının birbirine denk gelmesine dikkat edilir Aşı yeri bağlanır ve yaralı kısımlar aşı macunu ile sıvanır

İngiliz kalem aşısı

Kış aylarında cemakanda yapılan bir aşıdır Anaç ile aşı kaleminin aynı kalınlıkta olmasına dikkat edilir Anacın tepesi vurulur ve aşı bıçağı ile anacın tepesinden itibaren 3-4 santimlik bir kısmı, bir taraflı olmak üzere dikine kesilir Üzerinde 4-5 gözü bulunan ve anaçla aynı kalınlıktaki kalemin alt ucu, anaçtaki gibi kesilir ve kalemin kesik kısmı anacın kesik kısmı üzerine oturtulur Rafya ile bağlanır ve macunla sıvanır


Ağaç Aşılama Ve Üretimi

Aşı ile Üretim

Bitkilerin sus bitkilerinin ve bilhassa meyve ağaçlarının üretilmesinde kadim tarihten beri uygulanan bir metodtur Doğada ormanlarda dalların birbirine sürtünmeleri sonucu kendiliğinden oluşan bir çeşit aşılanmanın ilk insanlar tarafından görülerek meyve ağaçlarının iyileştirilmesinde kullanılmaya başladığı düşünülmektedir İyi nitelikli bir ağacın tohumu ya da bir meyvenin çekirdeği ekilse sonuçta o bitkinin özelliklerini taşımayan değişik bir bitki elde edilir Bunun sebebi bunların çoğunun hibritlerinden melezlerinden elde edilmiş olmasındandır

Bu sebepten çekirdekle yapılmak istenen üretimde nitelikleri değişerek asıllarına (anacına) çeken başka çeşitler ortaya çıkacaktır İşte bu sebepten aşılama veya çelikleme metodları ortaya çıkmıştır Çelikle ve aşılama ile yapılan üretimlerde o bitkinin özellikleri bozulmadan devam eder

Aşı ile üretim en emin ve çabuk sonuç alınan bir tekniktir Aşı için bir ANAÇ ve bir de DAMIZLIK AĞAÇ veya fidan gerekir Özerine aşı yapılacak ağaç veya fidana ANAÇ; kendisinden ası kalemi almana ise DAMIZLIK AĞAÇ denir

Aşının ya da aşılama tekniğinin bir çok türü var ise de bunları iki ana grupta toplamak mümkündür

1- Göz Aşısı veya Yaprak Aşısı

2- Kalem Aşıları

Göz Aşısı veya Yaprak Aşıları:


Adi Göz Aşısı (Yaprak aşısı Boru Aşısı ve Kabuk Aşısı'dır

En çok kullanılanı Adi Göz Aşısı veya Yaprak Aşısıdır Bu aşı ilkbahar sonu-yaz başlangıcında ve bir de sonbahar da olmak üzere iki mevsimde yapılır

Bunlardan Mayıs-Haziran aylarında yapılan göz aşısına "Sürgün Göz Aşısı" ve Eylül-Ekim aylarında yapılanına da "Durgun Göz Aşısı" denir

Sürgün göz aşısı kışa kadar büyüme yaparken Durgun Göz Aşısı latent devresine girip kışı öyle geçirir ve ancak ilkbahar da sürmeye başlar Bu suretle daha kuvvetli büyür Yaz dönemi kısa süren bölgelerde don rizikosu sebebiyle Durgun Göz Aşısı yapmak isabetli olur

Göz aşısı için Damızlık ağacın yıllık sürgünlerinin olgunlaşmış olanları seçilir Kesilen bu parçanın yapraklan saplarının yarısı kalacak şekilde koparılır Göz'ü çıkarmak için sürgün elde ters tutulur Aşı çakısı ile göz hafifçe kesilir Kendisine aşı yapılacak olan Anacın yumuşak kabuklu bir yerinde çakı ile (T) harfi seklinde bir çizgi yapılarak kabuk çakının ucu ile hafifçe kaldırılır (açılır) ve açılan bu yarığa evvelce hazırlanmış Göz yerleştirilir Gözün dışarda kalan kısmı kesilerek atılır Rafya ile sıkıca bağlanır 15 gün sonra rafya çözülür veya kesilip atılır Rafya yerine ince soyulmuş dut veya söğüt dalları da bağ olarak kullanılabilir


Boru aşısı Ceviz kestane sakız gibi ağaçlara uygulanır Boru aşısı için Damızlık kaleminden üzerinde bir göz bulunan bir kabuk parçası boru şeklinde çıkarılır Anac'ın tepesi kesilerek uygulanacak kısmın kabuğu soyulur boru şeklindeki kabuk buraya geçilir Gene rafya ile bağlanır

Kalem aşıları Bahçe ve Süs Bitkileri ile meyve ağaçlan için uygulanır Yüksek boylu süs bitkilerine PENDULA (Sarkık) formlu taksonlann aşılanması bu metodla yapılır Morus'a Morus pendula Betula'ya Betula ' alba Pendula Fagus silvatica Pendula Fagus'a Fagus silvatica Pendula gibi Özerinde birkaç tane tomurcuk (göz) bulunan gövdeye Kalem denilir

Kalem aşılarının çeşitleri :

Bindirme ve kopulasyon Yanaştırma Yarma Kabuk aşısı

Bindirme veya kopulasyon Aşısı : Aşılanacak olan Anac'ın çapı kadar kalınlıkta seçilen damızlık kalemi birbirine yapışacak şekilde ve eğik olarak kesilirler Bu kesilen yüzeyler birbiri ile iyice çakışacak şekilde birleştirilerek sıkıca bağlanır Bu tarz aşılanmanın mevsimi Mart-Nisan aylarıdır


Castanea Clematis Coraus Cratae-gus Malus Pirus SyringaUlmus Weigelia cinslerinin türleri ve alt türlerine uygulanır

Yanaştırma Aşısı : Tohumdan üretilmesi halinde bazı özellikleri kaybolan süs bitkilerinden kısa zamanda büyük ve sağlıklı bir birey elde etmek için uygulanır





örneğin : Picea abies Engelmannili glauca uygulaması gibi Aşının vetasyon periyodunda yapılması lazım gelir

Bu suretle aşının yarasının kapanması çabuk olur Yanaştırma metodunda Anaç ile Damızlık bireylerin birbiri ile yapışacak yüzeyleri Kambiyum tabaklanna kadar açılıp her ikisinin açılan yüzeyleri üst üste getirilip sıkıca bağlanır Yaranın hava almaması için de macunlanır

Yarma Aşı :

Bu aşı genelde tepe seviyelerinde yapılır Yarma aşı yapılacak ağaçlar yaslı ve kuvvetli olmalıdırÇiftçilerimiz bu aşıyı çok iyi bilirler

Aşılanacak Anacın tepesi düz bir şekilde kesilir Kesilen yüzey keskin bir bıçakla düzeltilir ve pürüzleri giderilir Daha sonra özel Aşı Baltası ile ve ağaç tokmakla vurularak anaç ortasından yarılır Aşı kalemlerinin uçları sivriltilerek daha doğrusu inceltilerek anaçta açılan yangın karşılıklı iki tarafına iki kalem yerleştirilir Rafya ile bağlanıp aşı macunu sürerek yara yerleri örtülür Böylece aşının çabuk tutması temin edilmiş olur

Latent döneminde Hibiscus syriacus (Ağaç hatmi) Camelia Viburnum (Karto pu) Larix (Melez) Vitis (asma) Abies (Köknar) Cedrus (Sedir) Pinus (Çam) cinslerinin tür ve alt türlerine uygulanır