Silo Yem Bitkileri Ve Silaj

42 Toprak Üstü Plastik Örtülü Silolar


Basit ve düşük maliyetle yapılabilecek silo tipleridir Plastik siloların çok değişken olan kapasiteleri ve işletmedeki sayıları; hayvan sayısı ekiliş alanı, üretim miktarı gibi faktörlere bağlıdır Silaj yapımına yeni başlayan üreticilere tavsiye edilir Yapımı için ahıra yakın, su tutmayan, düz ve sert bir zemin seçilir Bu amaçla 4-5 m genişlikte ve depolanacak ürün miktarına uygun uzunlukta bir alan silo için yeterlidir


Yüksekliği bir traktörün rahatça çiğneme ve sıkıştırma yapabileceği şekilde 1-2 m olmalıdır Uygun zemin özelliğine sahip alana 5-10 cm kalınlığında sap-saman serilmelidir Silonun üzeri biçim ve çiğneme işi bittikten sonra kaliteli, kolay yırtılmayan tek parça plastik örtü ile tamamen kaplanır Örtünün kenarları biraz daha uzatılarak üzeri 10-15 cm kalınlıkta toprak tabakasıyla kaplanır Toprak tabakası silo üzerine örtülen toprak siloya basınç yaparak silo içindeki havanın dışarı çıkmasına yardımcı olur Ayrıca silaj ve plastik örtüyü dış etkenlerden korur Silonun doldurulma işlemi tamamlandıktan sonra yağışlı günlerde silo tabanını sulardan korumak için silo etrafında 25-30 cm derinliğinde drenaj kanalı kazılmalıdır Silaj olgunluğuna doğru üründe 1/3 oranında çökme görülür Depolanacak ürün miktarı çökme oranı dikkate alınarak hesaplanmalıdır


43 Yüzeysel Beton, Prefabrik Beton veya Taş Örgülü Silolar


Yatırım maliyeti yüksek olmasına karşın silaj kalitesini artırması ve işçilik kolaylığı sağlayan zemin üstü beton silolar entansif süt sığırcılığı işletmeleri için idealdir İşletme hacmine bağlı olarak kapasite sayıları değişir İki tarafı kapalı veya üç tarafı kapalı tipleri vardır Silo iç yüzeyinin çok düzgün ve şaplı sıvalı olması istenir Yapımında siloyu doldurma esnasında alet ve ekipmanların rahat çalışmasını sağlayacak şekilde planlanmalıdır Üç tarafı kapalı olanlarda arkada veya yanlarda boşaltma rampa ve platformları bulunmalıdır Silolar yan devirmeli çift dingilli romörkle boşaltma yapmaya uygun olmalıdır Silo zemini öne veya ortada yapılan bir drenaj kanalına doğru % 1-2 meyilli olmalı, silo suları silo önünde yapılacak bir kanalla tahliye edilmeli, silonun önünde su birikmesine izin verilmemelidir Silo tabanı ve duvarlar asitlere dayanıklı, yapıya sahip olmalıdır


Beton silolarda genişlik bir traktörün rahat çiğneme yapabilmesi için genişlik en az 3-5 m, uzunluk ise 10-20 m olabilir Hayvanların silo yemini kendi kendilerine yemelerine imkan veren sistemler dışında, çok geniş silolar, özellikle küçük işletmeler için tavsiye edilmez Her gün silonun önünde en az 5-10 cm’lik bir kısmını yedirilmesi gerektiğinden ön yüzeyin genişliği silaj kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir Silo boyutlarını hesaplarken silo yemi, tüketecek hayvan sayısı, günlük yedirilecek silo yemi, silo yemi yedirilecek gün sayısı ve tarlada üreteceğimiz yem miktarı dikkate alınmalıdır Mevcut değerlere göre silo boyutları belirlenir Bunun yanında bir işletmede büyük silo yerine küçük boyutta bir kaç tane silo yapmak daha uygun olabilir


44 Kule Tipi Yüksek Silolar


Prefabrik beton veya galvaniz metalden yapılabilir Yükleme, boşaltma elektrik motoru veya traktör kuyruk milinden güç alan bir sistemle gerçekleşir 300-2000 ton kapasitede olabilir Ülkemizde sayıları çok az olup, tesis maliyeti oldukça yüksektir Fakat çok büyük hacimli süt sığırcılığı yapan işletmeler için önerilebilir


45 Silonun Doldurulması


Silaj yapılacak ürün önce temiz ve üstün nitelikte olması gerekir Toprak, çakıl ve kum gibi yabancı maddelerden arınmış olmalıdır Depolanacak ürünün temizliği fermantasyonu olumlu yönde etkiler Materyalin parça büyüklüğü de silolama da önemlidir Araştırmalar başlangıç yemlerinde parça büyüklüğünün büyükbaş hayvan grubu için 10-20 mm, küçükbaş hayvanlar için ise 10 mm’den daha küçük olması gerektiği belirtilmektedir Bu yüzden hasat öncesi söz konusu ayarın kontrol edilmesi gerekir


Doldurma işleminin bir iki gün içerisinde tamamlanmasında büyük yarar vardır Bunun için işletmede o gün her işin geriye bırakılarak bütün işgücünün silonun doldurulmasında kullanılması gerekir Buna rağmen işlem devam ediyor ise silonun doldurulan kısmı iyice kapatılarak bekletilmeli, üstü hiçbir zaman açık bırakılmamalıdır Yemin siloya dolumu esnasında yem materyalinin durumuna göre belli aralıklarla katkı maddeleri kullanılabilir Yüzeysel beton silolarda doldurma işlemi 80-100 cm yükseklikten yapılmalıdır Doldurma aşamasında sıkıştırma işlemine özen gösterilmelidir


Sıkıştırma ile ortamdaki hava uzaklaştırıldığı gibi, süt asidi bakterilerinin etkinlikte bulunacağı 30ºC lik Ortam ısısının sağlanmasına çalışılır Sıkıştırma derecesi siloda ortam sıcaklığını etkileyen faktörler arasında bulunmaktadır Sıcaklık derecesi fermantasyon seyrine, besin maddeleri kaybına ve silaj kalitesini etkilemektedir Sıkıştırma işlemi silonun doldurulma aşamasında alt tabakadan başlanmalı ve dolum işlemi bitene kadar devam etmelidir Yemler silo tipine bağlı olarak 20 ile 60 cm‘lik tabakalar halinde doldurularak sıkıştırma yapılmalıdır


Doldurma ve sıkıştırma işlemi biter bitmez, silajın üzeri plastik örtü ile örtülerek üzerine toprak vb maddeler çekilerek düzenli bir basınç sağlanmalı ve daha sonra üzeri sap balyası vb ağırlıklarla kapatılarak etraftan hava alması engellenmelidir Silajın çok iyi sıkıştırılmış ve havasının alınmış olması son derece önemlidir Silaj hava alırsa kızışma olur, bozulur ve küflenir Aynı şekilde siloya suyun sızması da önlenmelidir Bu olumsuzluğu silo inşası zamanında zemin seçiminde dikkatli olunarak önlenebilir Bununla birlikte yağmur, kar vb su akıntılarının siloya girişine engel olunacak tahliye kanalları açımına dikkat edilmelidir Sıkıştırma işleminin diğer bir yararı silaj yoğunluğunu arttırmaktır Böylece daha fazla Ürün depolanabilir Silo kapatıldıktan sonra basınç oluşturabilen bir motorla siloda kalan havanın boşaltılması fermantasyonun erken başlamasını sağlayacaktır


Ek dolum zorunlu ise örtü kaldırılır CO2 sebebi ile boğulma olmaması için çakmak ve kibrit ile kontrol edilir Silonun doldurulmasına devam edilir Fakat bu tür uygulamaların tekrarlanması istenmez Yeni tabakaların siloya dahil edilmesi ile oluşan silo suyu, yeni hava girişi olasılıkları tüm yem yığınında olumsuz yönde etkiler Başlangıçta silonun doldurulmasına ara verilmesi, silajın bozulmasına sebeb olarak gösterilmesine rağmen, 10 günlük bir aradan sonra yeni dolum yapılmasının zararı olmamaktadır Bunun nedeni süt asit bakterilerinin faaliyetlerini tamamlamış olmasıdır Ek dolumlarda materyalin soldurulmuş ve su içeriğinin %70 dolayında olmasına özen gösterilmelidir


5 Silo Yeminin Oluşumu


Taze ve soldurulmuş yem materyali siloya doldurulduktan sonra bitkiler bir süre daha solunuma devam eder Yığın içi, örtü altı ve kenar boşluklardaki O2 yaklaşık olarak 5 saat süre sonunda tüketilerek yerine CO2 üretilir Meydana gelen bu gaz akışkan ya da kolayca uçup giden özellikte değildir Oluşumu son derece hızlıdır Solunum olaylarında daha çok kolay çözünebilen besin maddeleri kullanılır ve bir miktar ısı açığa çıkar Meydana gelen CO2'in yığında kalması durumunda solunum O2 yetersizliği nedeniyle kısa sürede son bulur Yaşamları için havaya ihtiyaç duyan tüm mikroorganizmalar ile canlı bitki hücreleri kısa bir zaman sonra ölürler Böylece yem tabakaları birbiri üzerine oturur Daha sonra tüm yem yığınını silo tabanına doğru yıkayarak besin maddelerince zengin hücre suyu dışarı çıkar Bu sırada bitki üzerindeki bakteriler, bitki karbonhidratlarını çeşitli asitlere fermente ederler Asit oluşumu önce yavaş, fakat daha sonra hızlı devam eder Silonun doldurulması sırasında geçen sürenin uzun olması durumunda yemde bulunan oksijenin tahliyesi daha uzun süre alır ve fermantasyon yavaş seyreder Bu nedenle silonun doldurulması ve örtülmesi en kısa sürede tamamlanmalıdır Bu kademe yaklaşık 1-2 gün sürmektedir Bu devreden sonra 10-20 gün süreli ikinci devre başlar Açığa çıkan hücre suyunun dışarı atılmasında, yem yığınına hava girişine engel olunmalıdır


Böylece sağlanan havasız ortamda, süt asidi bakterilerinin faaliyeti için şartlar oluşturulmuş demektir Bu aşamada bir miktar sirke asidi ve bol miktarda CO2 oluşur Silajın dolum esnasında yapılan sıkıştırma işlemi, yeterli değil ise fermantasyon sonucu butirik asit oluşur ve üründe bozulmalar başlar Silolama işleminin düzenli yapıldığı bir siloda ise fermantasyon sonucu pH sürekli düşer ve yem ekşimeye başlar Siloya alınan yeşil yemlerin etkin korunmasında oldukça önemli olan pH değeri, yemin kuru madde içeriğine bağlıdır Kuru madde miktarı ile pH değeri arasında doğrusal bir ilişki bulunmaktadır pH değerinin hızlı düşüşü, bitkisel enzimler aracılığı ile proteinlerin parçalanmasını geniş ölçüde durdurur


Başlangıçtan itibaren geçen 4-6 hafta sonunda silaj, hayvanların rasyonlarına dahil edilebilir Silonun açılması aşamasında, uygun görülen tarafının üstü topraklardan iyice arındırılmalıdır Daha sonra ot, sap ve naylon örtüsü kaldırılmalıdır Açılma işlemi kısa sürmelidir Zira silaj yeminin uzun süre açık ve hava temasında bırakılması, özelliklerinin kaybolmasına neden olabilir Açılan silo ön tarafından başlanarak ihtiyaca göre dilimler halinde kesilerek çıkarılır Traktörle sürekli sıkıştırılmış silajın çıkarılması biraz yorucu olabilir Bu işlemler için dirgen-çatal, bahçe beli, balta, kürek gibi el aletleri kullanıldığı gibi motorlu el tipi kesicilerde kullanılabilir Hayvan sayısının fazla olduğu büyük işletmelerde silajın çıkarılması için traktör ön veya arka yükleyicilerden yararlanılır Silodan çıkarılan silaj, taşıyıcılar tarafından ahıra veya doğrudan yemliklere dağıtılır Soğuk bölgelerde donmuş olan silajın önceden ahır içine getirilerek çözündürülmesi yararlı olur Silajı hayvanların önüne götürmek yerine hayvanları silo önüne getirerek beslemek de mümkündür Bunun için parmaklıklı veya elektrikli gergilerden yararlanılabilir


6 Hayvanların Beslenmesinde Silajın kullanımı


Silo yemleri yeşil, sulu ve güzel aromalı, hayvanların severek yedikleri bir yemdir İşletmede yeterli miktarda üretilebildiği takdirde bütün bir yıl boyunca başlıca kaba yem kaynağı olarak beslemede kullanılabilir Silo yeminin kullanımı ilk olarak süt inekleri için düşünülmelidir Bunun yanında besiye alınan sığır, buzağı ve danalar içinde silo yemi iyi bir yem kaynağıdır Süt ineklerinin beslenmesinde yaygın olarak kullanılan silaj, bu hayvanların günlük kuru madde ihtiyaçlarının yaklaşık yarısını silo yeminden karşılanması mümkündür Hayvan ırkına göre değişmekle birlikte süt ineklerine günlük 20-30 kg arasında silo yemi verilebilir Silo yemleri kuru maddece düşük, suca zengin yemler olduğundan süt ve besi hayvanlarının rasyonlarında kuru madde ihtiyacının karşılanabilmesi için günlük 5 kg kadar kuru ot ile verim düzeyine göre ilave kesif yem verilmesi zorunludur


Süt ineklerinin silo yemi ile beslenmesinde dikkatli olunmalıdır Sütün kokuya hassas olması nedeni ile silo yeminin sağımdan sonra ahıra getirilmesi gereklidir Ayrıca hayvanların önüne bırakılan yemler tamamen tüketilmemişse artan bu yemler gelecek yemleme zamanına kadar ahırda tutulmamalı veya altlık olarak kullanılmalıdır Yemlemeden sonra ahır temizlenmeli ve havalandırılmalıdır Yemlemede kullanılan elbise veya iş önlükleri de ahır dışındaki bölmelere asılmalıdır


Silo yemlerini buzağı ve genç sığırların beslenmesinde de kullanmak mümkündür Bu hayvanlar için fazla sulu silo yemleri ile pancar yaprağı silajı pek önerilmemektedir Bununla birlikte buzağıların silo yemleri ile beslenmesine 4aydan itibaren başlanmalıdır Daha sonraki aylarda günde tüketebilecekleri silo yemi 5 kg’a kadar çıkarılmalı, sadece silo yemine dayalı tek yönlü beslemeden kaçınmalıdır


Koyunlar alıştırmak koşulu ile silo yemini severek tüketirler Bu hayvanlar için silo yeminin erken biçilmiş yeşil ottan hazırlanmış olması daha büyük önem ifade eder Böyle bir yemi koyunlar kuru otla karıştırmak suretiyle günde 1-15 kg, yalnız olarak da 6 kg’a kadar tüketebilirler Yavrulu koyunlara verilecek günlük miktarı, diğer yoğun yemlere de yer vermek amacıyla, 3-4 kg’ın üzerine çıkmamalıdır


Silo yemleri besin madde içeriklerine göre oldukça ucuza mal olan yemler olduğundan rasyonda artan oranda silaja yer verilmesi, üretim maliyetini düşürmektedir