Örtüaltı Yetiştiriciliği

Örtüaltı Yetiştiriciliği Nedir - Örtüaltı Yetiştiriciliği Hakkında - Örtü Altı Yetiştiriciliği

Farklı iklim bölgelerine sahip olan ülkemizin özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde örtüaltı sebzeciliği yoğun olarak yapılmaktadır Sonlarda yetiştirilen en önemli sebzeler domates, hıyar, biber, patlıcan, kavun ve kabaktır


Bu dersimizde siz üreticilerimize daha fazla gelir getirecek olan örtüaltı sebzeciliğini tanıtarak bazı önemli sebzelerin yetiştirme tekniğini aktarmaya çalışacağız


Bundan böyle kış mevsimi boyunca sebze üretimine devam edeceğiz


Unutmayalım ki Seracılık; Bilgi, Sermaye ve Çalışma gerektiren bir yetiştirme sistemidir


ÖRTÜALTI YETİŞTİRİCİLİĞİ NEDİR?


Dış iklim faktörlerinin etkisini kaldırarak, gerekli özel çevre koşullarının yaratılması ile alçak ve yüksek sistemler içinde yapılan sebze, meyve ve süs bitkileri yetiştiriciliğine genel anlamda "ÖRTÜALTI YETİŞTİRİCİLİĞİ" denmektedir Bu sistemler için de cam ya da plastikle örtülü yüksek yapılar "SERA" olarak adlandırılmaktadır


ÜLKEMİZİN DURUMU


Ülkemizde seracılık 1940'lı yıllarda Antalya'da başlamış ve bugün Samandağı'ndan Yalova'ya kadar kıyılarımız boyunca yaygınlık kazanmıştır İlk yıllarda yavaş gelişmesine rağmen büyük tüketim merkezlerine kolay ve çabuk ulaşımın sağlanması ve örtü materyali olarak plastiğin kullanılması ile hızlanan örtüaltı üretimimiz 1970'li yıllarda en yüksek düzeye ulaşmıştır Öte yandan kıyılardan uzaklaştıkça iklimin uygun olduğu vadilerde ve sıcak su kaynakları bulunan yörelerimizde örtüaltı tarımı doğanın sağladığı avantajlar ile gün geçtikçe kendini gösteren daha bilinçli bir işletmecilik ile büyük ilerlemeler kaydetmektedir


300000 DEKAR SERA


Başlangıçta Akdeniz bölgesinde yoğunlaşan örtüaltı yetiştiriciliği, son yıllarda Çukurova'da alçak ve yüksek plastik tüneller şeklinde yaygınlaşmaya başlamış örtülü alanlarımız bugün 300000 dekarın üzerine çıkmıştır


FAZLA ÜRÜN FAZLA GELİR


Örtüaltı yetiştiriciliği diğer tarım kolları arasında, yüksek tesis ve işletme giderleri gerektiren, daha fazla teknik bilgi ve beceri ile, sürekli ve daha çok uğraşı isteyen bir işletme biçimidir Ancak; açık tarla ziraatine nazaran 5-6 kat daha fazla ürün getirir ve bunun karşılığında 8-10 kat daha fazla gelir elde edilir


BÜTÜN SEBZELER SERADA YETİŞTİRİLEBİLİR


Bugün örtüaltı yetiştiriciliğinde (biberde çok az olmak üzere) tamamı F1 hibrit sebze tohumları kullanılmakta Ekim ayından itibaren (tarla ürünü çıkıncaya kadar) her türlü sebzeyi cam ve plastik seralarda üretmek mümkün olmaktadır


İLK SIRADA DOMATES GELİR


Örtüaltı, yetiştiriciliğinde üretimde birinci sırayı domates alır Bunu hıyar, biber, patlıcan, kavun, kabak ve karpuz takip eder Ancak, Çukurova yöresinde alçak plastik tünellerde karpuz üretimi hakimdir


ÜRETİM ÜÇ DÖNEMDE YAPILIR


- Sonbahar dönemi,


- Kış (tek mahsül) dönemi,


- İlkbahar dönemi


Plastik seralarda yalda iki mahsul yetiştirilmesi ısıtma masraflarından kaçınmak açısından uygundur Ancak, cam seralarda genellikle Tek Mahsul yetiştiriciliği yapılır


BAŞARI SİZE BAĞLIDIR


Örtüaltı yetiştiriciliğinde üretimin ilk halkasını uygun toprak hazırlığı teşkil eder Doğru çeşit seçimi ve ucuz' bir ısıtma ile teknik bilgi ve beceri bu üretim kolunu ancak cazip hale getirir Aksi halde tesis masrafları çok yüksek olan bu sektörde beklenen gelişme sürdürülemez


Şimdi beraberce seralarımızda yoğun yetiştiriciliği yapılan önemli sebzelerimizin yetiştirme tekniklerini ayrı ayrı ele alalım


ÖRTÜALTI DOMATES YETİŞTİRİCİLİĞİ


Ülkemiz örtüaltı tarımında yoğun olarak yetiştirilen en önemli sebze türüdür Ülkemiz seralarının % 50'sinde domates yetiştirilir


UYGUN ÇEŞİT, UYGUN DÖNEM


Cam ve plastik seralarda başarılı bir domates yetiştiriciliği için öncelikle çeşit ve yetiştirme zamanın iyi seçilmesi gerekir


Yetiştirme döneminde uygun kuvvetli gelişen yüksek verimli, kaliteli, hastalıklara dayanıklı, raf ömrü uzun olan çeşitleri tercih etmeliyiz


TOHUM EKİMİ


Domatesin uygun ekim tarihleri yetiştirme ortamına ve bölgeye göre değişmektedir


- Sonbahar döneminde Temmuz-Ağustos'un ilk haftası


- Tek mahsul döneminde Eylül ortası Ekim'in ilk haftası


- İlkbahar döneminde Kasım sonu-Aralığın ilk haftasında tohum ekimi yapılır


EN UYGUN FİDE HARCI


2 kısım çiftlik gübresi + 2 kısım orman toprağı + 1 kısım dere kumu veya 4 kısım Çiftlik gübresi + 2 kısım bahçe toprağı + 1 kısım dere kumu şeklinde hazırlanır


Bu oranlarda hazırlanan harç tüm sebzelerin fide yetiştiriciliğinde de kullanılabilir Harç; kullanılmadan önce mutlaka ilaçlanmalıdır


KASALARA TOHUM EKİLİR


8-10 cm derinliğinde 40x60 cm genişliğindeki kasalara harç doldurulur Her kasaya 4-5 gram tohum gelecek şekilde ekim yapılır ve tohumların üzeri 15 cm harç ile örtülür Bolca sulanır Gerekirse üzerleri çimlenme başlayıncaya kadar cam veya plastik ile kapatılır, 5- 10 gün içinde çimlenen tohumlar mutlaka şaşırtılmalıdır


ŞAŞIRTMA GEREKİR


Domates fidelerinin kotiledon yaprakları (ilk çıkan karşılıklı iki yaprak) tam olarak açılıp, yere paralel duruma gelince plastik torba veya kutulara şaşırtılır Şaşırtmayı yaparken fideleri kotiledon yapraklarından tutmak gerekir Şaşırtma akşam üstü havanın serinlediği saatlerde yapılır Gerekli tüm bakım işlerinden sonra fideler ortalama 3 hafta sonra dikime hazır hale gelir Dikim zamanı fazla geciktirilmemelidir 4-6 yapraklı fideler dikime hazırdır


FİDE DİKİMİ NASIL YAPILIR?


Fide yetiştirilirken bir yandan da serada dikim hazırlıkları, gerekli temel gübreleme ve ilaçlama işleri yapılır


Dikim kuzey-güney yönünde çift sıralı yapılır Böylece bitkiler ışıktan en iyi şekilde faydalanır ve meyveler daha erken olgunlaşır


DİKİM MESAFELERİ FARKLIDIR


- Dikim mesafesi;


- çift ürün yetiştiriciliğinde 90x50x40 cm


- tek ürün yetiştiriciliğinde 100x50x45 cm olmalıdır


Dikim öncesi fide torbaları sulanır ve böylece torbadan kolayca çıkarılan topraklı fideler yukarıdaki ölçülerde dikilir Gerekli su ve çapa işleminden sonra her bitki ayrı ayrı ipe alınır


Gerekli gübre, toprak ve yaprak analizine göre uygulanmalıdır


BUDAMA YAPILMALI


Budama koltuk alma, yaprak alma ve sürgün alma şeklinde yapılır Yaşlı, hastalıklı ve fizyolojik olarak hayatiyetini kaybetmiş yapraklar alınır Böylece ışıklanma ve havalanma kolaylaşır


TEPE ALIMI


Çift ürün yetiştiriciliğinde meyvelerin çabuk olgunlaşması ve kaliteli olması için tepe alımı yapılır Bırakılmak istenen salkımın 2 yaprak üzerinden tepe alınır


TOZLANMAYA YARDIMCI OLALIM!


Tozlanma ve döllenmeye yardımcı olmak için ya hergün saat 1000- 1500 arası, bitkileri sallamak gerekir, yada vibratör ile her çiçek salkımına tek tek dokunulur


VERİM


Hasat tohum ekiminde 4-5 ay sonra başlar Hasat zamanı pazar uzaklığına göre saptanır ve olgunluğa yakın meyveler hasat edilir Verim çeşide göre değişir Genelde 13-25 ton arasıdır


DİKKAT!


2-3 yılda bir toprağın 30-40 cm altındaki pulluk tabanını kırınız Her türlü bilgi için ilgili tarım kuruluşlarına başvurmaktan kaçınmayınız


ÖRTÜALTI BİBER YETİŞTİRİCİLİĞİ


Ülkemiz biber ekim alanı ve üretim miktarı açısından dünya ülkeleri arasında ön sıralarda yer almaktadır


Toplam sera sebzeciliği içinde biber yetiştiriciliğinin yapıldığı kısım yaklaşık % 15'lik alanı kapsamaktadır


BİBER YÜKSEK GELİR SAĞLAR


Ülkemizde örtüaltı biber yetiştiriciliği üreticiye de iyi gelir sağlamaktadır Bunun sonucunda özellikle batı ve güney sahil şeridinde yayılma göstermektedir Akdeniz kıyı şeridinde Antalya'nın Demre, Finike ve Kumluca ile İçel’in Kazanlı üretim sahalarında yoğun sera biber yetiştiriciliği vardır


KIŞ VE İLKBAHAR DÖNEMİ UYGUNDUR


Örtüaltı biber tarımı genelde tek ürün ve ilkbahar ürünü şeklinde yapılmakla beraber, domatesin sonbaharda virustan fazla derecede zarar görüyor olması nedeniyle bazı çiftçilerimiz tarafından sonbahar ürününde de biber yetiştirilmektedir


TOHUMA DİKKAT


Seralarımızda populasyon niteliğinde,ve tescil edilmemişyöresel tohumluklar kullanılmakta iken, son yıllarda örtüaltı tarımı için tescil edilmiş veya üretim izni almış çeşitler dikilmeye başlamıştır


Ayrıca, seralarımız için gerekli biber tohumluğunun çok düşük bir miktarı hibrit tohumla karşılanmaktadır


İYİ ÇEŞİT SEÇİNİZ


Biber yetiştiriciliğinde başarıya ulaşmanın ilk şartı yetiştirme dönemi için uygun çeşidin seçimi, bunu takiben sağlıklı fide yetiştirmektir


İYİ BİR HARÇ HAZIRLAYIN


Tohum ekimi yapılacak harç ile fide yetiştiriciliği yapılacak harcın çok iyi hazırlanması mümkün olduğu kadar mantari hastalıklardan ari ve besin maddelerince zengin olması gerekir Domates için hazırlanan harcın aynısı kullanılır


TOHUM EKİMİ


Biber tohumları yine kasalara sırayla ekilir ve üzerleri harç ile kapatılır Bolca sulanır Çimlenme tamamlanıncaya kadar yeterli rutubet sağlanmalıdır Sulama biber tohumlarının çimlenmesinde çok önemlidir Ancak aşırı rutubetten kaçınılmalıdır


ŞAŞIRTMA YiNE TORBALARA


Tohum çimlendikten sonra kotiledon yaprakları tam iriliğine ulaşmalı ve birinci gerçek yaprak görüldüğünde bitki zararlandırılmadan harç dolu keselere, saksılara veya diğer fide yetiştirme ortamlarına şaşırtılmalıdır


FİDE DİKİMİ


Fideler seradaki asıl yerlerine dikilmeden önce sera içerisinde gerekli toprak hazırlığı özenli bir şekilde yapılmalıdır


Yetiştirilen pişkin fideler günün sıcak saatleri dışında seraya dikilmelidir Böylece fidelerin tutma oranı artırılır


DİKİM MESAFELERİ DEĞİŞİR


Tek sıra dikiminde 70x30 cm veya 80x30 cm


Çift sıra dikimde 30x65-90 cm ve 30x50-100 cm mesafelerle dikim yapılır Dekara 4500-5000 fide dikilmelidir


KÖK BOĞAZINA DİKKAT


Seralarda büyük ürün kaybına neden olan kökboğazı yanıklığı hastalığına karşı, biber bitkisinin kökboğazının sulama suyu ile temas etmemesine özen gösterilmelidir


Eğer damla sulama yapılmıyorsa, boğaz doldurma işlemi yapılarak sulama arkları açılabilir


BİBER'DE ASKIYA ALINIR!


Bitkiler büyüdükçe yanlara yatmaması için ya domates gibi askıya alınır, ya da her iki tarafından geçirilen tel ile destek sağlanmalıdır


İYİ GÖZLEM YAPMALISINIZ!


Bitkiler gelişim dönemi boyunca yakından izlenmeli ve hastalık- zararlı mücadelesine özen gösterilmelidir Özellikle nemli ortamlarda Botrytis, kuru havalarda da külleme hastalıklarına dikkat edilmelidir


HASAT ZAMANINDA YAPILMALI


Biberin hasat olgunluğu çeşit ve bölge şartlarına göre değişir Biber uygun büyüklüğü aldığında hasat edilmelidir Çok körpe iken toplanırsa yola dayanımı azalır Fazla geç toplamakta kalite özelliklerinin düşmesine neden olur Bir dekar seradan 3-5 ton verim elde edilir


ÖRTÜALTI PATLICAN YETİŞTİRİCİLİĞİ


Anavatanı Hindistan olan Patlıcan sıcağı seven bir bitkidir Serada yoğun üretimi yapılan sebzelerden domates, biber ve hıyardan sonra 4 sırada yer alır Fazla sıcaklık istemesi nedeniyle ısıtmasız seralarda üretimi yapılmazken son yıllarda yeni çeşitlerin ülkemize girmesi örtü altında patlıcan üretiminin artmasına neden olmuştur


İKLİM VE TOPRAK İSTEKLERİ NASIL?


Patlıcanın istediği en uygun sıcaklık 25-30°C dir Gece sıcaklığı 15°C nin altında ise meyve tutumu görülmez Bu şartlarda döllenmeyi sağlamak için bitki büyüme düzenleyicilerine ihtiyaç gösterir Düşük sıcaklıklarda gelişme yavaşlar ve 0°C'de bitki donmaya başlar


Toprak isteği bakımından fazla seçici olmamasına rağmen, turfandacılık için, sıcak, drenajı iyi, kuvvetli, pH değeri 6-7 olan topraklar idealdir


Işığıda çok seven patlıcan için ışık şiddeti ve ışıklanma süresi önemlidir 14-16 saatlik uzun günleri sever Patlıcan kısa günlerde zayıf gelişir


FİDE UZUN SÜREDE YETİŞİR


Örtüaltı yetiştiriciliğinde fide yetiştirmenin çok önemli bir yeri vardır Patlıcan fideleri diğer sebze fidelerine göre daha uzun yetişme dönemi gösterir Ayrıca, fide yetiştirme her dönem ve farklı örtü tipleri için önemli farklılıklar göstermektedir


ÖNCE FİDE HARCI HAZIRLAYALIM


Çiftçilerimiz genel olarak toprak ile bol miktarda çiftlik gübresi karıştırarak kompost yaparlar lyi bir kompost aşağıdaki malzemelerle hazırlanır


- İyi yanmış (ihtimar etmiş) çiftlik gübresi


- Orman veya bahçe toprağının üst kısmı


- Dişli pirinç iriliğinde kum,


Üç malzemenin karışma oranı toprağın kalitesine göre ve yetiştirme dönemine göre değişebilir


Tek mahsul yetiştiriciliği için; 1 kısım çiftlik gübresi + 1 kısım orman toprağı,


İlkbahar yetiştiriciliği için; 4 kısım çiftlik gübresi + 2 kısım orman toprağı + 1 kısım kum karıştırılır


TOHUM EKİMİ


Örtü altında yetiştiriciliği yapılan patlıcan çeşitleri ithal hibrit çeşitler olduğu için pahalıdır Bu nedenle, tohum zayiatı verilmeden sağlıklı fideler elde edilmelidir tohum ekimi, uygun sıcaklıkta elle serpme olarak yapılabildiği gibi sıraya da yapılabilir m2 ye 2-4 gram tohum ekilir


NE ZAMAN EKELİM


- Tek ürün yetiştiriciliğinde tohum Ağustos başına


- Çift ekim yetiştiriciliğinde Ekim-Aralık aylarında ekilir


Tohum ekiminden sonra üzeri 0,5 cm kalınlığında elenmiş harçla örtülmelidir Çıkıştan itibaren bitkiler direkt güneş altında tutulmamalı tedrici olarak alıştırılmalıdır Kotiledon yapraklarının tâm olarak teşekkül edip ortasından ilk hakiki yaprağın görülmesi şaşırtma zamanının geldiğini gösterir


ŞAŞIRTMA DİKKAT İSTER


Şaşırtma 15x15 cm boyutundaki naylon torbalara yapılır Şaşırtılan bitkiler hassas olduğu için 2-3 gün direkt güneş ışığından korunmalıdır Fide torbaları fidelerin yaprakları birbirine değmeyecek sıklıkta yerleştirilmeli yada sonradan seyreltilmelidir İyi bir fidenin büyümesine devamlı müsaade edilmeli taze pişkin halde, eni boyu eşit ve çiçek tomurcuğu oluşmuş olmalıdır


FİDE DİKİMİ


Seraya dikim 100x60x50 cm veya 80x50x50 cm ölçülerle;


tek üründe


- ısıtılan seralarda Eylül ayında


- ısıtılmayan seralarda Ekim ayında yapılır


lkbahar yetiştiriciliğinde ise; Şubat ayı ortasında yapılır


ÖNEMLİ BAKIM İŞLERİ!


Patlıcan da serada askıya alınmalıdır Ancak patlıcanların 3-4 gövdeli büyümesine izin verilir Bu nedenle her gövde ayrı ayrı askıya alınır


Yine yaprak, dal ve sürgün budaması yapılır 3-4 ana gövde dışındaki tüm sürgünler kesilir Yan sürgünlerin bir meyve ve bir yaprak sonrası ucu alınır


VERİM


Patlıcan


- Ağustos ayında tohum ekiminden sonra yaklaşık 3 ay sonra hasata gelir


- Ekim ayında yapılan ekimde ise hasat 5-6 ay sonra başlar Normal iriliğe gelen meyvalar hasat edilir Bitki başına verim 3- 3,5 kg dır