Adil Kitbuga

Adil Kitbuga Biyografisi - Adil Kitbuga Kimdir - Bahri Hanedanı Aultanları - Adil Kitbuga Vefatı Hakkında Bilgiler




Adil Kitbuga

Memlûk Sultanlığı

Hüküm süresi 1294 – 1296

Tam adı El-Adil Zayneddîn Kitbugha al-Mansur

Ölüm tarihi 1297

Önce gelen Nasır Muhammed bin Kalavun

Sonra gelen Laçın el-Mansuri

Hanedan Bahri Hanedanı


Adil Kitbuga (tam adiyla El-Adil Zayneddîn Kitbuga al-Mansur Arap harfleriyle : عادل زين الدين كتبغا المنصور) (d ? - ö 1297 Hama, Suriye) Mısır ve Suriye'de 1294 ile 1296 yılları arasında hüküm sürmüş Bahri hanedanından beşinci Memluk Sultanıdır





Sultan oluncaya kadar


Adil Kitbuğa Hülağû Han'ın İlhanlılar ordusunda Mogol asıllı rutbesiz bir asker idi 1260 yılında İlhanlılar ile Memluklular arasındaki "Birinci Hums Muharebesi"nde Memluklulara esir düştü ve Kalavun tarafından memluklu köle olarak satın alındı Adil Kitbuğa Kalavun yanında memluklu iken çok yetenekli olduğu görüldü ve sonunda Kalavun tarafından kölelikten çıkarılıp Emir ünvanı verildi Kalavun'un oğlu olan Sultan el-Eşref Halil'in Sultanlık döneminde tutuklandı ise de sonradan serbest bırakıldı



1293 yılında Sultan el-Eşref Halil öldürülüğü zaman daha 9 yaşında olan oğlu Nasır Muhammed bin Kalavun Memluklu Sultanı olmuştu Ama gerçek devlet iktidarı, ona naip olan Adil Kitbuğa ile vezir Sencer el-Suçayı elindeydi [1]Fakat naip Adil Kitbuğa ve vezir Sencer el-Suçayı birbirlerine rakiptiler ve araları gittikçe açıldı Vezir El-Suçayı Çerkez asıllı memluklular olan "Burci Memlukluları" ile anlaşarak Kitbuğa'yı ve onu tutan memluklularai öldürmeyi planladı Fakat Suçayı'nın yanında bulunan Tatar asıllı bir memluklu olan Kungar bu planı Adil Kitbuğa'ya ifşa etti


Adil Kitbuğa Moğol istilası sırasında Irak'tan kaçan Kürtler ve Moğol asıllı Memluklülerinden bir birlik kurup Kahire Kalesi'nde bulunan Suçayı ve Burci memluklu taraftarlarını kuştamaya aldı Fakat bu kuşatma sırasında yapılan bir muharebeyi Kitbuğa ordusu kaybetti Adil Kitbuğa Nil deltasının güney doğusunda bulunan "Bilhays" şehrine kaçtı Kahire'de kendini tutan Memluklu emirler birleştiler ve Burji memlukluları yendiler


Bunun üzerine Adil Kitbuğa tekrar Kahire'ye döndü Kendini tutan birliklerle Kahire Kalesinde Burji memluklularla birlikte kapanmış olan Suçayı'yı tekrar kuşatma altına aldı ve yedi gün süren bu kuşatma çok kanlı oldu Sonunda Suçayı'i tutan birçok memluklu taraf değiştirerek Adil Kitbuğa'ya katıldı Kitbuğa'nın emirleri Sultan Nasır Muhammed bin Kalavan'ın annesi ile temasa geçtiler ve onu ihtilaflarının Suçayı ile olduğunu ve Sultan Nasır Muhammed aleyhinde olmadığına inandırdılar Bu kadın Suçayı kale dışında bulunan evine gitmiş iken kale kapılarını Suçayı'ye kapattırdı Böylece Suçayı kapalı kale kapısı ile Adil Kitbuğa memlukları aarasında kendi eviunde mahsur kaldı Suçayı'nın Burci memlukluları kendini terketmeye başladılar Sonunda Suçayı anlaşmazlık üzerinde konuşmalara yapılacak Kahire Kalesi'ne giderken Adil Kitbuğa memluklüleri tarafından yakalanıp öldürüldü


Kale kapıları yeniden açılınca Adil Kitbuğa taraftarları şehir kaleiçine girdiler Kendi taraftarı olan ve Burjiler tarafında Kale'de tutuklananları kurtardılar Sonra şehirde ve kaleiçinde bulunan Burji memluklular toplatıldı ve hepsi hapise atılmak üzere toplandı Suçayı'nın bütün toprakları ve serveti devletçe müsadere edildi Tam bu sırada sayıları 300 kadar olan tutuklu Burji'ler bir isyan çıkardılar Muhafızlara uztun gelerek Kahire'ye yayıldılar ve şehri talana koyuldular Bu Burji'lerin bir çoğu bağlı oldukları ve öldürülmüş olan Sultan el-Eşref Halil'in memlukluları idi Kızgılarının bir diğer nedeni ise kölemeni oldukları el-Eşref Halil'i öldüren "Hüsameddin Laçin" (sonra Sultan olacak Laçin el-Mansur'un Kahire'ye dönmesi ve ne tutuklanması ne de bir cezaya çarptırılmaması idi Adil Kitbuğa emrindeki birlikleri bu Burjiler ve el-Eşref Halil'in öcünün almak isteyenlerin isyanını çok kanlı bir şekilde bastırdı İsyancıların çoğu şehir sokaklarında öldürüldü ve yakalananlar da idam edildi



Sultan Nasır Muhammed bin Kalavan çocuk olduğu için hiç bir iktidar gücü bulunmuyordu ve naipliğe devam eden Adil Kitbuğa Memluklüler devletinin asıl hükümdarıydı Suçayı'nın öldürülmesinden sonra Kitüga daha da güç kazanmıştı Sultan Halil'e bağlı olan kölemen emirlerin ve sonra da Sultan Nasır Muhammed'in kendisinin Sultan Halil'in öldürülmesinin intikamını almak isteyeceklerine bilen Laçin, Kitbuğa'yı Nasır'ı Sultan'lıktan indirip kendinin tahta geçmesi gerektiğine inandırdı Önce Kitbuğa, Laçin'in tavsiyelerine uymaktan kaçındı Fakat Laçin ısrar ederek Sultan Nasır Muhammed'in Kitbuğa'nın kardeşi Eşref Muhammed'in öldürülmesi komplosuna karıştığını bildiğini böylece Sultan yetişkinlik yaşına gelince herikisinin intikamını almak isteyeciğini çok muhtemel olduğuna Kutbuğa'yı inandırdı



İsyan eden Burjiler tamamiyle elimine edildikten sonra Kitbuğa Memluklu emirleriyle bir toplantı yaptı Bu toplantıda bu isyanın Memluklu devletini kökünden sarstığını ve yaşı küçük olan Sultan Nasır Muhammed'in devlete yeniden çeki düzen vermesine ve vermeye çalışsa bile yetişkin olmadığı için bu siyasetine taraftar bulması imkanı olmadığını bildirdi Bu iddiaların güçlü olduğuna inanan emirler Nasır Muhammedin tahttan indirilerek yerine güçlü ve deneyimli olan Kitbuğa'nın Memluklu Sultanı olmasına karar verdiler Böylece Nasır Muhammed tahttan indirildi Önce annesi ile birlikte sarayın bir başka dairesinde göz altına alındı ve sonra da yine annesiyle birlikte Karak kalesine gönderildi Adil Kitbuğa Memluklu Sultanı olarak hüküm sürmeye başladı


Sultanlık dönemi Uyrat göçü


Sultan Kitbuğa'nın hükümdarlığı döneminde, 1296da ortaya çıkan çok önemli bir olay büyük bir "Uyrat" adı verilen bir göçmen grubunun Memluklu arazilerine gelmeleri idi Atlarai ve sığır sürüleri ile 10000 kişilik bu Uyrat göçmenleri Hülağu Han'ın damadı Turgay'ın idaresi altında idi Ebu Fida adlı bir Arap tarihçisi ise Turgay'ın Hulkağu'nun oğlu olan Mengü Timur'un kızının kocası olduğunu bildirir


Bu Moğol asıllı göçemenlerin Memluklu topraklarına gelişi yeni bir olay değildi 1262de Sultan Baybars Hülağu Han'ın [[Altın Orda]'ya hücum etmesinden dolaya yı büyük bir Tatar göçmen grubunun Mısır'a gelip yerleşmesine izin vermişti ve bunları diğer Tatar göçmen grupları takip etmişti Baybars bunların Mısır'a yerleşmelerine izin vermiş; onlara Kahire'de özel bir mevki sağlamış; Memluklu ordusuna katılmalarını kabul etmiş ve bu Tatarlar Memluklu ordusunun bir birliği olarak kullanılmasını ilk defa Sultan Baybars uygulamıştı Bu göçmen Tatarlardan oluşan Memluklu ordu birliğine "Fırka El-Vafıdıye" adı verilmekteydi Bu "Fırka El-Vafıdıye" birliği mensupları köle olmayan hür kişilerdi ve kölemenlik sistemi ve kuralalri bu kişilere uygulanmamktaydı


Sultan Kitbuğa zamanında 1296da gelen "Uyrat" adlı Tatar grubu o zamana kadar gelen Tatarlerin en büyük grubu idi Zaten Sultan Kitbuğa Tatar asıllı olduğu için bu "Uyrat"lar grubuna yeni imtiyazlar verildi Uyratlar Kahire'nin "El-Huşaynıyye" mahallesine yerleştirildiler[3]Bazı grup Uyratlar ise Nil deltasındaki şehirlere yerleştirldiler Uyratlar Mısır'a geldikleri zaman Müslüman değillerdi Ama zaman geçtikçe diğer Mısırlılrala evlenip Müslüman dinini kabul edip Mısır sosyetesi içine kaynaştılar


Fakat Sultan Kitbuğa'nın Moğol aslilli olması ve Moğol asıllı olan Uyratlara gayet cömertçe davranışı, Memluklu emirlerini hem kıskandırdı hem de kuşkulandırdı Bu politikanın Kafkaslardan gelen Türk ve Çerkes asıllıların yerine Moğol asıllıların başa geçmelerine yol açabileceği kuşkusu yaygınlaşmaya başladı Zamanın tarihçileri bu kuşkularai ileride Sultan Kitbuğa'ya hazırlanan ve sonunda başarılı olan komploların hazırlanamsina önemli bir neden olduğunu ifade ederler

Kıtlık

Komplo ve tahttan indirilme


Sultan Kitbuğa Şam'da iken büyük bir Memkluklu emirler grubu Kitbuğa'yı tahtatn indirmek için komplo hazırladılar Kitbuğa Mısır'a dönmekteyken emirler onu karşılamaya gittiler Sultan Kitbuğa bu emirler arşında önemli olan Emir Bisarı'yı Moğollarla gizli olarak mektuplaşmakla itham etti Kitbuğa'nın Emir Bisarı'yı öldürtmeye emir vereceğininde kuşkulana emirler hemen harekete geçerek Sultan Kitbuğa'nın "Dihliz" ad verilen çadırına hücum ettiler El-Makrizi bunlara arasında Laçin, Bisarı, Kara Sungur, Kabjak ve Hacı Bahadır adlı Memluklu emirlerinin başını çektilerini bildirir[4]Sultan Adil Kitbuğa'nın ilk ismine atıfla "Memalik-i Adiliye" adı verilen Kitbuğa'ya bağlı Memluluklar bu hücuma karşı durdular Ortaya çıkan çarpışmada bir çok Memluklu yaralandı ve öldürüldü Bu kargaşalık sırasında Sultan Kitbuğa Dihliz çadırından kaçmayı başardı ve beş Memluklusu ile birlikte atla Şam'a kaçtı Komplocu emirler onu yakalmaya imkanları olmadı


Fakat hemen Sultan Kitbuğa'nın tahtan indirildiği kararı alındığı haberi ülkenin her tarfina gönderildi Yeni Memluklu Sultanı olarak komplocuların başında bulunan Laçin Memluklu Sultanı oldu