Eski Türk Edebiyatı

TÜRK EDEBİYATINA GENEL BAKIŞ (3)


XIII yüzyılın ilk çeyreğinde Anadolu’da Hoca Dehhanî ile Ahmet Fakih, Türkçe eserler verirler Selçuklu sarayında bulunan bu şairler, Anadolu’daki edebiyatımızın ilk önemli temsilcileridir

XIV yüzyılda görülen ilk eser Yunus Emre’nin Riasâletü’n,Nushiyye’sidirYunus Emre, divanında toplanan şiirleriyle, sadece bu yüzyılın değil, bütün Türk edebiyatının en büyük şairlerindendir Yunus, çok geniş bir coğrafyada okunmuş, benimsenmiş ve etkileri yüzyıllarca devam etmiştir Gülşehrî, Feridüddin-i Attar’ın didaktik ve tasavvufî yönü ağır basan Mantıku’t Tayr adlı eserini, aynı adla Türkçeye kazandırdı Âşık Paşa da Garibnâme adlı kitabı ile Türkçenin o devirde en hacimli eserini vermiştir Bu eser, konusu itibariyle Anadolu’da tasavvuf anlayışının temel kitabı olurGaribnâme XIV yüzyılda Türkçenin mükemmel bir abidesidir Bu saydığımız şairler, aynı zamanda mutasavvıftırlarYine bu yüzyılda Yusuf ile Züleyha mesnevîsinin yazarı olan Şeyyad Hamza, naatlarıyla dikkati çeker Hoca Mesud, Erzurumlu Darir, Şeyhoğlu Mustafa, Seyyid Nesimî, Ahmedî ve Kadı Burhaneddin XIV yüzyılın ikinci yarısında eser veren belli başlı şairlerdir XIV Yüzyılda artık Klasik Türk şiirinin alt yapısı hazırlanmış, gelenekleri belirginleşmeye başlamıştır

XIII yüzyılda Nasreddin Hoca’nın fıkraları kültürümüzün bir başka cephesini verir Ayrıca Battalnâme, Hamzanâme ve Saltuknâme nesir sahasında ve halk hikâyeleri tarzında yazılan eserlerdir Geçen yüzyıla nispetle bu yüzyılda; gazel, rubaî, tuyuğ, kaside nazım şekilleri gelişerek devam etmiştir

XV yüzyılın başındaki Ankara Savaşı (1402), siyasî açıdan bir talihsizlik oldu Anadolu’da Türk birliği tamamlanmak üzere iken devlet fetret dönemine girdi Edebî faaliyetlerde bir durgunluk görüldü Ancak Çelebi Mehmed, dirayeti ile kısa zamanda duruma hâkim oldu Devlet yeniden kuruldu Oğlu II Murad’la birlikte edebî ve ilmî alanlarda canlılık başladı Ahmedî ve Şeyhoğlu Mustafa gibi usta şairler bu yüzyılın başında da eser vermeye devam ettiler

Sultan II Murad devrinde pek çok eser yazıldı Bunda, padişahın kendisinin şair olması yanında, edebiyat ve kültür meselelerine önem vermesinin de etkisi vardır II Murad’la birlikte kültür ve edebiyat faaliyetleri Osmanlı sarayına taşındı Nitekim din, tasavvuf, ahlâk, tarih ve aşk konularını işleyen bazı eserlerin yazılıp tercüme edilmesini II Murad istemiştir II Murad, ayrıca Türkçeye önem veriyor, eserlerin açık, anlaşılır bir dille yazılmasını istiyordu Hatta dili anlaşılmayan bazı eserlerin yeniden sade Türkçe ile tercümesine önem veriyordu Onun zamanında Anadolu Türk birliği de kuruluşunu hemen hemen tamamlamış bulunuyordu Oğlu II Mehmed de aynı yolda devam etti istanbul fethedilince ilim ve kültür faaliyetleri burada gelişip yeşerdi Fatih Sultan Mehmed kendisi de, babası gibi şair bir padişahtı Avnî mahlası ile şiirler yazan Fatih, divan tertip eden ilk Osmanlı padişahıdır Fatih’ten başka II Bayezid, Cem Sultan ve Bayezid’ın oğlu Şehzade Korkut da edebiyat alanında eserler verdiler