Osmanlı Devletinde İsyanlar

17 yüzyılda uzayıp giden Avusturya ve İran ile savaşlar devleti uğraştırıyordu Osmanlı Devleti'ni uğraştıran bir başka konu da iç isyanlardı


İSYANLAR

1) İstanbul İsyanları

2) Taşra İsyanları

a) Celali İsyanları

b) Eyalet İsyanları


1)- İSTANBUL İSYANLARI:

Bu isyanlar İstanbul'daki Kapıkulu Ocakları (özellikleri yeniçeri ve sipahiler) tarafından çıkarılan isyanlardır Bu ayaklanmalara zaman zaman halk ve ulema sınıfı da katılmıştır


Sebepleri:

* Devşirme sisteminin bozulması

* Devlet yönetiminin bozulması (iktidara gelmek isteyen vezirler, saray entrikaları)

* Ulufe ve cüluslerin zamanında verilmemesi veya ayarı bozuk parayla verilmesi


NOT: Askeri isyanların başlangıcı Fatih dönemine kadar giderDuraklama Dönemindeki isyanların en önemlileri IIIMurat, IIOsman, IVMurat ve IVMehmet zamanlarında çıkanlardır IIIMurat Döneminde(1574-1595), ulufelerin ayarı bozuk para ile ödenmesi üzerine yeniçeriler ayaklanarak, isteklerine kavuşmuşlardır Genç Osman Döneminde(1618-1622), yeniçeriler IIOsman'ın Yeniçeri Ocağını kaldırmak istediğini anlayarak ayaklanmışlar ve Padişahı tahttan indirerek Yedikule zindanlarında boğarak öldürmüşlerdir (1622)


NOT: IIOsman bir isyan sonucu öldürülen ilk padişahtır Bu olay Yeniçerilerin devlet içindeki gücünü artırmıştır


IVMurat Döneminde(1623-1640), İki kez saraya yürüyen Yeniçeriler padişahın gözü önünde sadrazamı öldürdüler


IVMehmet Döneminde(1648-1687): Haremağaları ve saray kadınlarının devlet işlerine karışmasına kızan sipahiler ayaklandı Padişahtan 30 kadar devlet adamını istedilerİstekleri kabul edildi Bu kişilerin cesetleri Sultan Ahmet Meydanında Çınara asıldı Bu yüzden bu olaya VAKA-İ VAKVAKİYYE (Çınar Vakası) denir(1656)


IV Mehmet Yeniçeriler tarafından bir başka ayaklanma sonucu tahttan indirilmiştir(1687)


2) TAŞRA İSYANLARI:

İstanbul dışında meydana gelen isyanlardır


a) CELALİ İSYANLARI:

Anadolu'da meydana gelen isyan ve karışıklıklara Celali İsyanları'' denilmiştir Celali kelimesi Yavuz döneminde Yozgat ve çevresinde ayaklanan ''Bozoklu Celal'' adından gelir Başlıca Celali İsyanları: Karayazıcı, Canbolatoğlu, Kalenderoğlu, Katırcıoğlu, Abaza Mehmet Paşa, Tavil Ahmet, Gürcü Nebi, Deli Hasan, isyanlarıdır


Celali İsyanlarının Sebepleri:

* Devlet yönetiminin bozulması

* Ekonominin bozulması ve vergilerin artması

* Taşrada bulunan yöneticilerin, kadıların ve askerlerin halka olumsuz davranışları

* Özellikle beylerbeyi ve sancak beylerinin devşirme kökenli olması nedeniyle Türk halkıyla gereken duygusal bağları kuramamaları


Celali İsyanlarının Sonuçları:

Bu isyanlar bazen taviz verilerek, bazen de şiddet kullanılarak bastırılmışlardır Ancak isyanlar sonucu Anadolu'da dirlik ve düzen bozulmuş, ekonomik hayat felce uğramıştır


b) EYALET İSYANLARI:

Yemen, Bağdat, Kırım, Eflak, Boğdan ve Erdel'de meydana gelen isyanlardır


Sebepleri:

* Devlet otoritesinin zayıflamasıyla eyaletlerdeki yerel yöneticilerin devletten ayrılma istekleri,

* Yöneticilerin olumsuz tutum ve davranışlarına halkın tepki göstermesi


NOT: Bu isyanları Fransız ihtilalinden sonra başlayan ''Milliyetçilik'' hareketleriyle karıştırmamak gerekir Çünkü bu dönemde MİLLİ DEVLET kurma fikri ortaya çıkmamıştır