Büyük Hun İmparatorluğu

MÖ 46 Büyük Hun İmparatorluğunun Doğu ve Batı olmak üzere birinci bölünüşü, Çiçi yönetimindeki Batı Hunları kısa sürede dağılmışlar ve çevre ülkelere göçmüşler, Avrupa Hunları'nın ve Akhunların oluşmasını sağlamışlardır Doğu Hunları ise Ho-Han-Ye idaresinde Büyük Hun olarak sürmüştür Sarı renk: Günümüzde Türklerin yaşadığı yerler

Egemenlik Alanı [değiştir]Orta Asya steplerindeki tüm Türk boyları, Moğol kabileleri, Moğol Tatarları, Tunguzlar, Yüeçiler (Kuşhanlar), Çin Hanedanlığı, İpek Yolu Kapladığı alan: Kuzeyde Sibirya; güneyde Tibet, Keşmir; doğuda Büyük Okyanus; batıda Hazar Denizi (18000000 km²)

Kültür

Hiung-nu'lar kendi belgelerini bırakmadığı için arkeolojik deliller dışında Çin kaynaklarına bakılmaktan çare yoktur Hiung-nu'lar özelliklerinden bir kaç örnek:



Gençlerin önemsenmesi ve yaşlıları önemsenmemesi

Reisi vefat edince, yerine oturan oğlunun kendi anası dışındaki babasının kadınlarını alması

Ancak bu özellikler sadece Hiung-nu'lar değil, diğer göçebe kabileler için de geçerlidir] Ayrıca bunların Çin medeniyetin ahlak anlayış ve mantığına aykırı olduğu için Çin kaynaklarında Hiung-nu'ların gelenek ve göreneklerinden bahsedilken eleştiri içerikli cümleler kullanılmıştır

Hiung-nu'ların dini, Şamanizm ve Tanrı (Tengri) inancı olup, yılda üç kez büyük ayinî bayram düzenliyordu



Alkeolojik kazıların sonucuyla Hiung-nu'ların başkentinin Ulan Batur (Moğolca: Улаанбаатар; Ulaanbaatar)'un kuzeyinde bulunan Noin-Ula kurganında olduğu saptanmaktadır Ve kurganlarından kazılan Hiung-nu'ların tekstillerin eski Fars ve Yunan kültürünün etkisi tespit edilmektedir



Çiçi'nin Çin kayıtlarındaki sözleri [değiştir]Çin elçisinin Çiçi ile ilgili düştüğü bir kayıt şöyledir: " Boyun eğmeyeceğiz Zira öteden beri Türkler kuvveti takdir eder, tabi olmayı hakir görürler Savaşçı süvari hayatımız sayesinde adı yabancıları titreten bir millet olduk Biz ölsek de, kahramanlığımızın şöhreti kalacak, çocuklarımız ve torunlarımız diğer kavimlerin efendisi olacaktır"



Devlet Yönetimi [değiştir]Hun devleti başında bulunan kişi " tan-hu" ya da "şen-yu" olarak anılıyordu Tanhu sözcüğü bir unvan olarak " sonsuz genişlik" anlamına gelmektedir Hükümdarlık da kut anlayışı egemendi Hükümdarlığın tanrıdan geçtiği görüşü vardı Ülke, töre hükümlerine göre yönetilirdi Şenyunun görevi, ülkede dirliği sağlamak, adaleti gerçekleştirmek, orduya komuta etmek, meclisi yönetmek olarak sıralanabilir Hükümdarlık babadan oğla geçmektedir Ülke oğullar arasında doğu, batı, merkez olarak miras bırakılmaktadır Türk devleti hükümdarı eşine "ka-tun"(hatun) denirdi Yönetimde söz sahibiydi Büyük Hun Devleti'nde üç meclis bulunuyordu


1 Meclis: Dini nitelikte konular tartışılır Yılın ilk aylarında toplanırdı

2 Meclis: Haziran ayında toplanır ve devlet işleri görüşülürdü

3 Meclis: Sonbaharda toplanılır ve askeri işler görüşülürdü

Devamlı devleti yöneten " seçkinler meclisi" vardı Bu meclise " toy " denilmekteydi



Ordu

a Hun ordusu ücretli değildi

b Hun ordusunda kadın-erkek asker sayılır, her an savaşa hazır bulunurdu (ordu-millet anlayışı)

c Hun ordusunun temeli atlı askerlere dayanırdı

d Ordu tümen sistemine göre teşkilatlanmıştır (10000 kişi)

e Kullanılan araçlar: ok ve yaydı Yakın dövüşte kılıç, kargı kullanılırdı

f Savaş stratejisi; keşif seferleri ve yıpratma savaşları olarak ikiye ayrılıyorduSahte geri çekilme ve turan taktiği teknikleri kullanıldığı Çin kayıtlarından öğrenilmektedir


Onlu Sistem

MÖ 209'da orduyu on ve onun katmanlarına göre düzenleyen Mete Han Türk Kara Kuvvetlerinin de temelini atmıştır Bu tarih günümüzde Türk Kara Kuvvetlerinin kuruluşu olarak kabul edilmektedir



Mete'nin bir mektubu

Metenin Çin İmparatoruna yazdığı mektup:

Yay çekebilen ve kullanabilen tüm kavimler Hun olarak bir tek aile halinde birleştirildiler Artık Hun ülkesinde küçükler büyümeleri için gerekli çevreyi elde edecekler; yaşlılar ve büyükler ise kendi yurtlarında sessiz ve rahat yaşayacaklardır Nesillerden nesillere bütün Hunlar barış ve mutluluk içinde kalacaktır Tanrı'nın lütuf ve inayeti ile subay ve askerlerimin üstün yetenek ve erdemleri ile dayanıklı atlarımın üstün gücü ile Kuşhanları ezerek yendi Çin sınırındaki bütün küçük devletler ile, bütün Orta Asya halkları düzene kavuşturuldu Bunların hepsi artık Hun oldular