Hititlerde Ölü Gömme Gelenekleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-25-2012

Hitit devrinde Anadolu halkı genelde ölülerini gömmekteydi

I

Hattuşili vasiyetinde şöyle yazmaktadır: "Cesedimi yıka gerektiği gibi

Beni göğsüne bastır ve göğsünde tutarak beni toprağa göm…" Ancak imparatorluk döneminde Hitit kral ve kraliçelerinin öldüklerinde yakıldıklarına dair metinler de bulunmaktadır

Arkeolojik veriler Orta ve Güneydoğu Anadolu’da erken Tunç çağından başlayarak ölü gömme ve ölü yakmanın birlikte varolduğunu göstermektedir

Eldeki metinler Hititlerin ölüleri yakma törenleriyle Homeros’un aktardığı Troyalı Hektor'un cenaze töreni arasında büyük benzerlikler ortaya koymaktadır

O

R

Gurney’in saptadığı bu benzerlikler şöyle özetlenebilir:

1) Cenaze yakılır

2) ateş içeceklerin dökülmesiyle söndürülür

3) kemikler yağa bandırılır ya da yağla kaplanır

4) kemikler keten bezi ya da iyi bir giysiyle kaplanır

5) küller taş bir odaya yerleştirilir

6) şölen yapılır

Törenlerin bu denli benzeşmesi Troyalılarla Hititler arasında varolmuş olan güçlü bir kültürel bağa işaret etmektedir

İnsanların fiziksel beden ve ruhtan oluştuğu düşüncesi büyük olasılıkla Hititler’de de vardı ve ruhun ölümden sonra da varolduğu ve yeraltına gittiği düşünülmekteydi

Hatta burada ölüye annesinin yol gösterdiği de düşünülmekteydi

Muwatalli’den sonraki tabletlerde de ölüm gününün “anne günü” diye anılması bu ilişkiyi göstermektedir

Ruhlar insanlara ancak rüyalar vasıtası ile gözükmekteydi

Bunu dışında da ruhların ziyareti olasıydı

Özellikle kendilerine kurban sunulmayan ya da haksızlık sonucu öldüğü düşünülen kişilerin ruhları yaşayanları sık sık rahatsız etmekteydi

Tabletlerden ölülere kurban sunulduğu da anlaşılmaktadır

Ancak tabletler genelde krallardan sözettiği için bunun doğal olduğu düşünülebilir çünkü kral öldükten sonra tanrı oluyordu ve tanrıya kurban sunmak gerekliydi

Bunun yanında halktan kişilerin de ölüye kurban sundukları bilinmektedir

Bu ölüleri yatıştırmak için olduğu gibi Hitit ianaçlarına göre günahlar babadan oğula/kıza geçtiği için (aynı inanç Yunan mitolojisinde de vardır) günahlardan kurtulma amacıyla da olabiliyordu

“ Hititçe kelime haznesinde şimdiye kadarki bilgimize göre ‘düşünmek’ fiilinin olmadığına da değinmek gerekecektir

Öyle anlaşılıyor kii hititlerde ‘düşünmek’ insanın bizzat kendi ruhuyla konuşması onunla diyalog kurması şeklinde ifade edilmiştir

“

Hititlerde ölü gömme adetleri zaman içinde farklılaşmıştır

Eski İmparatorluk çağında ölüler olduğu gibgi gömülürken daha sonraları yakılma ve küplere ya da taş sandık mezarlara gömme adeti uygulanmıştır

En önemli cenaze karal ya da karaliçenin ölümü dolayısıyla yapılmaktadır

«Eğer Hattuşaş’ta büyük bir hadise olursayani kral ve kraliçe tanrı olursa» etiketini taşıyan ölü metinleri ele geçmiştir

Bu metinlere göre kral veya kraliçe tanrı olunca büyükler onun için ağlamaya başlardı

Hemen bir sığır kurban edilir ve ruhu için de şarapla içki kurbanı takdim edilirdi

Aynı günü akşamında yine bir keçi kesilir ve mevta bir arabaya konularak hususi surette kurulan bir çadıra götürülürdü

Burada tekrar kanlı kurban ve içki kurbanı yapılırdı

Bundan sonra tablet kırılmıştır

Fakar başka bir metinde ertesi günü ihtiyar kadınlar kızgın bir ateşi şarapla söndürdüklerine göre ölü geceleyin yakılmaktadır

İhtiyar kadınlar ateşten kemik bakiyelerini toplayarak bunları içleri yağla doldurulmuş çömleklerin içine koymakta ve balahere bu kapları mabedde belki de Yazılıkaya’nın küçük galerisindeki hücrelerde muhafaza etmekte idiler

“

Bu tür törenlere büyücü anlamındaki yaşlı kadının da eşlik ettiği olmaktaydı

Ölüye sunulan eşyalar da çok zengin eşyalar olmayıp bazı süs eşyalarıydı

alıntı

07-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Hititlerde Ölü Gömme Gelenekleri Hitit devrinde Anadolu halkı genelde ölülerini gömmekteydi I Hattuşili vasiyetinde şöyle yazmaktadır: "Cesedimi yıka gerektiği gibi Beni göğsüne bastır ve göğsünde tutarak beni toprağa göm…" Ancak imparatorluk döneminde Hitit kral ve kraliçelerinin öldüklerinde yakıldıklarına dair metinler de bulunmaktadır Arkeolojik veriler Orta ve Güneydoğu Anadolu’da erken Tunç çağından başlayarak ölü gömme ve ölü yakmanın birlikte varolduğunu göstermektedir Eldeki metinler Hititlerin ölüleri yakma törenleriyle Homeros’un aktardığı Troyalı Hektor'un cenaze töreni arasında büyük benzerlikler ortaya koymaktadır O R Gurney’in saptadığı bu benzerlikler şöyle özetlenebilir: 1) Cenaze yakılır 2) ateş içeceklerin dökülmesiyle söndürülür 3) kemikler yağa bandırılır ya da yağla kaplanır 4) kemikler keten bezi ya da iyi bir giysiyle kaplanır 5) küller taş bir odaya yerleştirilir 6) şölen yapılır Törenlerin bu denli benzeşmesi Troyalılarla Hititler arasında varolmuş olan güçlü bir kültürel bağa işaret etmektedir İnsanların fiziksel beden ve ruhtan oluştuğu düşüncesi büyük olasılıkla Hititler’de de vardı ve ruhun ölümden sonra da varolduğu ve yeraltına gittiği düşünülmekteydi Hatta burada ölüye annesinin yol gösterdiği de düşünülmekteydi Muwatalli’den sonraki tabletlerde de ölüm gününün “anne günü” diye anılması bu ilişkiyi göstermektedir Ruhlar insanlara ancak rüyalar vasıtası ile gözükmekteydi Bunu dışında da ruhların ziyareti olasıydı Özellikle kendilerine kurban sunulmayan ya da haksızlık sonucu öldüğü düşünülen kişilerin ruhları yaşayanları sık sık rahatsız etmekteydi Tabletlerden ölülere kurban sunulduğu da anlaşılmaktadır Ancak tabletler genelde krallardan sözettiği için bunun doğal olduğu düşünülebilir çünkü kral öldükten sonra tanrı oluyordu ve tanrıya kurban sunmak gerekliydi Bunun yanında halktan kişilerin de ölüye kurban sundukları bilinmektedir Bu ölüleri yatıştırmak için olduğu gibi Hitit ianaçlarına göre günahlar babadan oğula/kıza geçtiği için (aynı inanç Yunan mitolojisinde de vardır) günahlardan kurtulma amacıyla da olabiliyordu “ Hititçe kelime haznesinde şimdiye kadarki bilgimize göre ‘düşünmek’ fiilinin olmadığına da değinmek gerekecektir Öyle anlaşılıyor kii hititlerde ‘düşünmek’ insanın bizzat kendi ruhuyla konuşması onunla diyalog kurması şeklinde ifade edilmiştir “ Hititlerde ölü gömme adetleri zaman içinde farklılaşmıştır Eski İmparatorluk çağında ölüler olduğu gibgi gömülürken daha sonraları yakılma ve küplere ya da taş sandık mezarlara gömme adeti uygulanmıştır En önemli cenaze karal ya da karaliçenin ölümü dolayısıyla yapılmaktadır «Eğer Hattuşaş’ta büyük bir hadise olursayani kral ve kraliçe tanrı olursa» etiketini taşıyan ölü metinleri ele geçmiştir Bu metinlere göre kral veya kraliçe tanrı olunca büyükler onun için ağlamaya başlardı Hemen bir sığır kurban edilir ve ruhu için de şarapla içki kurbanı takdim edilirdi Aynı günü akşamında yine bir keçi kesilir ve mevta bir arabaya konularak hususi surette kurulan bir çadıra götürülürdü Burada tekrar kanlı kurban ve içki kurbanı yapılırdı Bundan sonra tablet kırılmıştır Fakar başka bir metinde ertesi günü ihtiyar kadınlar kızgın bir ateşi şarapla söndürdüklerine göre ölü geceleyin yakılmaktadır İhtiyar kadınlar ateşten kemik bakiyelerini toplayarak bunları içleri yağla doldurulmuş çömleklerin içine koymakta ve balahere bu kapları mabedde belki de Yazılıkaya’nın küçük galerisindeki hücrelerde muhafaza etmekte idiler “ Bu tür törenlere büyücü anlamındaki yaşlı kadının da eşlik ettiği olmaktaydı Ölüye sunulan eşyalar da çok zengin eşyalar olmayıp bazı süs eşyalarıydı alıntı