Beylikler

Danişmendlilerin, Haçlılara karşı kazandıkları bu muhteşem zafer, bütün Müslümanları çok sevindirdi Bohemond gibi bir kontun, Müslüman Türkler tarafından esir edilmesi ise, Haçlıları derin bir üzüntüye soktu Ayrıca, Danişmendlilerin şöhretini arttırdı Gümüştekin Danişmend, 1100 senesinde kazandığı bu zaferden sonra, Sivas'a döndü


Gümüştekin Ahmed Gâzî, bundan sonra, Rumlar elinde bulunan Malatya üzerine yürüdü ve kısa bir süre içerisinde şehri fethetti (1101) Ahmed Gâzî, sıkıntı içindeki Malatya halkına, kendi ülkesinden buğday ile ziraat için, öküz ve diğer ihtiyaçları getirterek halka dağıttı Önceleri zulüm altında inleyen Malatya halkı, bu davranışa memnun ve hayran kaldılar Pek çoğu İslâmiyet'i kabul etti Danişmend Gâzî, elinde esir bulunan Bohemond'u iki yüz altmış bin dinar karşılığı serbest bıraktı Ancak bu hareketi, Kılıç Arslan'la arasını açtı Maraş civârında yapılan savaşta mağlûp olan Danişmend Ahmed Gâzî, 1105 yılında vefat etti Beyliğin başına, 1105'ten 1134 senesine kadar hüküm süren oğlu Emir Gâzi geçti Danişmend Gâzi'nin vefatından istifade eden Birinci Kılıç Arslan, Malatya'yı ele geçirdi Emir Gâzi, Rükneddin Mesud'un kızıyla evlenip damadı oldu (Bir rivayette ise kayınpederi oldu) Emîr Gâzi zamanında Danişmend ülkesi, Fırat ve Sakarya'ya kadar uzandı Kısa zamanda Kastamonu'yu alıp, Bizans'ın eline geçen topraklarını kurtardı Başarılarından dolayı Büyük Selçuklu Devleti sultanı Sencer'in ve Abbasî halifesinin takdirlerini kazandı Abbasî halifesi, onun melikliğini bir fermanla tasdik edip, ayrıca dört siyah sancak, bir kös ve çeşitli hediyeler gönderdi Bunları getiren elçiler, yanına ulaştıkları sırada, Emîr Gâzi ağır hastaydı


Emîr Gâzinin vefatından sonra, 1134 yılında, yerine oğlu Mehmed, emir oldu ve 1146 senesine kadar saltanat sürdü Melik Mehmed, fetih hareketlerinden geri kalmadı ve Finike'ye kadar uzandı Bizanslıları yendi, Sivas'ı başşehir yaptı Vefat edince, Kayseri'de bir medreseye defnedildi ve yerine büyük oğlu Zünnûn geçti Ancak, kardeşi Sivas Emîri Yağıbasan, emirliğini tanımadı ve kendi melikliğini ilan etti Duruma hakim olan Yağıbasan, 1146'dan 1164 senesine kadar hüküm sürdü İstanbul'a sefere çıktı, fakat başarılı olamadı Yağıbasan zamanı, beyliğin Selçuklularla münasebetlerinin en bozuk olduğu bir dönemdir Yağıbasan, dışta Selçuklularla, içte de kardeşleriyle çarpıştı Ağabeyi Zünnûn, Kayseri'yi; Yağıbasan da Malatya'yı ele geçirmişti Selçuklularla münasebetlerini bozan ve Saltuklular'la da iyi geçinemeyen Yağıbasan, 1164 senesinde Kayseri'de vefat etti Oldukça karışık bir dönem yaşayan Danişmendliler, yine de kültür faaliyetini devam ettirdiler Sivas ve Niksar'da medreseler kurdular Yaptıkları medreseler, tarihe ilk kubbeli medreseler olarak geçti


Danişmendli Hükümdarı Yağıbasan'dan sonra, kardeşi İsmail, gençliğinin ilk yıllarında bir müddet emirlik yaptı Bundan sonra Zünnûn tekrar melik oldu 1175 senesinde Danişmendliler beyliği sona erdi Toprakları İkinci Kılıç Arslan tarafından Selçuklu topraklarına katıldı Danişmendlilerden bir kol, Malatya'da bir müddet daha hüküm sürdü Fakat bunlar da, 1178 senesinde Selçuklu sultanı İkinci Kılıç Arslan tarafından, Selçuklu ülkesine katıldı Böylece, Danişmendli Beyliği tarihe karışmış oldu Ancak bu beylikten pek çok emir, Anadolu Selçuklularına itaat edip, onlar safında hizmete devam ettiler Anadolu'da bir asra yakın hüküm süren Danişmendliler, büyük şehirlerde camiler, medreseler ve pek çok hayır eserleri yaptırmışlardır Bu eserlerin zamanla tamirler sebebiyle hususiyeti değişmiştir Yaptıkları eserler, plan itibariyle, 13 yüzyıl Anadolu mimarisi için dikkat çekicidir