İlk Türk Devletleri

Karahanlı Devleti


Karahanlılar İmparatorluğu, 840 - 1212 yılları arasında Orta Asya ve günümüz Çin toprakları üzerinde hüküm sürmüş Türk devleti


Karahanlı Devletinin Kuruluşu


Talas Savaşı ile birlikte Türklerin islamiyeti daha çok tanıkları ve bazı türk boylarının toplu halde bu dini kabul etmiştirİşte bunlardan biri olan Karluklar,Yağma ve Çiğil Türkleriyle birlikte 840 yılın da KARAHANLI DEVLETİNİ kurmuştur


Kuruluş Tarihi: 840

Kurucusu: Bilge Kül Kadir Han

Kurucu Boylar: Karluk, Yağma, Basma, Çiğil

Başkent: Balasagun, Kaşgar

Yıkılışı: 1042’de bölünme; 1212’de yok olma

Diğer bir adı da; Hakaniye devletidir



Siyasi Tarih

Kuruluş dönemi ile ilgili pek fazla bilgi bulunmayan Karahanlılar Devleti, Karluk, Çiğil, Yağma ve diğer Türk boylarından oluşmuştur


Devlet, 840 yılında Uygur Devleti'nin, Kırgızlar tarafından yıkılmasıyla Bilge Kül Kadir Han tarafından kurulmuştur 893 yılında Kaşgar devletin başkenti olmuştur


Bilge Kül Kadir Han'dan sonra devleti oğulları, Bazır Arslan Han ve Oğulçak Kadir Han yönetmişlerdir Balasagun ve Taraz merkezli iki ana idari bölgeye ayrılan devlette; Bazır Arslan Han, Balasagun'da Büyük Kağan olarak ve Oğulçak Kadir Han Taraz'da Ortak Kağan olarak yönetimi paylaşmışlardır


10 yüzyıl sonlarında Oğulçak Kadır Han'ın yeğeni Satuk'un (Satuk Buğra Han) savaş halinde bulundukları Samani sığınmacıların etkisi ile İslam'ı kabul etmesi devletin tarihinde yeni bir sayfa açmıştır İslam'ı kabulunden sonra Abdülkerim adını alan Satuk Han, devletin sürekli savaş halinde olduğu Samaniler'den de aldığı destek ile amcasına karşı mücedele ederek devletin yönetimini ele geçirmiştir

İslamiyet'i devlet dini olarak benimseyen Satuk Han döneminde Karahanlı Devleti'nin tamamına yakın bir bölümü bu dine geçmiştir Karahanlı Devleti ilk Müslüman Türk devleti olmuştur


Devlet 1042 yılında hanedan içindeki kavgalar sonucunda Doğu ve Batı Karahanlı devletleri olarak ikiye bölünmüştür



Bilge Kül Kadir Han ve devletin genişlemesi


Uygurların 840 yılında Kırgızlar tarafından yıkılmasıyla Uygurlara bağlı yaşayan Karluklar diğer Türk boyları ile birleşerek merkezi Balasagun olmak üzere Batı Türkistanda Karahanlı devleti kuruldu Devletin ismi kuvvetli “hükümdar” anlamına gelen Karahan ünvanından gelmektedirDevletin kurulma yıllarında İslamiyet Taşkent ve çevresinde yayılmaktaydı


Ölümünden sonra oğulları "Arslanhan ve oğulcakhan" geçti Bu dönemde Samanoğulları ile savaşılmıştır Bu tehlikeye karşılık başkent Kaşgara taşınmıştır Oğulcak zamanında yeğeni Satuk Buğra Han Samanoğulları hükümdarı "Ebu Nasr Ahmed" ile iyi ilişkileri dolayısıyla İslamı tanımış ve Müslüman olmuştur 954 yılındada İslamiyet resmi din olmuştur Bu dönemde Müslüman olmayan az Türk boyu kalmıştır


Satuk Buğradan sonra Musa Baytaş geçti


"Nasr Bin Ali" döneminde Abbasiler Karahanlıları Müslüman ülkesi olarak tanımıştır Samanoğulları ile itilafta olan Karahanlılar, Gaznelileri destekleyerek Samanoğullarını yıkmıştır Gazneliler ile Ceyhun nehri sınır olarak belirlenmiştir



Karahanlı Hakanları


Karahanlılar Hanedanı :


Bilge Kül Kadir Han(840-880)

Oğulcak Han ve Arslan Han (880-940)

Satuk Buğra Abdülkerim Han (940 - 955)

Baytaş Musa Han (955 - ?)

Nasr Bin Ali Han (? - 999) (Halife müslüman devlet olarak Karahanlıları tanıdı)

I Ahmed Han (999 - 1017)

Mansur Han (1017 - 1024)

II Ahmed Han (1024 - 1031)

Yusuf Han (1031 - 1032)

Süleyman Han (1032 - 1060)


Egemenlik Alanı

Kapladığı Alan : Aral Gölü'nden Moğolistan'a kadar



Türk Tarihine Katkıları

İlk Müslüman Türk-devletidir

Tam anlamıyla Türk ulusal kimliğine sahiptir Türklerden başka boylar yoktur

İlk Türk-İslam sentezi eserler ünlü kervansaraylar ortaya çıkmıştır

Türk devletleri içinde İlk düzenli posta teşkilatı ve ilk hastaneyi kurmuştur

Milli benliklerini korumak için Türkçeyi resmi dil olarak kullanmışlar, Uygur lehçesini geliştirip edebi eserler ortaya koymuşlardır: Divanı Lügait Türk, Kutadgu Bilig, Atabetül Hakayık, Divanı Hikmet

Türklük bilinciyle hareket etmişlerdir

Devlet yönetimi Göktürklerle aynıdır Batıyı değil Doğuyu yönetmek ayrıcalıktı Doğu hükümdarlara Buğra; batı hükümdarlara arslan denirdi


Karahanlılar ve Türkçe

Karahanlıların resmi dili Türkçeydi Milli benliklerini korumak için Türkçeyi resmi dil olarak kullanmışlar, Uygur lehçesini geliştirip edebi eserler ortaya koymuşlardır: Divanı Lügait Türk, Kutadgu Bilig, Atabetül Hakayık, Divanı Hikmet



Karahanlılar ve ilk Türk-İslam eserleri [değiştir]"Ribat" adı verilen kervansaraylar yapılmıştır Tuğla ve kerpiç ağırlıklı olduğu için günümüze enkazları kalmıştır Türk-İslam sentezi olarak Kümbetler ilk bu dönemde görülür



Batı Karahanlı Devleti

1042-1212 yılları arasında hüküm süren Batı Karahanlı Devleti'nin ilk başkenti Özkent olmuştur Devlet, Harzemşahlar tarafından 1212 yılında yıkılmıştır



Kültür ve Uygarlık


Kaşgarlı Mahmutİslam'ın kabulu sonrasında Karahanlılar Arap abecesini benimsemişlerdir


Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilig, Kaşgarlı Mahmud'un Divanü Lügati't-Türk, İmam-ı Ebü'l-Fütuh Abdülgafur'un Tarih-i Kaşgar adlı çalışmaları bu dönemin en önemli yapıtlarıdır