81 İlin İsimlerinin Tarihi Öyküsü

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-25-2012

ERZURUM

Ardı Rum kelimesinden gelir

Yani Rum toprağı demektir

Diğer bir rivayete göre de
Selçuklular buraya Erzen-Rum demişlerdir

Erzen darı demektir

Şehir o zamanlar bir tahıl ambarı olarak
kullanılmıştır

ESKİŞEHİR

Eski adı
Doylaion’dur

1080 yılında Türkler burayı ele geçirdi

1175 yılında burasını Bizans geri aldı

Kılıçarslan bu şehri daha sonra geri alınca,
ona “Bizim eski Şehrimiz” anlamına gelen Eski Şehir adını
verdi

GAZİANTEP

Şehrin eski adı
Ayıntab’dır

Kelime anlamı, pınarın gözü demektir

Halk bunu Antep olarak değiştirmiştir

Halk Kurtuluş savaşında Fransızlara karşı başarılı bir savaş verince

6 Şubat 1921’de çıkartılan bir yasayla Gazi ünvanı
verildi

GİRESUN

Şehrin nerede
kurulduğu ve kimler tarafından iskan edildiği konusu
tartışmalıdır

Bu tereddüt M

Ö

350 yıllarına ait
kaynaklarda da yer almaktadır

Coğrafyacı Strabon,
Farnakia dediği şehrin; bugünkü Giresun kentinin
olduğu yerde kurulduğu üzerinde durmuştur

Romalı idareci Arrien Farnakia'nın eski adının Kerasus olduğunu
belirtmiş
ve buranın Sinoplular tarafından
kurulduğunu yazmıştır

GÜMÜŞHANE

Burada daha
önceleri gümüş madenleri olduğundan,
bu şehre
Gümüşhane denilmiştir

HAKKARİ

Hakkâri kelimesi
Kürtçe' den dilimize geçmiştir

Bu rivâyete göre
kelimenin özü "Kar-in" olup "Her" önekini almıştır

Kürtçe' de "Kar-in", "-ebilmek" manasına gelip, insanın güç
yetirebilme
durumunu anlatır

Dolayısıyla "Hakkâri" kelimesi "hep güçlü, hep edebilen" anlamı
vardır

HATAY

Avrupalılar Çin'in
kuzeyine "Hıtay" derlerdi (Rusçada "Kitay")

"Hıtaylar" ismini taşıyan yarı göçebe Türk kabileleri 10

yüzyılda
Mançurya'yı
ve Çin'in kuzeyini işgal etmişler ve
burasının ismi
"Hıtay" kalmıştı

Atatürk "Hıtaylar"ın
Anadolu'ya da gelmiş olduklarına inanıyordu

"40
asırlık Türk yurdu" saydığı Antakya'ya Hatay ismini bu yüzden
vermişti

IĞDIR

Iğdır''ın adı; 24 Oğuz
boyundan 21’ncisi sayılan İç-Oğuzlar-Üç-Ok kolunun
ve
Oğuz Han''ın altı oğlundan biri olan Cengiz Alp''in en büyük oğlu
olan
"Iğdır Beğ" den gelmektedir

Bu boyun ilk başbuğu Iğdır Beğ''dir

Iğdır''ın kelime olarak manası "iyi, büyük, yiğit başkan,
ünlü
ve sahip" gibi anlamlara, Yazıcıoğlu ve
Resid-Üd-Din''e göre ise "iyi,
ulu, bahadır"
manalarına gelmektedir

ISPARTA

Büyük İskender Kral
olduktan sonra
(M

Ö

356 - 323) Anadolu'nun Batısı
Yunan egemenliği altına geçti

İskender öldükten
sonra bile, daha 36 yıl bu bölge Atina'ya bağımlı kaldı

Bu yıllarda Mora yarımadasında yaşamakta olan Ispartalılarla,

Atina Yunanlıları, Anadolu'nun Batısına göç etmeye
başladılar

Mora Yarımadası Ispartalılarından büyükçe
bir topluluk geldi;
Isparta Kenti'ne
yerleşti

Kente de kendi ülkelerinin ISPARTA adını
verdiler

İSTANBUL

MÖ

658 yılında
Megara kralı Byzas tarafından kurulduğundan
bu şehre
kurucusundan dolayı Bizantion adı verilmiştir

Roma
imparatoro Marcus Avrelius döneminde imparatorun manevi
babasının adıyla “Antion” olarak anıldı

Bizans İmparatoru Konstantin bu şehri yeniden kurunca buraya kendi
adını verdi

Şehre “Konstantin veya
Konstanpolis” adı verildi

Araplar “Kostantiniye,
Romalılar Konstantinopolis” demişlerdir

Daha sonra
bu ismin kısaltılmış şekli olan “Stin-polis” deyimi kullanıldı

İşte İstanbul bu “Stin-Polis” şehrinden türetildi

T
ürkler burayı alınca Müslüman şehir anlamında “İslambol” adını
verdiler

Fakat daha sonra İstanbul olarak
değiştirildi

KAYSERİ

Romalılar Mazaka adlı
şehri alınca buraya Kaysarea adını verdiler

Yani
İmparator şehri anlamına gelir

Daha sonra Kayseri
olarak halk arasında yayıldı

KIRIKKALE

Kırıkköyü ile
kentin merkezinde bulunan Kaletepe'nin kısaltılarak
birleştirilmesinden ortaya çıktığı söylenir

Bu ismin halk tarafından yakıştırıldığı kanaati yaygın olmakla
beraber
bölgenin ismi Osmanlı arşiv belgelerinde
"Kırıkkal" şeklinde geçmektedir

Akıncıların
hücum ettiğini duyan bizans kale komutanı,
bütün
barut dolu fıçıları mağlubiyete düştüklerinde havaya uçurulmasını

emreder, nitekim düşündüğü gibide olur

ve fıçılarla birlikte herşey yerle bir
olur

şehrin ismi Şehitlerin
kahramanlıklarını
ve kimliklerini ifade
etmektedir

KIRKLARELİ

Kırklareli ismi, toprakları bünyemize
katan 40 savaşçıdan gelir,
diğer adları deliler veya
akıncılar olarak bilinen bu savaşçılar kaleyi
ele
geçirirler fakat, buradan kurtulamayacağını önceden bilen
bizanslıların toplu intaharı ile onlarda bu topraklarda hayatını
kaybeder

KIRŞEHİR

Kır ve Şehir
kelimesinin birleşmesinden oluşmuştur

KİLİS

Kilis adı Yukarı
Mezopotamya da Pellada Cyrrhus denen bir kent ile
aynı adı taşıdığı
ve Osmanlı
kaynaklarında Kilis kalesi olarak geçtiği görülmektedir

Bu sözcüğün okunuşu “Kiris” olup “Kilis” sözcüğüne fonetiği
bakımından
büyük benzerlik
göstermektedir

Grant Dictionier’de Cyrrhus’u “Kiris”
anlamı da “Efendi” olarak yazmaktadır

Büyük
olasılıkla 8

yy

da bölgeye gelen Türkmenler tarafından Kiris,
Kilis diye söylenmiş
ve bugünkü yeri Kilis
olarak isimlendir

KOCAELİ

Orhan gazi döneminde
bu bölgeyi feth eden Akçakoca isimli
komutandan
dolayı buraya Kocaeli denildi

KONYA

İsa’dan önce 47-50 ve 53 yıllarında Hıristiyan azizlerinden

St

Paul burayı
ziyaret etti
ve
şehir önemli bir dinsel merkez olarak gelişti

Bu nedenle Hıristiyanlar ona, “İsa’nın
tasviri” anlamına gelen
“ikonyum” adını verdiler

Abbasiler burayı alınca “Kuniye’ye”
çevirdiler

Türkler bu ismi Konya olarak
değiştirdi

KÜTAHYA

Frigler buraya
“Katyasiyum veya Katiation” adını vermişlerdir

Daha
sonra yöre halkı buraya Kütahya demiştir

MALATYA

Hititler döneminde
buranın adı “Meliddu”dur

Halk tarafından Malatya
olarak değişmiştir

MANİSA

Yunanca Magnesya’dan
gelmiştir

Türkler burayı alınca Manisa olarak şehrin
ismini değiştirdiler

MARDİN

Mardin adı
Süryanice’de Marde’den geldiği rivayet edilir

Romalılar “Maride” Araplar ise “Mardin” adını
vermişlerdir

Diğer bir rivayet göre ise Kürtçedeki
Mer-din yani erkek,
yiğit –görmek kelimesinden
geldiği söylenmiştir

MERSİN

Mersin'e Mersin denilmesinin sebebi şimdiki Mersin Şehrinin
yakınlarında
eskiden MERSİNLİ adında bir aşiret varmış

Bu aşiret Türkistan’dan gelen
aşiretlerdenmiş

MERSİN
adı ile Anadolu'da daha yedi, sekiz tane köy vardır ki,

MERSİN adı bu
Mersin adındaki Türk Oymağının adına göre
konmuştur

MUĞLA

Eski adı “Mobolla”’dır

Türkler buraya daha sonra Muğla demişlerdir

MUŞ

Bir rivayete göre
süryanice’deki suyu bol anlamına glene Muşa’dan
diğer
bir rivayete göre ise Şehrin kurucusu “Muşet’den
gelmiştir

NEVŞEHİR

Onsekizinci yüzyıla
kadar şehir bir köydü ve adı “Muşkara” idi

Daha sonra Nevşehirli Damat İbrahim
Paşa köyünü geliştirdi
ve yeni şehir anlamında
Nevşehir adını
verdi

07-25-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	81 İlin İsimlerinin Tarihi Öyküsü ERZURUM Ardı Rum kelimesinden gelir Yani Rum toprağı demektir Diğer bir rivayete göre de Selçuklular buraya Erzen-Rum demişlerdir Erzen darı demektir Şehir o zamanlar bir tahıl ambarı olarak kullanılmıştır ESKİŞEHİR Eski adı Doylaion’dur 1080 yılında Türkler burayı ele geçirdi 1175 yılında burasını Bizans geri aldı Kılıçarslan bu şehri daha sonra geri alınca, ona “Bizim eski Şehrimiz” anlamına gelen Eski Şehir adını verdi GAZİANTEP Şehrin eski adı Ayıntab’dır Kelime anlamı, pınarın gözü demektir Halk bunu Antep olarak değiştirmiştir Halk Kurtuluş savaşında Fransızlara karşı başarılı bir savaş verince 6 Şubat 1921’de çıkartılan bir yasayla Gazi ünvanı verildi GİRESUN Şehrin nerede kurulduğu ve kimler tarafından iskan edildiği konusu tartışmalıdır Bu tereddüt MÖ 350 yıllarına ait kaynaklarda da yer almaktadır Coğrafyacı Strabon, Farnakia dediği şehrin; bugünkü Giresun kentinin olduğu yerde kurulduğu üzerinde durmuştur Romalı idareci Arrien Farnakia'nın eski adının Kerasus olduğunu belirtmiş ve buranın Sinoplular tarafından kurulduğunu yazmıştır GÜMÜŞHANE Burada daha önceleri gümüş madenleri olduğundan, bu şehre Gümüşhane denilmiştir HAKKARİ Hakkâri kelimesi Kürtçe' den dilimize geçmiştir Bu rivâyete göre kelimenin özü "Kar-in" olup "Her" önekini almıştır Kürtçe' de "Kar-in", "-ebilmek" manasına gelip, insanın güç yetirebilme durumunu anlatır Dolayısıyla "Hakkâri" kelimesi "hep güçlü, hep edebilen" anlamı vardır HATAY Avrupalılar Çin'in kuzeyine "Hıtay" derlerdi (Rusçada "Kitay") "Hıtaylar" ismini taşıyan yarı göçebe Türk kabileleri 10 yüzyılda Mançurya'yı ve Çin'in kuzeyini işgal etmişler ve burasının ismi "Hıtay" kalmıştıAtatürk "Hıtaylar"ın Anadolu'ya da gelmiş olduklarına inanıyordu "40 asırlık Türk yurdu" saydığı Antakya'ya Hatay ismini bu yüzden vermişti IĞDIR Iğdır''ın adı; 24 Oğuz boyundan 21’ncisi sayılan İç-Oğuzlar-Üç-Ok kolunun ve Oğuz Han''ın altı oğlundan biri olan Cengiz Alp''in en büyük oğlu olan "Iğdır Beğ" den gelmektedir Bu boyun ilk başbuğu Iğdır Beğ''dir Iğdır''ın kelime olarak manası "iyi, büyük, yiğit başkan, ünlü ve sahip" gibi anlamlara, Yazıcıoğlu ve Resid-Üd-Din''e göre ise "iyi, ulu, bahadır" manalarına gelmektedir ISPARTA Büyük İskender Kral olduktan sonra (MÖ 356 - 323) Anadolu'nun Batısı Yunan egemenliği altına geçti İskender öldükten sonra bile, daha 36 yıl bu bölge Atina'ya bağımlı kaldı Bu yıllarda Mora yarımadasında yaşamakta olan Ispartalılarla, Atina Yunanlıları, Anadolu'nun Batısına göç etmeye başladılar Mora Yarımadası Ispartalılarından büyükçe bir topluluk geldi; Isparta Kenti'ne yerleşti Kente de kendi ülkelerinin ISPARTA adını verdiler İSTANBUL MÖ 658 yılında Megara kralı Byzas tarafından kurulduğundan bu şehre kurucusundan dolayı Bizantion adı verilmiştir Roma imparatoro Marcus Avrelius döneminde imparatorun manevi babasının adıyla “Antion” olarak anıldı Bizans İmparatoru Konstantin bu şehri yeniden kurunca buraya kendi adını verdi Şehre “Konstantin veya Konstanpolis” adı verildi Araplar “Kostantiniye, Romalılar Konstantinopolis” demişlerdir Daha sonra bu ismin kısaltılmış şekli olan “Stin-polis” deyimi kullanıldı İşte İstanbul bu “Stin-Polis” şehrinden türetildi T ürkler burayı alınca Müslüman şehir anlamında “İslambol” adını verdiler Fakat daha sonra İstanbul olarak değiştirildi KAYSERİ Romalılar Mazaka adlı şehri alınca buraya Kaysarea adını verdiler Yani İmparator şehri anlamına gelir Daha sonra Kayseri olarak halk arasında yayıldı KIRIKKALE Kırıkköyü ile kentin merkezinde bulunan Kaletepe'nin kısaltılarak birleştirilmesinden ortaya çıktığı söylenir Bu ismin halk tarafından yakıştırıldığı kanaati yaygın olmakla beraber bölgenin ismi Osmanlı arşiv belgelerinde "Kırıkkal" şeklinde geçmektedir Akıncıların hücum ettiğini duyan bizans kale komutanı, bütün barut dolu fıçıları mağlubiyete düştüklerinde havaya uçurulmasını emreder, nitekim düşündüğü gibide olur ve fıçılarla birlikte herşey yerle bir olur şehrin ismi Şehitlerin kahramanlıklarını ve kimliklerini ifade etmektedir KIRKLARELİ Kırklareli ismi, toprakları bünyemize katan 40 savaşçıdan gelir, diğer adları deliler veya akıncılar olarak bilinen bu savaşçılar kaleyi ele geçirirler fakat, buradan kurtulamayacağını önceden bilen bizanslıların toplu intaharı ile onlarda bu topraklarda hayatını kaybeder KIRŞEHİR Kır ve Şehir kelimesinin birleşmesinden oluşmuştur KİLİS Kilis adı Yukarı Mezopotamya da Pellada Cyrrhus denen bir kent ile aynı adı taşıdığı ve Osmanlı kaynaklarında Kilis kalesi olarak geçtiği görülmektedir Bu sözcüğün okunuşu “Kiris” olup “Kilis” sözcüğüne fonetiği bakımından büyük benzerlik göstermektedir Grant Dictionier’de Cyrrhus’u “Kiris” anlamı da “Efendi” olarak yazmaktadır Büyük olasılıkla 8 yy da bölgeye gelen Türkmenler tarafından Kiris, Kilis diye söylenmiş ve bugünkü yeri Kilis olarak isimlendir KOCAELİ Orhan gazi döneminde bu bölgeyi feth eden Akçakoca isimli komutandan dolayı buraya Kocaeli denildi KONYA İsa’dan önce 47-50 ve 53 yıllarında Hıristiyan azizlerinden St Paul burayı ziyaret etti ve şehir önemli bir dinsel merkez olarak gelişti Bu nedenle Hıristiyanlar ona, “İsa’nın tasviri” anlamına gelen “ikonyum” adını verdiler Abbasiler burayı alınca “Kuniye’ye” çevirdiler Türkler bu ismi Konya olarak değiştirdi KÜTAHYA Frigler buraya “Katyasiyum veya Katiation” adını vermişlerdir Daha sonra yöre halkı buraya Kütahya demiştir MALATYA Hititler döneminde buranın adı “Meliddu”dur Halk tarafından Malatya olarak değişmiştir MANİSA Yunanca Magnesya’dan gelmiştir Türkler burayı alınca Manisa olarak şehrin ismini değiştirdiler MARDİN Mardin adı Süryanice’de Marde’den geldiği rivayet edilir Romalılar “Maride” Araplar ise “Mardin” adını vermişlerdir Diğer bir rivayet göre ise Kürtçedeki Mer-din yani erkek, yiğit –görmek kelimesinden geldiği söylenmiştir MERSİN Mersin'e Mersin denilmesinin sebebi şimdiki Mersin Şehrinin yakınlarında eskiden MERSİNLİ adında bir aşiret varmış Bu aşiret Türkistan’dan gelen aşiretlerdenmiş MERSİN adı ile Anadolu'da daha yedi, sekiz tane köy vardır ki, MERSİN adı bu Mersin adındaki Türk Oymağının adına göre konmuştur MUĞLA Eski adı “Mobolla”’dır Türkler buraya daha sonra Muğla demişlerdir MUŞ Bir rivayete göre süryanice’deki suyu bol anlamına glene Muşa’dan diğer bir rivayete göre ise Şehrin kurucusu “Muşet’den gelmiştir NEVŞEHİR Onsekizinci yüzyıla kadar şehir bir köydü ve adı “Muşkara” idi Daha sonra Nevşehirli Damat İbrahim Paşa köyünü geliştirdi ve yeni şehir anlamında Nevşehir adını verdi