Türk Milletinin Kullandığı Alfabeler

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-25-2012

Göktürk Alfabesi

Göktürk Alfabesi ya da Orhun Alfabesi, Göktürkler tarafından kullanılan alfabedir

Bilindiği kadarıyla Türklerin kullandığı ilk yazı sistemi olan ve Orhun Yazıtları'nda kullanılmasından ötürü Orhun Alfabesi olarak adlandırılan yazı sisteminin bilinen en eski örneği Kazakistan'da Sakalara ait olduğu düşünülen Esik Kurganı'nda bulunan ve M

Ö

4

yüzyıla tarihlenen[1] bir gümüş tabağın üzerindeki iki satırlık yazıda görülmektedir

Bundan sonraki en eski örneği ise Orhun mezar külliyesi'ndeki anıtların dikilişinden iki yüzyıl önce Yenisey'deki anıtlarda görülür[kaynak belirtilmeli]

Bu alfabenin Orhun Alfabesi olarak anılmasının sebebi adı geçen alfabenin son ve mükemmel biçimini Orhun'daki anıtlarda almış olmasından kaynaklanır

Soğdiyan alfabesi, Pahlavi alfabesi ve Karosthi alfabesinden esinlenilerek icad edilen[2] ve Sakalar, Hunlar, Gök Türkler, Uygurlar, Kırgızlar[kaynak belirtilmeli] tarafından doğduğu coğrafyada kullanılan Orhun yazısı, bazı Türk boylarınca Avrupa'ya da taşınmıştır

Hatta 16

yüzyıla kadar Macaristan'da Sekeller arasında kullanıldığı bilinmektedir

İlk yazıtların bulunuşu

Orhun Alfabesinden günümüze kalan en büyük kalınıtılar olan, Göktürkler döneminde dikilen yazıtların çözülüp değerlendirilmeleri ancak 19

yüzyıl sonunda gerçekleşebilmiştir

Bu yazıtlardan ilk bulunanları Yenisey Irmağı boyundaki yazıtlardır

1889'da ise Orhon yazıtları denilen iki büyük yazıt daha ortaya çıkarılmıştır

Bunların öteki yazıtlardan farklı olarak arka yüzlerinde Çince metinler bulunuyordu

Bu yazıtlar 1893`te Danimarkalı Türkolog Wilhelm Thomsen tarafından çözülmüş ve böylece, bu yazıtların Kültigin ve Bilge Kağan tarafından diktirilmiş oldukları, bu yazının Göktürklere özgü bir alfabe olduğu ve bu dilin de eski (öz) Türkçe'nin bir lehçesi olduğunu ortaya çıkarılmıştır

Günümüzde, gün geçtikçe Asya’da bu yazı sistemiyle yazılmış yeni Türk yazıtları ortaya çıkarılmakta ise de en tanınmış Türk yazıtları halen Orhun Vadisinde, Yenisey ve Yedisu bölgesinde keşfedilen yazıtlardır

Kökeni

Orhun Alfabesindeki birçok harf diğer bütün alfabelerde olduğu gibi o milletin sık kullandığı resimlerden türetilmiştir

Örneğin Orhun Alfabesindeki Old turkic letter Y1

png → "y" harfi Türklerin hayatında önemli bir yer arz eden "yay" kelimesinden gelmektedir[kaynak belirtilmeli]

Old turkic letter OQ

png → "oq" veya "ok" harfi de bildiğimiz "ok" kelimesinden türetilmiştir

Old turkic letter UK

png → "ök" harfi de Kazım Mirşan'a göre eski Türkçe'de kullanılan "ök (keçi)" kelimesinden gelmektedir[kaynak belirtilmeli] Kazım Mirşan bu harfin yatay şekilde yazılmış şekillerini de bulmuştur

Her ne kadar ortada Göktürk alfabesinin Soğdcadan geçtiğine dair bir kanıt yoksa da Pehlevi ailesi zamanında İran'daki ve çevre ülkedeki Türkleri etkilemek amacıyla bu sav desteklenmiştir

Oluşturan harfler

Orhun Alfabesi'nde 38 harf vardır (Orhun harflerinin prototipi olarak görülen Yenisey yazı sisteminde 150'den fazla işaret vardır

Bu işaretlerin elenerek Orhun Alfabesi'nde 38'e indirildiği görülüyor)

Bu harflerin 4 tanesi ünlü, geriye kalan 34 tanesi ünsüz işaretleridir

Doğal olarak Türkçe'de bu kadar sessiz harf bulunmaz

Bu durumun nedeni Orhun Alfabesi'nde birçok sessiz harfin iki işaret ile gösterilmesidir

Somutlaştırılırsa, yanındaki seslinin kalın ya da ince oluşuna göre, "b,d,g,ğ,l,n,r,s,t,y" seslerini veren ikişer adet harf mevcuttur

Yani "bilge" sözcüğünü yazarken kullanılan "b" ile "bars" sözcüğünü yazarken kullanılan "b" birbirinden farklıdır

Ayrıca "ık,ok,nç,yn" gibi çift ses, çift ünsüz işaretleri de mevcuttur

Sessiz harfler açısından kalabalık olan Orhun Alfabesi, Türkçe'nin 8 sesli harfine karşılık 4 harfe sahiptir

"a,e", "ı,i", "o,u", "ü,ö" sesleri ayrılmadan yazılır ünlü uyumlarına göre gerektiği biçimde okunur

Orhun Anıtları ile dönemin öteki yazıtları arasında, hatta Orhun'daki yazıtlar arasında kullanılan harflerin biçimleri bakımından (özellikle Tonyukuk Anıtı'nda kullanılan yazıda) bazı farklılıklar vardır

Yine Tonyukuk Yazıtı'nda ötekilerde olmayan "baş" logogramı ile s,ş seslerini ünleyen kare biçiminde bir harf daha vardır

Bu harfler Göktürk Alfabesinde olduğu gibi Türkiye Türkçesinde de çok kullanılır

Yazım

Orhun harfleri kullanılarak yazılan metinde (günümüzde kullandığımız Latin harfleriyle yazımda olduğu gibi) harfler bitişmez, ayrı yazılır

Sözcükler, aralarına üst üste iki nokta koyulmak suretiyle birbirinden ayrı yazılır

Bunun dışında herhangi bir noktalama işareti yoktur

Yazı genellikle (Arap ve Fars alfabesindeki gibi) sağdan sola yazılır

Soldan sağa yazıldığı durumlarda harfler de ters dönük olarak yazılır

Orhun yazısında seslilerin çoğu kez yazılmadığı görülür

Sesliler ilk hecede yazılır, sonrasında gelen sesliler de aynıysa diğerleri yazılmaz

Son harf sesliyle bitiyorsa o sesli de yazılır

Orhun yazısının sessiz harf yazımı da sağlamdır

Harf fazlalığına karşın önemli bir karışıklık ve karıştırma durumu görülmez

Ancak kalın ve ince sessizlerin, bazı yerlerde birbirinin yerine kullanıldığı da görülür

Ayrıca "s" harfi birçok kez "ş" için de kullanılmış ve ayrıca birbirine benzediği için (tabiki Orhun alfabesinde) bir iki sözcükte de "l" yerine "ş" ve "kalın s" yazılmıştır

Uygur Alfabesi

Uygur alfabesi, Soğd kökenli olup bazı değişikliklerle Türkçeye uygulanmıştır

Harf sayısı 18’dir

Bunlardan üçü ünlü, 15’i ünsüzdür

Sağdan sola doğru yazılır

Z hariç tüm harfler bitiştirilir

Bu yazı ile kütüphaneler dolusu edebiyat, sanat, din, hukuk konularında kitaplar yazılmıştır

Uygurlar Çin, Hint ve İran kültürlerinin etkisinde kalmış ve çok renkli bir kültür geliştirmişlerdir

Uygurlar kâğıt ve matbaayı ilk kullanan Türk kavmidir

Bilinen en eski metinler 9

yy

’a aittir

Uygur Alfabesi, Karahoca Uygur Krallığı’nın yıkılmasından sonra da kullanılmıştır

Türklerin Müslüman olmalarından sonra Arap alfabesini almalarına rağmen[kaynak belirtilmeli] Türkistan ve Kırım’daki Türk devletlerinde Uygur alfabesi kullanılmaya devam etmiştir

Timur İmparatorluğu ve kollarında bu alfabe kullanılıyordu

[kaynak belirtilmeli]Ebu Said Mirza’nın 1468’de Uzun Hasan’a gönderdiği mektup Uygur alfabesiyle yazılmıştı

Osmanlı sarayında da Uygurca bilen kâtipler vardı

Örneğin II

Mehmet’in Otlukbeli Savaşı’ndan sonra Özbek Hanı’na gönderdiği zafername Uygur alfabesiyle yazılmıştı

Uygur alfabesi 18

yy

’a kadar kullanılmış fakat sonra tamamen unutulmuştur

* Eski Uygur alfabesi

* K̡ona Yezik̡ ("Eski yazı" Arap harfleri ile)

* Uygur Ereb Yéziqi UEY, (Arap harfleri ile 1980 sonra)

* Uygur Pinyin Yéziqi UPNY, (Pinyin harfleri ile 1960 - 1980 arasında)

* Uygur Siril Yéziqi USY, (Kiril alfabesi ile)

* Uygur Latin Yéziqi ULY, (Latin harfleri ile 2000 sonra)

Uygur alfabesiyle Uygur döneminde yazılmış yazılı nesirler:

1

Altun Yaruk

2

İki Kardeş Hikayesi

3

Sekiz Yükmek

Arap Alfabesi

Arap alfabesi , Osmanlı Devleti dahil, İslam dininin yayıldığı coğrafyada büyük ölçüde benimsenmiş, Latin alfabesinden sonra dünyada yazı dili olarak en çok kullanılan yazı sistemidir

Türkiye Cumhuriyeti Devleti 1928 yılında Latin alfabesiyle yazı sistemine geçmiştir Arap alfabesi MS 2-4

yüzyıllar arasında Nebati yazısından gelişmiş olmakla birlikte günümüze ulaşan en eski yazı örnekleri MS 6 yüzyıla (Zebed 512, Harran 568) aittir

Sağdan sola yazılan Arap alfabesinde bulunan 28 ünsüzün, 22 tanesi Sami alfabesinden geçerken şekil değişikliğine uğrayan sesler olup, geri kalan altı ses Arapça’ya özgüdür

Günümüzde Arap harflerin kullanıldığı diller

Orta asya (Türkistan) ve Orta Doğu

* Çin'de Uygurca

Latin alfabesine 1969'da geçildikten sonra, 1983'de Arap harflerilyle yazılmışdır

;

* Kazakça Pakistan, İran, Çin, ve Afganistan'da Arap harflerilyle yazılmaktadır;

* Kırgızca Çin'de Arap harflerilyle yazılmaktadır

* Irak'ta Kürtçe ve Türkmence;

* İran'da Farsça, Azeri Türkçesi, Kürtçe, Beluci, ve diğer bölgesel diller;

* Afganistan'da Dari (Farsça), Peştu, Özbekçe, Türkmence, Tacikçe (Farsça'nın bir koludur) ve diğer bölgesel diller;

* Tacikistan'da İran'da basılmış Tacikçe kitaplar

Tacikistan'da resmî olarak Kiril alfabesi kullanılmaktadır

;

Doğu Asya

* Çince bazı Huiler (Müslüman Çinliler) tarafından Xiao'erjing alfabesiyle yazılmaktadır

Güney Asya

* Pakistan'da Urduca, Pencapi (Şahmuhi harfleriyle), Sindhi, Beluci, Keşmiri ve Peştu,Peshawari ve Hintçe

* Hindistan'da Urduca ve Keşmiri

* Sri Lanka ve Hindistan'ın Tamil Nadu ve Kerala eyaletlerinde Tamil dili Müslümanlar tarafından Arvi dili olarak Arap harfleriyle yazılmaktadır

* Maldiv adalarında Dhivehi dili Tana harfleriyle yazılmaktadır

Güney Doğu Asya

* Bruney'da Malay dili Jawi alfabesiyle yazılmaktadır

Bu harfler aynı zamanda dini sebepler için Malezya, Endonezya, Güney Tayland ve Filipinler'de kullanılmaktadır

Afrika

* Beja dili, Kuzey Doğu Sudan;

* Komor dili, Komor Adalarında;

* Hausa dili, Acemi alfabesiyle;

* Mandinka dili, Acemi alfabesiyle;

* Fula dili, özellikle Gine'deki Pular halkı Acemi alfabesini kullanmkatadır;

* Volof dili, Senegal'deki zaviyelerde, Volofal diye isimlendirilen alfabeyle

* Berberi dilleri Magrip ülkelerinde Arap harflerilyle yazılmaktadır

Latin Alfabesi

Yeni Türk alfabesi, Latin harfleri temel alınarak, 1 Kasım 1928 gün ve 1353 sayılı yasayla tespit ve kabul edilmiştir

Bu kanuna göre, Türk Alfabesi’nde 29 harf bulunur

Alfabeyi oluşturan büyük ve küçük harfler, sırasıyla aşağıdaki biçimde yazılır

07-25-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Türk Milletinin Kullandığı Alfabeler Göktürk Alfabesi Göktürk Alfabesi ya da Orhun Alfabesi, Göktürkler tarafından kullanılan alfabedir Bilindiği kadarıyla Türklerin kullandığı ilk yazı sistemi olan ve Orhun Yazıtları'nda kullanılmasından ötürü Orhun Alfabesi olarak adlandırılan yazı sisteminin bilinen en eski örneği Kazakistan'da Sakalara ait olduğu düşünülen Esik Kurganı'nda bulunan ve MÖ 4 yüzyıla tarihlenen[1] bir gümüş tabağın üzerindeki iki satırlık yazıda görülmektedir Bundan sonraki en eski örneği ise Orhun mezar külliyesi'ndeki anıtların dikilişinden iki yüzyıl önce Yenisey'deki anıtlarda görülür[kaynak belirtilmeli] Bu alfabenin Orhun Alfabesi olarak anılmasının sebebi adı geçen alfabenin son ve mükemmel biçimini Orhun'daki anıtlarda almış olmasından kaynaklanır Soğdiyan alfabesi, Pahlavi alfabesi ve Karosthi alfabesinden esinlenilerek icad edilen[2] ve Sakalar, Hunlar, Gök Türkler, Uygurlar, Kırgızlar[kaynak belirtilmeli] tarafından doğduğu coğrafyada kullanılan Orhun yazısı, bazı Türk boylarınca Avrupa'ya da taşınmıştır Hatta 16 yüzyıla kadar Macaristan'da Sekeller arasında kullanıldığı bilinmektedir İlk yazıtların bulunuşu Orhun Alfabesinden günümüze kalan en büyük kalınıtılar olan, Göktürkler döneminde dikilen yazıtların çözülüp değerlendirilmeleri ancak 19 yüzyıl sonunda gerçekleşebilmiştir Bu yazıtlardan ilk bulunanları Yenisey Irmağı boyundaki yazıtlardır 1889'da ise Orhon yazıtları denilen iki büyük yazıt daha ortaya çıkarılmıştır Bunların öteki yazıtlardan farklı olarak arka yüzlerinde Çince metinler bulunuyordu Bu yazıtlar 1893`te Danimarkalı Türkolog Wilhelm Thomsen tarafından çözülmüş ve böylece, bu yazıtların Kültigin ve Bilge Kağan tarafından diktirilmiş oldukları, bu yazının Göktürklere özgü bir alfabe olduğu ve bu dilin de eski (öz) Türkçe'nin bir lehçesi olduğunu ortaya çıkarılmıştır Günümüzde, gün geçtikçe Asya’da bu yazı sistemiyle yazılmış yeni Türk yazıtları ortaya çıkarılmakta ise de en tanınmış Türk yazıtları halen Orhun Vadisinde, Yenisey ve Yedisu bölgesinde keşfedilen yazıtlardır Kökeni Orhun Alfabesindeki birçok harf diğer bütün alfabelerde olduğu gibi o milletin sık kullandığı resimlerden türetilmiştir Örneğin Orhun Alfabesindeki Old turkic letter Y1png → "y" harfi Türklerin hayatında önemli bir yer arz eden "yay" kelimesinden gelmektedir[kaynak belirtilmeli] Old turkic letter OQpng → "oq" veya "ok" harfi de bildiğimiz "ok" kelimesinden türetilmiştir Old turkic letter UKpng → "ök" harfi de Kazım Mirşan'a göre eski Türkçe'de kullanılan "ök (keçi)" kelimesinden gelmektedir[kaynak belirtilmeli] Kazım Mirşan bu harfin yatay şekilde yazılmış şekillerini de bulmuştur Her ne kadar ortada Göktürk alfabesinin Soğdcadan geçtiğine dair bir kanıt yoksa da Pehlevi ailesi zamanında İran'daki ve çevre ülkedeki Türkleri etkilemek amacıyla bu sav desteklenmiştir Oluşturan harfler Orhun Alfabesi'nde 38 harf vardır (Orhun harflerinin prototipi olarak görülen Yenisey yazı sisteminde 150'den fazla işaret vardır Bu işaretlerin elenerek Orhun Alfabesi'nde 38'e indirildiği görülüyor) Bu harflerin 4 tanesi ünlü, geriye kalan 34 tanesi ünsüz işaretleridir Doğal olarak Türkçe'de bu kadar sessiz harf bulunmaz Bu durumun nedeni Orhun Alfabesi'nde birçok sessiz harfin iki işaret ile gösterilmesidir Somutlaştırılırsa, yanındaki seslinin kalın ya da ince oluşuna göre, "b,d,g,ğ,l,n,r,s,t,y" seslerini veren ikişer adet harf mevcuttur Yani "bilge" sözcüğünü yazarken kullanılan "b" ile "bars" sözcüğünü yazarken kullanılan "b" birbirinden farklıdır Ayrıca "ık,ok,nç,yn" gibi çift ses, çift ünsüz işaretleri de mevcuttur Sessiz harfler açısından kalabalık olan Orhun Alfabesi, Türkçe'nin 8 sesli harfine karşılık 4 harfe sahiptir "a,e", "ı,i", "o,u", "ü,ö" sesleri ayrılmadan yazılır ünlü uyumlarına göre gerektiği biçimde okunur Orhun Anıtları ile dönemin öteki yazıtları arasında, hatta Orhun'daki yazıtlar arasında kullanılan harflerin biçimleri bakımından (özellikle Tonyukuk Anıtı'nda kullanılan yazıda) bazı farklılıklar vardır Yine Tonyukuk Yazıtı'nda ötekilerde olmayan "baş" logogramı ile s,ş seslerini ünleyen kare biçiminde bir harf daha vardır Bu harfler Göktürk Alfabesinde olduğu gibi Türkiye Türkçesinde de çok kullanılır Yazım Orhun harfleri kullanılarak yazılan metinde (günümüzde kullandığımız Latin harfleriyle yazımda olduğu gibi) harfler bitişmez, ayrı yazılır Sözcükler, aralarına üst üste iki nokta koyulmak suretiyle birbirinden ayrı yazılır Bunun dışında herhangi bir noktalama işareti yoktur Yazı genellikle (Arap ve Fars alfabesindeki gibi) sağdan sola yazılır Soldan sağa yazıldığı durumlarda harfler de ters dönük olarak yazılır Orhun yazısında seslilerin çoğu kez yazılmadığı görülür Sesliler ilk hecede yazılır, sonrasında gelen sesliler de aynıysa diğerleri yazılmaz Son harf sesliyle bitiyorsa o sesli de yazılır Orhun yazısının sessiz harf yazımı da sağlamdır Harf fazlalığına karşın önemli bir karışıklık ve karıştırma durumu görülmez Ancak kalın ve ince sessizlerin, bazı yerlerde birbirinin yerine kullanıldığı da görülür Ayrıca "s" harfi birçok kez "ş" için de kullanılmış ve ayrıca birbirine benzediği için (tabiki Orhun alfabesinde) bir iki sözcükte de "l" yerine "ş" ve "kalın s" yazılmıştır Uygur Alfabesi Uygur alfabesi, Soğd kökenli olup bazı değişikliklerle Türkçeye uygulanmıştır Harf sayısı 18’dir Bunlardan üçü ünlü, 15’i ünsüzdür Sağdan sola doğru yazılır Z hariç tüm harfler bitiştirilir Bu yazı ile kütüphaneler dolusu edebiyat, sanat, din, hukuk konularında kitaplar yazılmıştır Uygurlar Çin, Hint ve İran kültürlerinin etkisinde kalmış ve çok renkli bir kültür geliştirmişlerdir Uygurlar kâğıt ve matbaayı ilk kullanan Türk kavmidir Bilinen en eski metinler 9 yy’a aittir Uygur Alfabesi, Karahoca Uygur Krallığı’nın yıkılmasından sonra da kullanılmıştır Türklerin Müslüman olmalarından sonra Arap alfabesini almalarına rağmen[kaynak belirtilmeli] Türkistan ve Kırım’daki Türk devletlerinde Uygur alfabesi kullanılmaya devam etmiştir Timur İmparatorluğu ve kollarında bu alfabe kullanılıyordu [kaynak belirtilmeli]Ebu Said Mirza’nın 1468’de Uzun Hasan’a gönderdiği mektup Uygur alfabesiyle yazılmıştı Osmanlı sarayında da Uygurca bilen kâtipler vardı Örneğin II Mehmet’in Otlukbeli Savaşı’ndan sonra Özbek Hanı’na gönderdiği zafername Uygur alfabesiyle yazılmıştı Uygur alfabesi 18 yy’a kadar kullanılmış fakat sonra tamamen unutulmuştur * Eski Uygur alfabesi * K̡ona Yezik̡ ("Eski yazı" Arap harfleri ile) * Uygur Ereb Yéziqi UEY, (Arap harfleri ile 1980 sonra) * Uygur Pinyin Yéziqi UPNY, (Pinyin harfleri ile 1960 - 1980 arasında) * Uygur Siril Yéziqi USY, (Kiril alfabesi ile) * Uygur Latin Yéziqi ULY, (Latin harfleri ile 2000 sonra) Uygur alfabesiyle Uygur döneminde yazılmış yazılı nesirler: 1 Altun Yaruk 2 İki Kardeş Hikayesi 3 Sekiz Yükmek Arap Alfabesi Arap alfabesi , Osmanlı Devleti dahil, İslam dininin yayıldığı coğrafyada büyük ölçüde benimsenmiş, Latin alfabesinden sonra dünyada yazı dili olarak en çok kullanılan yazı sistemidir Türkiye Cumhuriyeti Devleti 1928 yılında Latin alfabesiyle yazı sistemine geçmiştir Arap alfabesi MS 2-4 yüzyıllar arasında Nebati yazısından gelişmiş olmakla birlikte günümüze ulaşan en eski yazı örnekleri MS 6 yüzyıla (Zebed 512, Harran 568) aittir Sağdan sola yazılan Arap alfabesinde bulunan 28 ünsüzün, 22 tanesi Sami alfabesinden geçerken şekil değişikliğine uğrayan sesler olup, geri kalan altı ses Arapça’ya özgüdür Günümüzde Arap harflerin kullanıldığı diller Orta asya (Türkistan) ve Orta Doğu * Çin'de Uygurca Latin alfabesine 1969'da geçildikten sonra, 1983'de Arap harflerilyle yazılmışdır; * Kazakça Pakistan, İran, Çin, ve Afganistan'da Arap harflerilyle yazılmaktadır; * Kırgızca Çin'de Arap harflerilyle yazılmaktadır * Irak'ta Kürtçe ve Türkmence; * İran'da Farsça, Azeri Türkçesi, Kürtçe, Beluci, ve diğer bölgesel diller; * Afganistan'da Dari (Farsça), Peştu, Özbekçe, Türkmence, Tacikçe (Farsça'nın bir koludur) ve diğer bölgesel diller; * Tacikistan'da İran'da basılmış Tacikçe kitaplar Tacikistan'da resmî olarak Kiril alfabesi kullanılmaktadır; Doğu Asya * Çince bazı Huiler (Müslüman Çinliler) tarafından Xiao'erjing alfabesiyle yazılmaktadır Güney Asya * Pakistan'da Urduca, Pencapi (Şahmuhi harfleriyle), Sindhi, Beluci, Keşmiri ve Peştu,Peshawari ve Hintçe * Hindistan'da Urduca ve Keşmiri * Sri Lanka ve Hindistan'ın Tamil Nadu ve Kerala eyaletlerinde Tamil dili Müslümanlar tarafından Arvi dili olarak Arap harfleriyle yazılmaktadır * Maldiv adalarında Dhivehi dili Tana harfleriyle yazılmaktadır Güney Doğu Asya * Bruney'da Malay dili Jawi alfabesiyle yazılmaktadır Bu harfler aynı zamanda dini sebepler için Malezya, Endonezya, Güney Tayland ve Filipinler'de kullanılmaktadır Afrika * Beja dili, Kuzey Doğu Sudan; * Komor dili, Komor Adalarında; * Hausa dili, Acemi alfabesiyle; * Mandinka dili, Acemi alfabesiyle; * Fula dili, özellikle Gine'deki Pular halkı Acemi alfabesini kullanmkatadır; * Volof dili, Senegal'deki zaviyelerde, Volofal diye isimlendirilen alfabeyle * Berberi dilleri Magrip ülkelerinde Arap harflerilyle yazılmaktadır Latin Alfabesi Yeni Türk alfabesi, Latin harfleri temel alınarak, 1 Kasım 1928 gün ve 1353 sayılı yasayla tespit ve kabul edilmiştir Bu kanuna göre, Türk Alfabesi’nde 29 harf bulunur Alfabeyi oluşturan büyük ve küçük harfler, sırasıyla aşağıdaki biçimde yazılır <TT>A B C Ç D E F G Ğ H I İ J K L M N O Ö P R S </TT> <TT>Ş T U Ü V Y Z </TT> <TT> a</TT><TT> b c ç d e f g ğ h ı i j k l m n o ö p r </TT> <TT>s ş t u ü v y z </TT>