Aktağlık

Afakiyye - Aktağlık Tarihi - Doğu Türkistan'da Nakşibendi Tarikatı

Aktağlık (ya da Afakiyye, Uygurca: افَكِيّء, Çince: 白山派; báishānpài; anlamı: Akdağ hizbi), Doğu Türkistan'da Nakşibendi tarikatının bir kolu



Ahmet Kazani'nin ilk hanımından olan en büyük oğlu Hoca Kalan Muhammed Emin'in (Muhammad Amīn veya Ishān-i Kalān tanılır) oğlu Hoca Yusuf (Khoja Yūsuf, ? - 1652/53) Doğu Türkistan'a gelmiş ve onun destekçilere Aktag (Akdağ) denilmiş ve Kaşgar'da güçlüydüler Hoca Yusuf'un oğlu Afak Hoca'nın (sonra Hoca Hidāyat Allāh denilmiş), adından Afakiyye denilmiştir Nakşibendi tarikatının iki önemli kolundan biri olan Afakiyye Qinghay ve Kansu'da yaşayan Salarlar ve Huiler'in çok önemli katkıları olmuştur



Afak Hoca, Karatağ'ın destekçisi olan Yarkent Hanı İsmail Han tarafından kovulunca Keşmir yoluyla Tibet'e kaçmış ve orda 5 Dalay Lama (Ngawang Lobsang Gyatso)'dan yardım istemiştir Dalay Lama çocukluğunda yanına gelip Budist eğitimini görmüş olan Cungar İmparatoru Galdan Han (1644 - 1697)'a mektubu göndererek Afak Hoca'ya destek etmesini istemiştir 1678'de Galdan Han, 12000 kişilik Cungar ordusunu Afak Hoca'ya vermiş ve İsmail Han ve ailesini esir alarak İli'ye götürüp hapisetmiştir


Aktağlık önderleri


Ahmet Kazani ünvanı Hazrat-i-Makhdum-i-A'zam, (1461/2 - 1541/2)

Muhammed Emin (Muhammad Amīn) ünvanı Ishān-i Kalān, (1520 - 1597/8)

Muhammed Yusuf (1591/2 - 1653)

Afak Hoca Khwāja Hidāyat Allāh ünvanı Hazrat Apak (? - 1694)

Han Khwājam Yahya (1694 - 1696)

Hasan Bugra Han (Hasan Bughra Khán) (? - 1725)

Ahmad (~ 1713), Yahya'nın oğlu

Kılıç Burhan ad-Din ünvanı Büyük Khwāja (? - 1759)

Khwāja Jahan Yahya ünvanı Küçük Khwāja (? - 1779)

Qasim, Baha al-Din, Abd al-Khaliq, Muhammad Amin ünvanı Samsaq (1755 - 1809), Burhan ad-Din'nin oğulları

Muhammad Yusuf (? - 1835), Jahangir (1790-1828) ve Baha ad-Din (1793 - 1825), Samsaq'ın oğulları

"Yedi Hocalar" bunlar:

Katta Tore (1815 - 1869), Yichik Han ve Abd Allah, Muhammad Yusuf'un oğulları

Hakim ve Hashim Han, Katta Hanın oğulları

Buzrug Han, Jahangir'in oğlu

Vali Han (1825 - 1865) ve Evliya (Awliya), Baha ad-Din'nin oğulları

Tavakkul (Tawakkul), bir teyze çocuğu