Doğum Kontrol Nedir?

DOĞUM KONTROL NEDİR?

Evli çiftlerin istedikleri zaman istedikleri kadar cocuk sahibi olmaları,istemedikleri zaman da bu gebeliklerin önlenmesi aile planlamasının tanımı ve amacıdır
Bu amaç doğrultusunda çeşitli doğum kontrol yöntemleri kullanılmaktadır Sitemiz bu doğum kontrol yöntemleri için rehber niteliğinde, sizlere yardımcı olmak amacıyla hizmetinizdedir çeşitli doğum kontrol yöntemleri arasında kendinize en uygun yöntemi seçmeye çalışın Terchler her çiftte farklılık gösterdiği gibi bazı korunma yöntemlerinin yan etkiside vardır Bu yüzden araştırıp en iyisini, size göre en uygununu bulmanızı öneririz Kısaca en doğru tercih çiftlerin en kolay uyguladıkları ve yeterli sonuç alabilecekleri yöntemlerdir Aşağıdaki tabloda doğum kontrol yöntemleri ve etki dereceleri yer almaktadır







YöNTEM


Beklenen teorik başarısızlık oranı (Yüzde)


Pratikte karşılaşılan gerçek başarısızlık oranı

(Yüzde)



Kondom: Erkek

2


12



Kondom: Kadın

5


21



Spermisid fitiller

6


21



Takvim yöntemi

1-9


20



Geri çekme

4


19



Diyafram

6


18



Rahim içi araç (Spiral)

01-05


01-20



Doğum kontrol hapı

01


3



Minipill

05


3



Tüplerin bağlanması

001


004



Erkek kordonlarının bağlanması

01


015



Norplant

009


009



Depo-Provera (3 aylık aşı)

03


03





DOĞAL YöNTEMLER
1Bazal vücut ısısı yöntemi: Ovulasyondan(yumurtlamdan) sonra vücut ısısı 02-0ç5 derece yükselir
2Takvim yöntemi(Opino-Kranus):Ovulasyonun bir sonraki mensturasyondan(adet=mens=regl) 14 gün önce oldugu varsayılır ve adeti takip eden 14-21 günlerde ilişkiye girilmezBilinen en eski yöntemlerden biridir ancak koruyuculuğu diğer yöntemlere göre oldukca düşüktür
örnek olarak vermek gerekirse doğum kontrol hapı kullanan 1000 (bin) kadından bir sene içinde yanlızca birinde gebelik oluşurken, takvim yöntemiyle korunan 100 (yüz) kadından bir sene içinde ortalama 25'inde gebelik oluşmaktadır!
3Mukus yöntemi(Billings):Servikal mukusa göre riskli günler belirlenir
4Coitus interruptus(Geri çekme metodu)ıüü:Cinsel ilişki sırasında, boşalma olmadan önce, erkeğin *****ini kadının ******sından çıkararak dışarıya boşalmasıdır Etkililiği tamamen kullanıcıya bağlıdır, her çift başarıyla uygulayamazBu yöntemin doğru uygulanabilmesi ve cinsel ilişkinin olumsuz etkilenmemesi için iki tarafında bu konuda istekli ve kesin kararlı olması gerekir
5Emzirmeogumu takip eden ilk 6 ayda anne amenoreik(adet görmüyorsa) ise ve ıüübebeğini sadece anne sütü ile sık aralarla, günde toplam en az 60 dakika süreyle emzirerek besliyorsa , annede yumurtlama gerçekleşmeyebilir Bu durumda cinsel ilişki olsa dahi gebelik oluşmazDoğumdan 6 ay sonra emziren kadınların %20 de ader görmeseler bile ovulasyon(yumurtlama)olurDoğumdan sonra emzirmeyen annelerde ise yumurtlama en erken 6 hafta sıbra baslar
BARİYER YöNTEMLER
PREZERVATİF (Kondom, Kılıf, Kaput):
Prezervatif ilişki öncesi sertleşmiş *****e takılan, lateks adı verilen bir çeşit lastikten yapılmış ince ve esnek bir kılıftır çeşitli renk, boyut, form ve koku seçenekleri mevcuttur Günümüzde kadın prezervatifi olark adlandırılan femidom ile kadınlarda kullanabilir Dünyada ortalama 46 milyon çiftin düzenli olarak prezervatif kullandığı tahmin edilmektedir
PREZERVATİF NASIL KORUR?
Prezervatif, ucunda bulunan haznede spermleri durdurarak rahime ulaşmasını engeller ve gebeliği önler
PREZERVATİF NE KADAR ETKİLİDİR?
Doğru ve sorunsuz kullanıldığında ilişkide %97 oranında koruma sağlar Gebeliği önleyici özelliğinin haricinde cinsel yolla bulaşan hastalıkların bazılarına(HIV/AIDS, HEPATİT-B, FRENGİ, BEL SOĞUKLUĞU, KLAMİDYA GİBİ) ve PID e karşı koruma saglar
UYARILAR:
- Her ilişkide yeni bir prezervatif (kondom) kullanılmalıdır
- Prezervatif (kondom) sertleşmiş *****e, partnerin cinsel bölgelerine temas etmeden önce tekılmalıdır Ucundaki hazne için ufak bir boşluk bırakılır
- İlişki sonunda *****i geri çekeren kondom çevresinden tutularak çıkarılmalıdır
- Prezervatifi kayganlaştırmak için yağ, krem gibi maddelerle asla kullanmamak gerekir Bu ürünler prezervatif'i eritip yırtılmasına, patlamasına neden olabilir
- Kondomu evinizin karanlık, serin ve rutubetsiz ortamlarında saklayınız
DİYAFRAM:
İnce lastikten yapılmış, rahim ağzını örten kubbe şeklinde bir araçtır Erkek tohum hücrelerinin (sperm) hazneden (******dan, döl yolundan) rahime geçmesini engeller
Etki derecesi doğru kullanıldığında ve her ilişkide kullanıldığında prezervatif kadar etkilidir
Avantajları:

- Cinsel ilişki sırasında kullanılması ve ilişki haricinde vücudu etkilememesi

- Adet kanamaları sırasındada kadınların kullanabilmesi

- Tekrar tekrar yıkanıp kullanıldığı zaman 1 ile 2 yıl arası kullanılabilir
Dezavantajları:

- Cinsen ilişkiden önce yerleştirilmesi ve en geç 6 saat sonra çıkartılması gerekir İlişkiden 24 saat önce takılabilir

- Kimi kadınlar diyaframı yerleştirmekte zorlanabilir

- Lastik alerjisi olanlar için sorunlar yaratabilir

- çok sık kullanıldığında sistit denilen idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilir
Servikal başlık: Diaframdan daha küçüktürtam serviks(rahim ağzı) üzerine oturur ve 72 saat kalabilir
Spermisid(sperm yok ediciler): Kadının ******sına konularak uygulanan jel, fitil ve köpüren tabletlerdir Tabletlerin erimesi için cinsel ilişkiden 30 dakika önce ******nın derinine uygulanmaları gerekir Etkisini tam gösterebilmesi için cinsel ilişkiden sonra da en az 6 saat ****** yıkanmamalıdır Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir
RAHİM İçİ ARAçLAR (RİA, SPİRAL)
Rahim içi araç (ria); aile planlaması yöntemleri arasında dünyada en cok kullanılan geri dönüşümlü doğum kontrol yöntemidir Halk arasında spiral olarak tabir edilir Ria'nın en önemli özelliklerinden biri uzun süreli geri dönebilir yöntemler arasında en düşük maliyetli olmasıdır Dünya da yaklaşık olarak 110 milyon kadının istenmeyen gebelikten korunmak için ria'yı tercih ettiği tahmin edilmektedir Ria coğrafi olarak kullanımı çok farklılıklar gösteren bir doğum kontrol yöntemidir örneğin çin'de her 3 kadından 1'i ria'yı tercih ederken Avrupa'da kullanım oranı yalnızca % 7 dir
Günümüzde Dünya Sağlık örgütü (WHO), Amerikan Tıp Birliği (AMA) ve Amerikan Jinekolog ve Obstetrisyenler Birliği (ACOG) RİA'yı en güvenli ve etkili doğum kontrol yöntemlerinden biri olarak kabul etmektedir
Temel etki mekanizması endometrial kavitede (rahim icinde) implantasyonu engelleyecek şekilde enflamasyona yol açmaktır Döllenmeyi de önler çıkartıldığında hemen gebe kalınabilir İlk aylarda lekelenme, adet miktarında artma veya adet süresinde uzamaya, adet sancısına neden olabilir Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumazKurallarına göre uygulandığında enfeksiyona neden olmaz
Rahim içine yerleştirilen küçük plastik bir araçtır Bakır ve hormon içeren tipleri vardır
Bakırlı RIA:Bu RIA nın kollarında ve gövdesinde bakır bulunurSalınan bakır iyonları sperm motilitesini azaltır ve spermin akrozomal reaksiyonunau engellerKontraseptif(gebeliği önleyici) etkinliği 10 yıla kadar devam eder
Hormonlu RIA(mirena):Günde 20mikrogr levonorgestrel salgılar ve etkinliği 5 yıl sürerEtki mekanizması olarak,servikal mukus koyu,vizköz hale gelir ve sperme geçirgenliğini kaybederDış gebeliğe karşı koruması,mens kanamasını ve ağrıyı azaltması diğer faydalarıdır
RIA komplikasyonları:
1Uterin perforasyon(rahim yırtılması)
2PID(pelvik inflamatuar hastalık)
3İnfertilite(kısırlık)
4Ektopik gebelik(Dış gebelik)
RIA nın kullanılmaması gereken durumlar(kesin kontrendikasyonları)
1Gebelik
2Akut PID
3PID öyküsü
4Tanı konmamıs rahim kanaması
5Konjenital(doğumsal) uterin(rahim) anomalileri
6Uterin kaviteyi bozan büyük myomlar
7Bakır alerjisi
8Wilson hastalığı
RİA'nın Avantajları:
Geri dönebilen, uzun süreli bir yöntem olması
Etki oranı çok yüksektir
Maliyeti uzun süreli diğer yöntemlere nazaran çok düşüktür
Acil korunma amaçlı kullanılabilir
Etkisi takılmasıyla başlar, çıkarılmasıyla son bulur
RİA'nın Dezavantajları:
Kondom vb gibi kendi başınıza takmanız mümkün değildir, yalnızca deneyimli uzmanlar tarafından takılmalıdır
Yine prezervatifte olduğu gibi cinsel yollarla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamaz
Kanamalarda düzensizlik meydana getirebilir
Uygulanması diğer metodlara göre daha zahmetlidir
HORMONAL KONTRASEPTİFLER
Gelişmiş ülkelerde en fazla tercih edilen doğum kontrol yöntemidir
Genel özellikler
Her gün düzenli alınması gerekir
Kadında yumurtlama ve döllenmeyi engeller
Doğru kullanıldığında çok etkilidir
Adetin ilk beş günü içinde, tercihen ilk günü alınmaya başlanmalıdır
Adet öncesi stresi ve adet sancılarını önler
Rahim ve yumurtalık kanserlerine karşı koruyucudur
Adet kanamalarının miktarını azalttığından bu nedenle oluşabilecek kansızlığa karşı koruyucu etkileri vardır
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz



1Hap
Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından ikisini (östrojen ve progesteron) içerir
35 yaş ve üstünde olup, sigara içen kadınlar hapla korunacaksa sigarayı bırakmalıdır
Anne sütünün miktarını azalttığı ve yapısını değiştirdiği için emzirirken kullanılmaz
2Mini Hap
Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından yalnızca birini (progesteron) içerir
Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir
3 Enjektabl Kontraseptifler (Depo Provera):
AAylık İğne: Düzenli olarak ayda bir kez, kas içine enjeksiyonla uygulanırKadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından ikisini (östrojen ve progesteron)içerir Doğru kullanıldığında çok etkilidir Adetin ilk yedi günü içinde tercihen ilk günü uygulanır Anne sütünün miktarını azalttığı ve yapısını değiştirdiği için emzirirken kullanılmaz
Büç aylık iğne: Progesterob(MPA) içerirlerTek bir 150mg doz yumurtlamayı 14 hft veya daha fazla baskılarBu nedenle her 3 ayda bir im(kas içi) uygulanırEtki mekanızması LH tetiğini baskılayarak ovulasyonu engeller,servikal mukusu koyulaştırarak tıkaç oluşturur ve sperm geçirgenliğini engeller
Bu yöntem hormonal yöntemler içinde etkinliği en yüksek olan yöntemdir ve nerdeyse sterilizasyona denktir
4Cilt altı implantları(implanon): 68 mg etonogestrel içeren 40 mm uzunluğunda ve 2mm kalınlığında bir adet kapsülden oluşurBu kapsül üst kol iç yüzüne yerleştirilir ve 3 yıl korunma sağlarDüzensiz kanama ve baş ağrısı yöntemin bırakılmasındaki en sık nedenlerdir
POSTKOITAL KONTRASEPSİYON
Korunmasız cinsel ilişkiyi(koitusu) takiben alınacak önlemlerdirGebeliği önleyici etki yumurtlamanın kesintiye uğratılması veya geciktirilmesi yada döllenmeye engel olma şeklindedir
1östrojenler ilk 72 saat içinde yüksek dozda alınırsa gebeliği önlerMide bulantısı ve kusma yapar
2Koıtustan(cinsel ilişki) 12 saat ve 24 saat sonra 02 mg etinil estradiol(EE)+ 2 mg levonorgestrel uygulanabilirBunda da bulantı kusma çok olur
3Koitustan 12 ve 24 saat sonra tek başına 075 mg levonorgestrel alınmasıdır Yan etkisi yoktur
4Koitusu takiben 72 saat içinde bakırlı veya hormonlu RIA nın takılmasıdırGebeliği önlemede en etkili yöntemdir
5Acil kontrasepsiyon için Danazol de kullanılabilirYan etkileri fazladır
6Bir antiprogesteron olan mifepriston(RU486)da çok etkilidir ve belirgin bir yan etkisi yoktur
CERRAHİ STERİLİZASYON OPERASYONLARI
AKadında tüplerin bağlanması(tüp ligasyonu):
Artık çocuk istemeyen çiftlerde uygulanırKadının yumurtalık kanallarının(tüplerinin) operasyonla bağlanmasıdırTüpler bağlandığı için yumurta sperm ile karşılaşamaz ve döllenme engellenmiş olurKadının ve eşinin onayı ile gebelik riski olmayan bir dönemde yapılırçok etkilidirCinsel hayatta değişiklik olmazTekrar tüp devamlılığının sağlanması işlemlerinde başarı şansı %50-75 civarındadır
BErkekte kanalların bağlanması(vazektomi):
Artık çocuk istemeyen erkeklerde erkek tohum(sperm) kanallarının bağlanmasıdırGeri dönüştürülebilmesi olası ise de zaman aralığı uzadıkça sonuç kötüleşir