Ultrason Nedir?

Ultrason nedir?

[/b]

Ultrason ya da ultrasonografi modern tıbbın vazgeçemediği
görüntüleme yöntemlerinden birisidir Ultrasonun insan
vücudunun içinde olup bitenleri anlamaya yarayan diğer
görüntüleme yöntemlerden en önemli farkı bu amaca ulaşmak
için X- ışınlarını kullanmaması yani radyasyon
içermemesi, bunun yerine insan kulağının duyamayacağı
frekansta ses dalgalarından yararlanmasıdır Bir başka olumlu
özelliği de elde edilen görüntünün gerçek zamanlı olması
yani işlem yapıldığı sırada görüntünün monitör
ekranında izlenebilmesidir

40 yıldan fazla zamandır tıp alanında kullanılan ultrason
günümüzde kadın doğum pratiğinde rutin uygulamaya girmiş,
jinekolojik muayene ve gebelik takiplerinin olmazsa olmaz
bileşeni haline gelmiştir

Ultrasonun çalışma prensibi

Ultrason cihazı ses dalgalarının değişik yoğunlukta dokular
içinde farklı hızlarda ilerlemesi ve yansıması prensibine
dayanan bir mekanizma ile çalışır Bu mekanizma aslında
doğaya yabancı bir mekanizma değildir Yarasaların uçarken,
balinaların ise denizlerde yüzerken kullandıkları sistem de
benzer bir prensibe dayanmaktadır Öte yandan denizaltıların
seyir sırasında ya da balıkçıların balık sürülerini
ararken kullandıkları sonar cihazları da aynı mekanizma ile
çalışırlar

Ultrason cihazının bölümleri

Ultrason cihazları tıpkı bilgisayarlarda olduğu gibi farklı
parçalardan oluşur

Prob:
Ultrason cihazının inceleme sırasında vücüt ile temas eden
en önemli kısmıdır Prob ses dalgalarını üretir ve
yansımalarını algılar Basit bir benzetme yapacak olursak
ultrason cihazının ağzı ve kulağı gibi görev yapar

Ultrason probları ses dalgalarını 1880 yılında Pierre ve
Jacques Curie tarafından keşfedilen ve piezoelektrik etkisi
adı verilen bir sistemle üretirler ve algılarlar Probların
içinde çok sayıda piezoelektrik kristali adı verilen quartz
kristal bulunur Elektrik akımı uygulandığında kristaller
hızla şekil değiştirirler Bu şekil değişikliği
titreşime ve sonuçta ses dalgası oluşmasına yol açar Tam
tersi olarak kristallere herhangi bir ses dalgası ya da basınç
ulaştığında bu kez elektrik akımı üretirler Bu sayede
aynı kristaller hem ses üretmek hem de sesi algılamak
amacıyla kullanılırlar Probun içinde ayrıca kendi
ürettiği sesin oluşturduğu yansımaları ayıran bir bölüm
ve üretilen ses dalgalarını odaklamaya yarayan bir de akustik
lens bulunur

Tipik olarak bir ultrason probunda yaklaşık 300 kristal
bulunur Bu kristaller birbirlerinden bağımsız olarak ses
dalgası üretir ve kendilerine ulaşan yansımaları elektrik
akımına çevirirler Sonuçta saniyede yaklaşık 30 görüntü
elde edilir ve bu 30 görüntü monitörde hareketli film gibi
izlenir Bu olaya gerçek zamanlı ultrason adı verilir Diğer
görüntüleme yöntemlerinde ise sadace tek bir kare görüntü
elde edilmektedir

Ultrason probları çok değişik boyutta ve şekilde
olabilir Probun türü elde edilecek görüntü alanını,
üretilen ses dalgalarının frekansını, doku içerisinde
ilerleyeceği mesafeyi ve elde edilen görüntünün
çözünürlüğünü belirler Kadın doğumda en çok frekansı
1-10 MHz aralığında ses dalgası üretebilen ******l ve
konveks abdominal problar kullanılır Probun açısı inceleme
amacıyla taranan alanın da genişliğini belirler

Üretilen ses dalgalarının doku içinde ilerleme hızı
saniyede yaklaşık 1540 metredir ancak aynı dalgaların gücü
dokunun direncine göre değişir Probu terk eden ses dalgası
vücut içinde yansıyacağı, kırılacağı ya da emilip
ısıya dönüşeceği bir yere ulaşana kadar ilerler Kırılan
ses dalgası yönünü değiştirerek ilerlemeye devam eder ve
sonuçta ya bir dokuya ulaşıp yansır ya da emilirYansıyan
ses dalgası proba döndüğünde kristallerde oluşan
elektrik akımı merkez üniteye iletilir ve görüntü olarak
işlenir

Ses dalgasının frekansı ne kadar yüksek ise elde edilen
görüntünün çözünürlüğü yani kalitesi de o derece
yüksektir Buna karşılık yüksek frekanslı ses dalgaları
dokular içinde çok fazla ilerleyemez ******l prob ile
abdominal prob arasındaki farkın temeli bu özellikte yatar
Abdominal prob ile inceleme yaparken ses dalgaları üreme
organlarına ulaşana kadar uzun bir mesafe katetmek
durumundadırlar ancak ******l incelemede prob incelenmesi
amaçlanan dokulara çok yakın olduğundan ses dalgasının uzun
bir mesafe katetmesine gerek yoktur Bu nedenle ******l
incelemelerde daha yüksek frekanslı problar kullanılabilir ve
abdominal proba göre çok daha kaliteli görüntü elde
edilebilir

*

Abdominal konveks prob
*
******l prob
Merkezi işleme ünitesi (Central processing unit,
CPU): Prob bir ses dalgası üretip doku içine
gönderdikten sonra buradan yansıyan ve elektrik akımına
dönüştürülen sinyaller merkezi bir işleme ünitesi
tarafından değerlendirilir Dokuların yoğunluğu ve
uzaklığına göre bu işlem ünitesi sinyalleri yükseltir
filtre eder ve sonuçta görüntüye dönüştürür Filtre
işlemi sinyali görüntüyü bozabilecek dış seslerden
arındırmak için gereklidirBu olaylar tıpkı şu anda
kullandığınız bilgisayar işlemsinde olduğu gibi
gerçekleşir CPU aynı zamanda ultrason cihazının ve probun
gereksinim duyduğu elektrik enerjisini de sağlayan kaynaktır

CPU'nun bir diğer işlevi de elde edilen görünütünün
kalitesini sağlamak ve bu görüntüyü çıktı ünitelerine
iletmektir Genelde CPU ünitelerinde cihazın kontrolünü
sağlayan bir panel ve mouse ya da trackball da bulunur
Bunların görevi hem görüntü üzerinde işaretleme hem de
ölçüm yapabilmektir

Elde edilen görüntünün kalitesi probun frekansına ve
kalitesine bağlı olduğu kadar aynı zamanda CPU kapasitesi ile
kullanılan yazılıma da bağlıdır Yazılım aynı zamanda
verilerin işlenmesi ve ölçüm sonucunda özellikle gebelik
ultrasonografisinde bebeğin büyüme ve gelişiminin
değerlendirilmesi ile ağırlığının tahmin edilmesinde de
kullanılır

Çıktı üniteleri: Ultrtasonik dalgaların
CPU'da işlennmesi ve görüntüye dönüştürülmesi ile elde
edilen veriler çıktı ünitelerine aktarılır Bu ünitelerin
en çok kullanılanı monitördür Bu monitör bilgisayar
monitörü ile benzerdir Pek çok ultrasonda renkli monitör de
olsa ekrana yansıyan görüntü siyahtan beyaza dek uzanan gri
tonlardan oluşmuştur Ekrandaki koyu renk alanlar ses
dalgasını kıran ya da emen oluşumları temsil ederken daha
açık renkli alanlar sesi yansıtan ya da proba çok yakın olan
dokuları gösterir Örneğin sıvı ses dalgasını absorbe
ettiği için içi idrarla dolu bir mesane ya da basit bir
yumurtalık kisti ultrasonda siyah olarak görülür Doppler
etkisi ile çalışan ultrasonlar ise hareketleri de
gösterebilir ve bu hareketler ekranda renkli olarak
görülebilir Bu etki en çok kan akımlarını izlemek için
kullanılır Probdan uzaklaşan cisimler ekranda mavi,
yaklaşanlar ise kırmızı renkte görünür

CPU'dan çıkan ve monitörde yansıtılan görüntü disket
ya da CD gibi depolama aygıtlarında saklanabilir, bağlı olan
bir video ile kasede kaydedilebilir ya da termal bir yazıcı ile
kağıda aktarılabilir

Özet

Bir ultrason incelemesini özetleyecek olursak:


Ultrason cihazı prob yardımı ile yüksek frekanslı
ses dalgalarını vücudunuza gönderir
Ses dalgaları vücudunuz içinde ilerlerken farklı
yoğunluktaki dokulara çarparak ya emilir ve ısıya
dönüşür, ya yansır ya da kırılıp yön
değiştirirdikten sonra yansıyacağı başka bir dokuya
kadar ilerlemeye devam eder
yansıyan dalgalar prob tarafından yakalanarak
elektrik uyarısına dönüştürülür ve CPU'ya
aktarılır
CPU sesin doku içindeki ilerleme hızına göre dalgayı
yansıtan oluşumun probdan olan uzaklığını hesaplar
ve bu işlem saniyenin milyonda biri gibi kısa bir
sürede gerçekleşir
CPU yansıyan ekoların uzaklığını ve yoğunluğunu
işleyerek bunu ekranda görülebilen iki boyutlu bir
görüntü haline dönüştürerek monitöre yansıtır


[/b]


Hamilelikte
ultrason menüsü

Kaynak: DrAlper Mumcu