Doğum Kontrolü - Doğum Kontrol Hapları

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-24-2012

Doğum Kontrolü - Doğum Kontrol Hapları

[/b]

Doğum kontrol hapları ya da bilimsel adıyla oral
kontraseptifler (OK) tüm dünyada yaygın şekilde kullanılan
ve ucuz

basit ve oldukça yüksek etkili ilaçlardır

İçinde
hormon olduğunun bilinmesi kadın sağlığı açısından son
derece yararlı olduğu bilinen bu ilaç grubu hakkında pekçok
yanlış bilgi ve inanışın doğmasına neden olmuştur

Sırf
bu yanlış inanışlar nedeni ile pekçok kadın doğum kontrol
hapı kullanımından endişe duymaktadır

Yazının tamamını
okuduğunuzda bu mucizevi ilaçlar ile ilgili bilimsel
gerçekleri bilecek ve anlayacaksınız

TARİHÇE

Kadında yumurtlamanın engellenmesi ile gebelik arasında
ilişki kurulması ilk kez 1900'lü yılların başında
gerçekleşmiştir

Ludwig Haberlandt adlı bir fizyoloji
profesörü yumurtlalıklardan elde edilen ekstrelerin üreme
potansiyeli ve yeteneğini engelleyebileceğini göstermiş ve
1931 yılında doğum kontrolü için hormonların
kullanılmasını önermiştir

Hormonal doğum kontrol
yöntemlerinin prensipleri bu dönemde fark edilmesine karşın
teknoloji bu olayı destelemek için yeterli olmamıştır

Kadında yumurtalıktan salgılanan ana östrojen olan
östradiolün 12 gramını üretmek için 80

000'den fazla dişi
domuzun yumurtalıklarının işlemden geçirilmesi teknolojik
yetersizliği ifade etmek için yeterlidir

Yine 1 gram
progesteron hormonu üretmek için o dönemde 2500 gebe domuzun
yumurtalıklarına gerek duyulmaktaydı

1951 yılına
gelindiğinde progesteron hormonu artık sentetik olarak
üretilebilir hale gelmiştir

Aynı yıl progesteronu oluşturan
karbon moleküllerinden ondokuzuncusunun çıkartılması ile
maddenin etkinliğinin daha da arttığı fark edilmiş ve
norethindron adı verilen snetetik progesteron bulunmuştur

1956
yılında insanlar üzerindeki ilk deneyler yapılmış ve
kanamanın kotrolü amacıyla doğum kontrol amaçlı
kullanılması planlanan ilaçların içinde östrojen olması
gerektiği fikri doğmuştur

Bu çalışmaların sonucu 1960
yılında ilk doğum kontrol hapı olan ENOVID piyasaya
sürülmüştür

Bu hap günümüzde kullanılan haplar gibi hem
östrojen hem de progesteron hormonu içeren kombine bir doğum
kontrol hapıydı ancak içerdiği hormon miktarı çok
yüksekti

Kombine oral kontraseptiflerin içerdiği hormon
miktarı ile etkileri arasındaki ilişki 1970'lere kadar tam
anlamı ile anlaşılamadı

Ancak bu yıldan sonra hapların
içeridiği hormon miktarlarını azaltmaya yönelik
çalışmalar başladı

Ayrıca yine farklı progesteron
hormonları geçen zaman içerisinde üretildi

Progesteronlar
arasındaki en önemli farklılık istenmeyen etki ortaya
çıkartma potansiyelleridir

Geçen zaman içinde doğum kontrol
haplarının hem içerdiği östrojen miktarı düşürüldü hem
de progesteron içeriği değişerek istenmeyen yan etkilerin
görülme sıklığı ve şiddeti azaltıldı

Doğum kontrol haplarında amaç en az hormon kullanarak en
etkili doğum kontrolünü sağlamaktır

Günümüzde
kullanılan hapların hormon içeriği ilk kullanılan
atalarının yarısından bile daha düşüktür

İÇERİK

Östrojen

Kadın yumurtalıkları tarafından salgılanan ana östrojen
olan Estradiol en güçlü doğal östrojendir

Estradiolün doğum kontrolünde kullanılmasının önündeki
ana engel ağızdan alındığında mide içinde hemen özelliini
ve etkinliğini kaybetmesidir

1938 yılında östradiolün 17
karbon atomuna bir etinil grubu eklendiği taktirde ağızdan
alındığında etksini yitirmediğinin fark edilmesi doğum
kontrol haplarının gelişiminde dönüm noktası olmuştur

Etinil östradiol adı verilen bu kimyasal bileşik günümüzde
de doğum kontrol haplarında kullanılan ana östrojen
hormonudur

Etinil östradiol çok güçlü bir östrojendir

Etinil östradiolün etkisi kişiden kişiye ya da toplumdan
topluma değişiklik gösterir

Hatta etki aynı kişide
değişik zamanlarda bile farklılık gösterebilmektedir

İşte
bu nedenden dolayı aynı doz bir kişide yan etkiler ortaya
çıkartabilirken diğerinde hiçbir şey olmayabilir

Doğum kontrol haplarının ciddi olabilecek yan etkileri
içerdikleri etinil östradiol miktarına bağlıdır

Bu nedenle
doğum kontrol hapı seçerken östrojen dozu önemli bir
kriterdir

Progestin

Kelime anlamı olarak gebeliği destekleyici anlamına gelen
progesteron yumurtlama sonrası yumurtalıkta kalan ve korpus
luteum adı verilen bölümden salgılanan bir hormondur

Görevi
kabaca gebeliğin düşükle sonuçlanmadan devamını
sağlamaktır

Progesteron benzeri etki yapan maddeler ise
progestin olarak adlandırılırlar

Progesteron vücutta asıl
olarak kolesterolün testosterona ve testosteronun da
progesterona dönüşmesi ile üretilir

Erkeklik hormonu olan
testosteronun yapısında bulunan karbon atomlarının
değiştirilmesi ile progesteron benzeri etki gösteren
progestinler elde edilir

Doğum kontrol haplarının ilk
zamanlarında kullanılan progestinlerin testosteron benzeri
etkileri tam olarak ortadan kaldırılamadığı için tüylenme,
kilo artışı gibi yan etkiler sıkça görülmekteydi

Bu
etkilerin uzun dönemde kalp damar hastalıklarına yol
açacağı endişesi yeni ve testosteron benzeri etkileri daha az
ya da olmayan progestinlerin üretilmesi için
araştırmacıları tetikledi

Bu araştırmaların sonucunda
yeni kuşak progestinler olarak adlandırılan maddeler doğum
kontrol haplarının içeriğinde yer almaya başladı

Desogestrel, gestoden ve norgestimat isimli bu progestinler yeni
kuşak olarak adlandırılmaktadır ve günümüzde düşük
içerikli pekçok doğum kontrol hapının içinde progestin
olarak bunlar bulunmaktadır

DOĞUM KONTROL HAPLARININ TÜRLERİ

Doğum kontrol hapları her bir hapın içerdiği hormon
miktarına göre multifazik ya da monofazik olarak iki gruba
ayrılır

Monofazik olanlarda bir kutu içindeki her bir hapın
içerdiği hormon miktarı birbirinin aynısıdır

Bir başka
deyişle her hap birbiriyle eştir

Multifazik ilaçlarda ise ilk
7 hapın içeriği aynı, sonraki 7 hap farklı ve yine takip
eden 7 hap farklı dozlarda hormon içerir

Multifazik hapların
üretilmesinin altında yatan mantık kullanımın ilk
dönemlerinde daha az kanama bozukluğuna yol açmak ve daha
düşük metabolik değişikliğe neden olmaktır

Oysa yapılan
çalışmalar multifazik ve monofazik ilaçlar arasında bir fark
olmadığını göstermektedir

Bu nedenle günümüzde tüm
dünyada olduğu gibi ülkemizde de en sık olarak monofazik
ilaçlar reçete edilmektedir

NASIL ETKİ EDER, GEBELİKTEN NASIL KORUR?

Normal bir adet döngüsünde beyindeki hipofiz bezinden
salgılanan FSH isimli hormon yumurtalıkları uyararak içinde
yumurta hücresi içeren folikül adı verilen yapıların
gelişmesini sağlar

Her ay belirli sayıda folikül FSH
etkisiyle gelişmeye başlar ve bunlardan sadece biri baskın
hale gelerek gelişimini devam ettirir

Gelişmekte olan folikül
östrojen hormonu salgılar

Salgılanan östrojen hipofiz bezi
üzerinde negatif etki yaparak FSH salınımını baskılar

Yani
önce FSH artıkça östrojen artar ve artan östrojen FSH'yı
azaltarak yeni folikül gelişmesini engeller

Gelişen baskın
folikül belirli büyüklüğe ulaştığında bu kez hipofizden
LH adı verilen hormon salgılanır ve bu yumurtlamayı sağlar

Daha sonra ise yumurtalıklardan progesteron salgılanmaya
başlar

Östrojen ve progesteron içeren kombine doğum kontrol
hapları hipofiz üzerinden FSH ve LH salgılanmasını
etkileyerek yumurtlamayı engeller

Doğum kontrol haplarının
asıl etkisi progesteron üzerinden olur

Progesteron LH
salgısını baskılayarak yumurtlama olmasını engeller

Östrojen ise FSH salgılanmasını baskılayarak folikül
gelişimi olmamasını sağlar

İlk paragrafa yeniden göz atacak olursak, normal bir adet
döngüsünde östrojen artınca FSH, progesteron artınca LH
azalmaktaydı

Biz östrojen ve progesteronu dışarıdan vererek
bu etkiyi sağlamaktayız

İlacın içindeki östrojen dozu folikül büyümesini
baskılamada yetersiz kalsa bile progesteron içeriği
yumurtamayı engellediğinden etkili bir koruma sağlanır

Yumurtlama olmayında döllenecek yumurta ortamda
bulunmayacağından gebelik oluşmayacaktır

İlaç içindeki östrojenin bir diğer etkisi de rahim içini
döşeyen ve endometrium adı verilen zar tabakasının dengede
kalmasını sağlayarak düzensiz kanamaları engellemesidir

Progesteronun etkisini arttırmak için de östrojen gereklidir

Öte yandan ilacın içindeki progesteron endometrium
tabakasının yapısında değişikliğe neden olur

Değişime
uğrayan endometrium embryonun yerleşmesi ve büyümesi için
elverişsiz bir ortamdır

Progesteron aynı zamanda fallop
tüplerinin hareketini bozar ve yumurtanın tüplerden geçiş
süresini değiştirir

Yine rahim ağzından gerçekleşen
salgıda değişikliğe neden olarak spermlerin bu salgı içinde
ilerlemelerini güçleştirir

Görüldüğü gibi doğum kontrol hapları birden fazla
etkiyle gebeliği engelemektedir Ancak asıl ve temel etki
yumurtlamanın engellenmesidir

YENİ DÜŞÜK DOZ DOĞUM KONTROL HAPLARI

Doğum kontrol hapları ilk kez kullanıma girdiğinde
içerdikleri östrojen miktarları çok yüksekti

Aynı zamanda
progestin içeriğinin erkeklik hormonu olan testosterona benzer
yan etkileri oldukça fazlaydı

Zaman içerisinde yeni nesil
progestinlerin geliştirilmesi ile bu yan etkiler bertaraf
edildi

Ancak yüksek doz östrojenin bulantı kusma gibi basit
yan etkilerinin yanı sıra damarlarda pıhtılaşma ve bu
pıhtının dolaşıma geçerek kalp ve beyin damarlarını
tıkaması gibi ölümcül olabilecek yan etkilerinin olduğu
bilinmekteydi

Bu amaçla hapların etkinliğini azaltmadan
içeridkleri östrojen miktarını azaltmaya yönelik araştırma
ve incelemeler hızla yayıldı

Bu araştırmaların sonucunda
doğum kontrol haplarının östrojen içeriğinde giderek bir
azalma sağlandı

İlk çıkan eski kuşak doğum kontrol hapları 50-80
mikrogram östrojen içermekteydi

Bu oldukça yüksek bir
östrojen miktarıdır

Daha sonra sırasıyla 35 ve 30 mikrogram
östrojen içeren preparatlar piyasaya sürüldü

Günümüzde
ise piyasada en fazla reçete edilen ilaçlar 20 mikrogram gibi
oldukça düşük sayılabilecek miktarlarda östrojen hormonu
içermektedirler

Bu düşük miktara rağmen gebelikten koruma
etkisinde en ufak bir azalma söz konusu değildir

Halen 15
mikrogram östrojen içeren haplar ile ilgili çalışmalar devam
etmektedir ve yakın bir gelecekte bu haplar piyasada yerini
alacaktır

Genel olarak 30 mikrogram ve daha az miktrda östrojen
içeren doğum kontrol hapları düşük doz doğum kontrol
hapları olarak adlandırılırlar

Düşük doz hapların en önemli avantajı östrojen bağlı
yan etki görülme olasılığının en aza indirilmesidir

Ancak
düşük dozun bir dezavantajı vardır

Östrojen dozu
azaldıkça endometrium üzerindeki dengeleyici etki de
azaldığından hap kullanımı sırasında lekelenme tarzında
ara kanamalar görülebilir

Bu durum ilaç kullanmaya devam
edildiğinde 3-4 kutu sonra ortadan kalkar

Daha uzun süre devam
etmesi durumunda ise bir üst doza geçmek gerekebilir

Günümüzde ülkemiz de dahil olmak üzere pek çok değişik
marka doğum kontrol hapı eczanelerde satışa sunulmuştur

Şu
anda satılan ilaçlar 20 ile 50 mikrogram arasında hormon
içermektedir

Üstelik bu ilaçlar doktor reçetesine gerek
olmadan satın alınabilmektedir

Doğum kontrol hapı almak
amacıyla eczaneye giden bir kişi eczacının tercihine göre
hap alıp kullanmaya başlamaktadır

Bu sakıncalı olabilecek
bir durumdur

HAP SEÇİMİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

En basit ağrıkesiciden en komplike kanser ilacına kadar
kullanılan her ilacın potansiyel yan etkileri vardır

Yine her
ilacın kullanılamayacağı kontraendikasyon olarak tanımlanan
sakıncalı durumlar söz konusudur

Bu nedenle hangi ilaç
olursa olsun doktor önerisi olmadan hiçbir ilaç
kullanılmamalıdır

Daha önce de belirtildiği üzere
östrojen söz konusu olduğunda aynı miktarda östrojen farklı
kişilerde, hatta aynı kişide dönemden döneme farklı etki
gösterebilir

Bu nedenle doktor önerisi olmadan doğum kontrol
hapı kullanmak uygun bir davranış şekli değildir

İstenmeyen gebeliklerden korunmak için doğum kontrol hapı
kullanmaya karar verdiğinizde jinekoloğunuz sizi muayene edip
gerekirse bazı incelemeler yaparak size en uygun dozdaki hapı
önerecektir

Doğum kontrol hapları sadece gebelikten korunmak
için kullanılmaz

Pekçok jinekolojik patolojinin tedavisinde
de doğum kontrol hapı yaygın şekilde kullanılır

Değişik
patolojilerin tedavisinde farklı miktarda östrojen içeren
ilaçlar gerekli olabilir

Bu nedenle mutlaka jinekoloğunuzun
önerdiği doğum kontrol hapını kullanmalısınız

DOĞUM KONTROL HAPININ AVANTAJLARI NELERDİR?

Düzenli kullanıldığı taktirde çok yüksek etkinliğe sahip
yan etki oranı düşük dönüşlü bir yöntem olması en
önemli avantajıdır

Bunun yanısıra kadın sağlığı
açısından pek çok olumlu etkisi vardır

Düzenli kullanım
sonrası bazı kanser türlerine karşı koruyuculuk sağlar

Adet kanamalarıı düzene sokması bir diğer avantajdır

Doğum kontrol hapı kullanırken adet kanaması uygun olmaya bir
güne denk gelecekse hap kullanımına ara vermeden devam ederek
bu dönem atlatılabilir

Adet kanamasının zamanının
ayarlanabilmesi önemli bir avantajdır

DOĞUM KONTROL HAPININ DEZAVANTAJLARI NELERDİR?

Düzenli alınmasının gerekmesi ve yüksek oranda hasta uyumu
gerektirmesi en önemli dezavantajıdır

Yöntemin başarısı
kişinin kullanımına bağlıdır

Özellikle ağzıdan ilaç
almayı sevmeyen ve hap almayı unutabilecek dalgın yapıdaki
kişiler için uygun bir yöntem olmayabilir

Cinsel yönden
bulaşabilen hastalıklara karşı etkili bir koruma
sağlamaması özellikle çok eşli kişiler için bir dezavantaj
olarak kabul edilebilir

* *
>>>
Sonraki sayfa : Doğum
kontrol haplarının kullanımı

*

*

[/b]

Doğum
kontrol yöntemleri

Kaynak: Dr

Alper Mumcu

07-24-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Doğum Kontrolü - Doğum Kontrol Hapları Doğum Kontrolü - Doğum Kontrol Hapları [/b] Doğum kontrol hapları ya da bilimsel adıyla oral kontraseptifler (OK) tüm dünyada yaygın şekilde kullanılan ve ucuz basit ve oldukça yüksek etkili ilaçlardır İçinde hormon olduğunun bilinmesi kadın sağlığı açısından son derece yararlı olduğu bilinen bu ilaç grubu hakkında pekçok yanlış bilgi ve inanışın doğmasına neden olmuştur Sırf bu yanlış inanışlar nedeni ile pekçok kadın doğum kontrol hapı kullanımından endişe duymaktadır Yazının tamamını okuduğunuzda bu mucizevi ilaçlar ile ilgili bilimsel gerçekleri bilecek ve anlayacaksınız TARİHÇE Kadında yumurtlamanın engellenmesi ile gebelik arasında ilişki kurulması ilk kez 1900'lü yılların başında gerçekleşmiştir Ludwig Haberlandt adlı bir fizyoloji profesörü yumurtlalıklardan elde edilen ekstrelerin üreme potansiyeli ve yeteneğini engelleyebileceğini göstermiş ve 1931 yılında doğum kontrolü için hormonların kullanılmasını önermiştir Hormonal doğum kontrol yöntemlerinin prensipleri bu dönemde fark edilmesine karşın teknoloji bu olayı destelemek için yeterli olmamıştır Kadında yumurtalıktan salgılanan ana östrojen olan östradiolün 12 gramını üretmek için 80000'den fazla dişi domuzun yumurtalıklarının işlemden geçirilmesi teknolojik yetersizliği ifade etmek için yeterlidir Yine 1 gram progesteron hormonu üretmek için o dönemde 2500 gebe domuzun yumurtalıklarına gerek duyulmaktaydı 1951 yılına gelindiğinde progesteron hormonu artık sentetik olarak üretilebilir hale gelmiştir Aynı yıl progesteronu oluşturan karbon moleküllerinden ondokuzuncusunun çıkartılması ile maddenin etkinliğinin daha da arttığı fark edilmiş ve norethindron adı verilen snetetik progesteron bulunmuştur 1956 yılında insanlar üzerindeki ilk deneyler yapılmış ve kanamanın kotrolü amacıyla doğum kontrol amaçlı kullanılması planlanan ilaçların içinde östrojen olması gerektiği fikri doğmuştur Bu çalışmaların sonucu 1960 yılında ilk doğum kontrol hapı olan ENOVID piyasaya sürülmüştür Bu hap günümüzde kullanılan haplar gibi hem östrojen hem de progesteron hormonu içeren kombine bir doğum kontrol hapıydı ancak içerdiği hormon miktarı çok yüksekti Kombine oral kontraseptiflerin içerdiği hormon miktarı ile etkileri arasındaki ilişki 1970'lere kadar tam anlamı ile anlaşılamadı Ancak bu yıldan sonra hapların içeridiği hormon miktarlarını azaltmaya yönelik çalışmalar başladı Ayrıca yine farklı progesteron hormonları geçen zaman içerisinde üretildi Progesteronlar arasındaki en önemli farklılık istenmeyen etki ortaya çıkartma potansiyelleridir Geçen zaman içinde doğum kontrol haplarının hem içerdiği östrojen miktarı düşürüldü hem de progesteron içeriği değişerek istenmeyen yan etkilerin görülme sıklığı ve şiddeti azaltıldı Doğum kontrol haplarında amaç en az hormon kullanarak en etkili doğum kontrolünü sağlamaktır Günümüzde kullanılan hapların hormon içeriği ilk kullanılan atalarının yarısından bile daha düşüktür İÇERİK Östrojen Kadın yumurtalıkları tarafından salgılanan ana östrojen olan Estradiol en güçlü doğal östrojendir Estradiolün doğum kontrolünde kullanılmasının önündeki ana engel ağızdan alındığında mide içinde hemen özelliini ve etkinliğini kaybetmesidir 1938 yılında östradiolün 17 karbon atomuna bir etinil grubu eklendiği taktirde ağızdan alındığında etksini yitirmediğinin fark edilmesi doğum kontrol haplarının gelişiminde dönüm noktası olmuştur Etinil östradiol adı verilen bu kimyasal bileşik günümüzde de doğum kontrol haplarında kullanılan ana östrojen hormonudur Etinil östradiol çok güçlü bir östrojendir Etinil östradiolün etkisi kişiden kişiye ya da toplumdan topluma değişiklik gösterir Hatta etki aynı kişide değişik zamanlarda bile farklılık gösterebilmektedir İşte bu nedenden dolayı aynı doz bir kişide yan etkiler ortaya çıkartabilirken diğerinde hiçbir şey olmayabilir Doğum kontrol haplarının ciddi olabilecek yan etkileri içerdikleri etinil östradiol miktarına bağlıdır Bu nedenle doğum kontrol hapı seçerken östrojen dozu önemli bir kriterdir Progestin Kelime anlamı olarak gebeliği destekleyici anlamına gelen progesteron yumurtlama sonrası yumurtalıkta kalan ve korpus luteum adı verilen bölümden salgılanan bir hormondur Görevi kabaca gebeliğin düşükle sonuçlanmadan devamını sağlamaktır Progesteron benzeri etki yapan maddeler ise progestin olarak adlandırılırlar Progesteron vücutta asıl olarak kolesterolün testosterona ve testosteronun da progesterona dönüşmesi ile üretilir Erkeklik hormonu olan testosteronun yapısında bulunan karbon atomlarının değiştirilmesi ile progesteron benzeri etki gösteren progestinler elde edilir Doğum kontrol haplarının ilk zamanlarında kullanılan progestinlerin testosteron benzeri etkileri tam olarak ortadan kaldırılamadığı için tüylenme, kilo artışı gibi yan etkiler sıkça görülmekteydi Bu etkilerin uzun dönemde kalp damar hastalıklarına yol açacağı endişesi yeni ve testosteron benzeri etkileri daha az ya da olmayan progestinlerin üretilmesi için araştırmacıları tetikledi Bu araştırmaların sonucunda yeni kuşak progestinler olarak adlandırılan maddeler doğum kontrol haplarının içeriğinde yer almaya başladı Desogestrel, gestoden ve norgestimat isimli bu progestinler yeni kuşak olarak adlandırılmaktadır ve günümüzde düşük içerikli pekçok doğum kontrol hapının içinde progestin olarak bunlar bulunmaktadır DOĞUM KONTROL HAPLARININ TÜRLERİ Doğum kontrol hapları her bir hapın içerdiği hormon miktarına göre multifazik ya da monofazik olarak iki gruba ayrılır Monofazik olanlarda bir kutu içindeki her bir hapın içerdiği hormon miktarı birbirinin aynısıdır Bir başka deyişle her hap birbiriyle eştir Multifazik ilaçlarda ise ilk 7 hapın içeriği aynı, sonraki 7 hap farklı ve yine takip eden 7 hap farklı dozlarda hormon içerir Multifazik hapların üretilmesinin altında yatan mantık kullanımın ilk dönemlerinde daha az kanama bozukluğuna yol açmak ve daha düşük metabolik değişikliğe neden olmaktır Oysa yapılan çalışmalar multifazik ve monofazik ilaçlar arasında bir fark olmadığını göstermektedir Bu nedenle günümüzde tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de en sık olarak monofazik ilaçlar reçete edilmektedir NASIL ETKİ EDER, GEBELİKTEN NASIL KORUR? Normal bir adet döngüsünde beyindeki hipofiz bezinden salgılanan FSH isimli hormon yumurtalıkları uyararak içinde yumurta hücresi içeren folikül adı verilen yapıların gelişmesini sağlar Her ay belirli sayıda folikül FSH etkisiyle gelişmeye başlar ve bunlardan sadece biri baskın hale gelerek gelişimini devam ettirirGelişmekte olan folikül östrojen hormonu salgılar Salgılanan östrojen hipofiz bezi üzerinde negatif etki yaparak FSH salınımını baskılar Yani önce FSH artıkça östrojen artar ve artan östrojen FSH'yı azaltarak yeni folikül gelişmesini engeller Gelişen baskın folikül belirli büyüklüğe ulaştığında bu kez hipofizden LH adı verilen hormon salgılanır ve bu yumurtlamayı sağlar Daha sonra ise yumurtalıklardan progesteron salgılanmaya başlar Östrojen ve progesteron içeren kombine doğum kontrol hapları hipofiz üzerinden FSH ve LH salgılanmasını etkileyerek yumurtlamayı engeller Doğum kontrol haplarının asıl etkisi progesteron üzerinden olur Progesteron LH salgısını baskılayarak yumurtlama olmasını engeller Östrojen ise FSH salgılanmasını baskılayarak folikül gelişimi olmamasını sağlar İlk paragrafa yeniden göz atacak olursak, normal bir adet döngüsünde östrojen artınca FSH, progesteron artınca LH azalmaktaydıBiz östrojen ve progesteronu dışarıdan vererek bu etkiyi sağlamaktayız İlacın içindeki östrojen dozu folikül büyümesini baskılamada yetersiz kalsa bile progesteron içeriği yumurtamayı engellediğinden etkili bir koruma sağlanır Yumurtlama olmayında döllenecek yumurta ortamda bulunmayacağından gebelik oluşmayacaktır İlaç içindeki östrojenin bir diğer etkisi de rahim içini döşeyen ve endometrium adı verilen zar tabakasının dengede kalmasını sağlayarak düzensiz kanamaları engellemesidir Progesteronun etkisini arttırmak için de östrojen gereklidir Öte yandan ilacın içindeki progesteron endometrium tabakasının yapısında değişikliğe neden olur Değişime uğrayan endometrium embryonun yerleşmesi ve büyümesi için elverişsiz bir ortamdır Progesteron aynı zamanda fallop tüplerinin hareketini bozar ve yumurtanın tüplerden geçiş süresini değiştirir Yine rahim ağzından gerçekleşen salgıda değişikliğe neden olarak spermlerin bu salgı içinde ilerlemelerini güçleştirir Görüldüğü gibi doğum kontrol hapları birden fazla etkiyle gebeliği engelemektedir Ancak asıl ve temel etki yumurtlamanın engellenmesidir YENİ DÜŞÜK DOZ DOĞUM KONTROL HAPLARI Doğum kontrol hapları ilk kez kullanıma girdiğinde içerdikleri östrojen miktarları çok yüksekti Aynı zamanda progestin içeriğinin erkeklik hormonu olan testosterona benzer yan etkileri oldukça fazlaydı Zaman içerisinde yeni nesil progestinlerin geliştirilmesi ile bu yan etkiler bertaraf edildi Ancak yüksek doz östrojenin bulantı kusma gibi basit yan etkilerinin yanı sıra damarlarda pıhtılaşma ve bu pıhtının dolaşıma geçerek kalp ve beyin damarlarını tıkaması gibi ölümcül olabilecek yan etkilerinin olduğu bilinmekteydi Bu amaçla hapların etkinliğini azaltmadan içeridkleri östrojen miktarını azaltmaya yönelik araştırma ve incelemeler hızla yayıldı Bu araştırmaların sonucunda doğum kontrol haplarının östrojen içeriğinde giderek bir azalma sağlandı İlk çıkan eski kuşak doğum kontrol hapları 50-80 mikrogram östrojen içermekteydi Bu oldukça yüksek bir östrojen miktarıdır Daha sonra sırasıyla 35 ve 30 mikrogram östrojen içeren preparatlar piyasaya sürüldü Günümüzde ise piyasada en fazla reçete edilen ilaçlar 20 mikrogram gibi oldukça düşük sayılabilecek miktarlarda östrojen hormonu içermektedirler Bu düşük miktara rağmen gebelikten koruma etkisinde en ufak bir azalma söz konusu değildir Halen 15 mikrogram östrojen içeren haplar ile ilgili çalışmalar devam etmektedir ve yakın bir gelecekte bu haplar piyasada yerini alacaktırGenel olarak 30 mikrogram ve daha az miktrda östrojen içeren doğum kontrol hapları düşük doz doğum kontrol hapları olarak adlandırılırlar Düşük doz hapların en önemli avantajı östrojen bağlı yan etki görülme olasılığının en aza indirilmesidir Ancak düşük dozun bir dezavantajı vardır Östrojen dozu azaldıkça endometrium üzerindeki dengeleyici etki de azaldığından hap kullanımı sırasında lekelenme tarzında ara kanamalar görülebilir Bu durum ilaç kullanmaya devam edildiğinde 3-4 kutu sonra ortadan kalkar Daha uzun süre devam etmesi durumunda ise bir üst doza geçmek gerekebilir Günümüzde ülkemiz de dahil olmak üzere pek çok değişik marka doğum kontrol hapı eczanelerde satışa sunulmuştur Şu anda satılan ilaçlar 20 ile 50 mikrogram arasında hormon içermektedir Üstelik bu ilaçlar doktor reçetesine gerek olmadan satın alınabilmektedir Doğum kontrol hapı almak amacıyla eczaneye giden bir kişi eczacının tercihine göre hap alıp kullanmaya başlamaktadır Bu sakıncalı olabilecek bir durumdur HAP SEÇİMİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR? En basit ağrıkesiciden en komplike kanser ilacına kadar kullanılan her ilacın potansiyel yan etkileri vardır Yine her ilacın kullanılamayacağı kontraendikasyon olarak tanımlanan sakıncalı durumlar söz konusudur Bu nedenle hangi ilaç olursa olsun doktor önerisi olmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır Daha önce de belirtildiği üzere östrojen söz konusu olduğunda aynı miktarda östrojen farklı kişilerde, hatta aynı kişide dönemden döneme farklı etki gösterebilir Bu nedenle doktor önerisi olmadan doğum kontrol hapı kullanmak uygun bir davranış şekli değildir İstenmeyen gebeliklerden korunmak için doğum kontrol hapı kullanmaya karar verdiğinizde jinekoloğunuz sizi muayene edip gerekirse bazı incelemeler yaparak size en uygun dozdaki hapı önerecektir Doğum kontrol hapları sadece gebelikten korunmak için kullanılmaz Pekçok jinekolojik patolojinin tedavisinde de doğum kontrol hapı yaygın şekilde kullanılır Değişik patolojilerin tedavisinde farklı miktarda östrojen içeren ilaçlar gerekli olabilir Bu nedenle mutlaka jinekoloğunuzun önerdiği doğum kontrol hapını kullanmalısınız DOĞUM KONTROL HAPININ AVANTAJLARI NELERDİR? Düzenli kullanıldığı taktirde çok yüksek etkinliğe sahip yan etki oranı düşük dönüşlü bir yöntem olması en önemli avantajıdır Bunun yanısıra kadın sağlığı açısından pek çok olumlu etkisi vardır Düzenli kullanım sonrası bazı kanser türlerine karşı koruyuculuk sağlar Adet kanamalarıı düzene sokması bir diğer avantajdır Doğum kontrol hapı kullanırken adet kanaması uygun olmaya bir güne denk gelecekse hap kullanımına ara vermeden devam ederek bu dönem atlatılabilir Adet kanamasının zamanının ayarlanabilmesi önemli bir avantajdır DOĞUM KONTROL HAPININ DEZAVANTAJLARI NELERDİR? Düzenli alınmasının gerekmesi ve yüksek oranda hasta uyumu gerektirmesi en önemli dezavantajıdır Yöntemin başarısı kişinin kullanımına bağlıdır Özellikle ağzıdan ilaç almayı sevmeyen ve hap almayı unutabilecek dalgın yapıdaki kişiler için uygun bir yöntem olmayabilir Cinsel yönden bulaşabilen hastalıklara karşı etkili bir koruma sağlamaması özellikle çok eşli kişiler için bir dezavantaj olarak kabul edilebilir * * >>> Sonraki sayfa : Doğum kontrol haplarının kullanımı * * [/b] Doğum kontrol yöntemleri Kaynak: DrAlper Mumcu