Yenidoğan Döneminde Fizyoterapi Ve Rehabilitasyonun Önemi

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-23-2012

Bu yazimda sizlere neonatal dönem ve bu dönemdeki fizyoterapi ve rehabilitasyon yaklasiminin önemini anlatmaya çalisacagim

Normal gebelik dönemi (son görülen adetten doguma kadar geçen süre ) 38- 42 haftadir

38-42

haftalarda dogan bebekler normal zamanli ( full term), 37 haftadan daha önce dogan bebekler prematüre (preterm), 42 haftadan sonra dogan bebekler ise postmatüre (postterm) olarak kabul edilir

Dogumdan sonra ilk 4 haftayi kapsayan dönem olan neonatal dönemde bakim veren ekip içinde fizyoterapist de yer almaktadir

Fizyoterapi ve rehabilitasyon yaklasimlarinin basinda yer alan degerlendirme yalnizca bir özür, nörolojik bir problem sonrasi yapilan bir degerlendirme degildir

Bebegin ilk 4 haftasinda yenidoganla ilgili hekim grubunun yaptigi degerlendirmelerin yansira rutin degerlendirmelerde fizyoterapi degerlendirmesi de yer almalidir

Amaç olasi özürlerin erken saptanmasinin yani sira bebegin gelisiminin izlenmesi ve ailelere bebegin fiziksel gelisimi hakkinda ileriye dönük bilgi vermektir

Bebeklerin bir ekiple degerlendirmesi son derece önemlidir

Ekipte pediatri uzmani, pediatrik nörolog, ortopedist, fizyoterapist, çocuk gelisim uzmani, hemsire ve ilgili diger saglik elemanlari yer almalidir

Yukarida da bahsettigim gibi son adet tarihinden sonra, 37 haftadan önce dogan bebekler prematüre bebek olarak tanimlanmaktadir

26 haftadan erken dogan bebeklerin yasama sansi daha az olmasina ragmen son dönemlerde gelistirilmis olan tibbi olanaklarla ( monitörle izleme, endotrakeal intübasyon ve respiratörle solunuma yardim, total parenteral beslenme gibi) bu sans artmistir

ülkemizde de bu tür servisler mevcuttur

Bebeklerin gelisiminde dogum agirliginin da önemli bir yeri vardir

Dogum agirligi 2500 gramin altinda olan bebekler düsük dogum agirlikli, 1500 gramin altindakiler çok düsük dogum agirlikli, 1000 gramin altindaki bebekler ise ileri derecede düsük dogum agirlikli olarak kabul edilmektedir

Gelismis ülkelerde yapilan arastirmalarda 2500 gramin altindaki yenidoganlarin yaklasik %70'ini preterm yenidoganlar olusturur

ülkemizdeki çalismalarda da buna benzer sonuçlar elde edilmistir

Prematüre bebeklerde, özellikle riskli diye adlandirilan dogum yasi ve/veya dogum agirligi düsük olan bebeklerde daha çok olmak üzere tüm bebeklerde kalp ve dolanim sistemine bagli sorunlar, zor dogum sirasinda olusan asfiksi, bebegin solunum yollarina sivi aspirasyonu, anoksi ( oksijensiz kalma), bebegin geç aglamasi, morarma, kan uyusmazligi, sarilik, akciger problemleri, enfeksiyon, merkezi sinir sisteminin etkilenmesine bagli olarak bazi nörolojik problemler meydana gelebilmektedir

öncelikli olarak bu bebeklerin pediatrik nörolog tarafindan görülmesi gerekir

Takiben pediatrik fizyoterapist tarafindan yapilan degerlendirme de görülebilecek problemlerin erken saptanmasi ve dolayisiyla erken rehabilitasyonun baslamasina olanak verir ve kalici bozukluklarin önlenmesi saglanmis olur

Yenidogan bebek dogumu izleyen dakika, saat ve günlerde vücudunun hemen tüm sistemlerini içeren biyokimyasal ve fizyolojik degisiklikler ile dis ortama uyum yapmak zorunlulugundadir

Fizyoterapi degerlendirmesi sunlari kapsar;
öykü alinmasi
Anne öyküsü
Annenin yasi
Boyu
Gebelikten önceki tartisi
Gebelik süresince tarti artisi
Hastaliklari
Aldigi ilaçlar
Geçirdigi enfeksiyonlar
Kötü aliskanliklari
Dogum öyküsü
Dogumun yapildigi yer
Prezantasyon sekli (bas ya da makat)
Travayin (dogum eyleminin) süresi
Su kesesinin açilmasindan doguma kadar geçen süre
Amniyotik sivi durumu (rengi, miktari gibi)
Göbek kordonunun durumu
Plasentanin özellikleri
Acil girisim veya özel bakim gerektiren bir durum olup olmadiginin belirlenmesi
Majör veya minör bir anotomik anomali varliginin saptanmasi
Daha sonraki degerlendirmelere esas olusturacak bulgularin kaydedilmesi Ilk degerlendirmede yenidoganin genel durumu degerlendirilir

Cildin rengi ve postür gözlenmelidir

Yenidogan normalde intrauterin yatis pozisyonunu devam ettirir ve fleksiyon postüründedir

Ayrintili degerlendirmede;
Kranial sinirler,
Refleksler,
Postür ve kas tonusu,
Ekstremite deformitelerinin olup olmadigi,
Anne karnindaki pozisyona bagli gelisebilecek deformiteler ( özellikle boyunda görülebilecek tortikollis, el ve ayak eklemlerinin harekeliligi ve pozisyonu, omurga )
Motor gelisim özellikle bas kontrolü,
Emme ve beslenme durumu,
Duyu ve algilama testleri yapilir

Gebelik döneminde, dogum sirasinda ve sonrasinda meydana gelebilecek problemlerde, degerlendirme olusan tabloya göre ayrintilandirilir

Genetik hastaliklara bagli görülebilecek bozukluklar,
Kol ve bacak kemiklerindeki kiriklar,
Sinir zedelenmeleri ( Brakiyal pleksüs, omurilik zedelenmesi ) ayrica degerlendirilmelidir

Degerlendirmelerden sonra herhangi bir nörolojik problemi bulunmayan bebeklerin ailelerine,
Beslenme ve tasima sirasindaki pozisyonlar,
Yatis sirasindaki dogru pozisyonlama,
Bebegin motor gelisiminin dönemleri, ögretilmelidir

( Bu bilgi ailelerin bazi hareketleri erken yaptirarak eklem deformitelerine neden olmalarini önler

)
Sik görülen,
Bebegin erken oturtulmasi, bastirilmasi, yürütülmeye çalisilmasi,
Tekrarlayici hareketlerin yapilmasi (devamli ziplatma yada zipzip kullanilmasi),
Uygun olmayan yürüteçlerin kullanilmasi ,
Uygun olmayan aykkabilarin kullanilmasi,
Bebegin devamli kucakta tutulmasi, yüzükoyun pozisyona hiç getirmeme yada devamli ayni pozisyonda tutma, önlenmelidir

Ailelere bebegin normal gelisimi anlatilmalidir

özellikle prematüre bebeklere ailelerin düzeltilmis yasina göre davranmalari istenmelidir

Bunun yaninda ailelerin bazi bozukluklarin erken tespitine yardimci olmak amaciyla,
1 aylik bebekte;
Sürekli aglama
Emme bozuklugu
Israrli ve sürekli kusma
çevresinden gelen uyarilara cevap vermeme
Havale (Konvülzyon)
2 aylik bebekte
(yukaridakilere ek olarak);
Bulunmasi gereken reflekslerin kaybi
Kaslarda asiri sertlik ya da gevseklik
3 aylik bebekte;
Gözde kayma, titreme
Bebegin sirtüstü, bas ve topuklar üzerinde yay gibi sert bir sekilde durmasi
Bebegin gülmemesi, annenin yüzüne bakmamasi
4 aylik bebekte;
Bas kontrolünün olmamasi
Gözde odaklasmanin saglanamamasi
Elin ya da ellerin bas parmak içte kalacak sekilde yumruk halinde tutulmasi
Kaybolmasi gereken reflekslerin devam etmesi
8 aylik bebekte;
Dönme ve oturma aktivitelerinin olmamasi
El-göz koordinasyonunun yoklugu
Tekme atarken iki bacagin da itilmesi
Bebegin bacaklarini uzatarak oturdugu pozisyonda vücudunun öne egilmesi, bacaklarin birbiri üzerine binmesi
10 aylik bebekte;
Emeklemenin olmamasi ya da her iki ayagin birden çekilerek, siçrar tarzda emekleme
Ayaga kalkmada zorluk
Ismi ile çagrilinca tepki vermemesi
Agizdan salya akmasi
Verilen yiyecegi agzina almamasi ya da agzina götürememesi
1 yasindaki bebekte;
Tutunarak yürüyememesi
Parmak ucuna basarak yürüme
belirtileri gözlendigi durumlarda derhal doktora basvurmalari söylenmelidir

Bebek yürüyene kadar, en fazla 3 aylik aralarla rutin fizyoterapist kontrolü saglanmalidir

Herhangi bir bozukluk durmunda fizyoterapi yaklasimi tamamen degismektedir

Teshisden sonra, olabilecek en kisa zamanda rehabilitasyona baslanmalidir

kaynakubmed,actaortopedica,http://www

saglikansiklopedisi

com/,ms dernegi

07-23-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Yenidoğan Döneminde Fizyoterapi Ve Rehabilitasyonun Önemi Bu yazimda sizlere neonatal dönem ve bu dönemdeki fizyoterapi ve rehabilitasyon yaklasiminin önemini anlatmaya çalisacagim Normal gebelik dönemi (son görülen adetten doguma kadar geçen süre ) 38- 42 haftadir 38-42 haftalarda dogan bebekler normal zamanli ( full term), 37 haftadan daha önce dogan bebekler prematüre (preterm), 42 haftadan sonra dogan bebekler ise postmatüre (postterm) olarak kabul edilir Dogumdan sonra ilk 4 haftayi kapsayan dönem olan neonatal dönemde bakim veren ekip içinde fizyoterapist de yer almaktadir Fizyoterapi ve rehabilitasyon yaklasimlarinin basinda yer alan degerlendirme yalnizca bir özür, nörolojik bir problem sonrasi yapilan bir degerlendirme degildir Bebegin ilk 4 haftasinda yenidoganla ilgili hekim grubunun yaptigi degerlendirmelerin yansira rutin degerlendirmelerde fizyoterapi degerlendirmesi de yer almalidir Amaç olasi özürlerin erken saptanmasinin yani sira bebegin gelisiminin izlenmesi ve ailelere bebegin fiziksel gelisimi hakkinda ileriye dönük bilgi vermektir Bebeklerin bir ekiple degerlendirmesi son derece önemlidir Ekipte pediatri uzmani, pediatrik nörolog, ortopedist, fizyoterapist, çocuk gelisim uzmani, hemsire ve ilgili diger saglik elemanlari yer almalidir Yukarida da bahsettigim gibi son adet tarihinden sonra, 37 haftadan önce dogan bebekler prematüre bebek olarak tanimlanmaktadir 26 haftadan erken dogan bebeklerin yasama sansi daha az olmasina ragmen son dönemlerde gelistirilmis olan tibbi olanaklarla ( monitörle izleme, endotrakeal intübasyon ve respiratörle solunuma yardim, total parenteral beslenme gibi) bu sans artmistir ülkemizde de bu tür servisler mevcuttur Bebeklerin gelisiminde dogum agirliginin da önemli bir yeri vardir Dogum agirligi 2500 gramin altinda olan bebekler düsük dogum agirlikli, 1500 gramin altindakiler çok düsük dogum agirlikli, 1000 gramin altindaki bebekler ise ileri derecede düsük dogum agirlikli olarak kabul edilmektedir Gelismis ülkelerde yapilan arastirmalarda 2500 gramin altindaki yenidoganlarin yaklasik %70'ini preterm yenidoganlar olusturur ülkemizdeki çalismalarda da buna benzer sonuçlar elde edilmistir Prematüre bebeklerde, özellikle riskli diye adlandirilan dogum yasi ve/veya dogum agirligi düsük olan bebeklerde daha çok olmak üzere tüm bebeklerde kalp ve dolanim sistemine bagli sorunlar, zor dogum sirasinda olusan asfiksi, bebegin solunum yollarina sivi aspirasyonu, anoksi ( oksijensiz kalma), bebegin geç aglamasi, morarma, kan uyusmazligi, sarilik, akciger problemleri, enfeksiyon, merkezi sinir sisteminin etkilenmesine bagli olarak bazi nörolojik problemler meydana gelebilmektedir öncelikli olarak bu bebeklerin pediatrik nörolog tarafindan görülmesi gerekir Takiben pediatrik fizyoterapist tarafindan yapilan degerlendirme de görülebilecek problemlerin erken saptanmasi ve dolayisiyla erken rehabilitasyonun baslamasina olanak verir ve kalici bozukluklarin önlenmesi saglanmis olur Yenidogan bebek dogumu izleyen dakika, saat ve günlerde vücudunun hemen tüm sistemlerini içeren biyokimyasal ve fizyolojik degisiklikler ile dis ortama uyum yapmak zorunlulugundadir Fizyoterapi degerlendirmesi sunlari kapsar; öykü alinmasi Anne öyküsü Annenin yasi Boyu Gebelikten önceki tartisi Gebelik süresince tarti artisi Hastaliklari Aldigi ilaçlar Geçirdigi enfeksiyonlar Kötü aliskanliklari Dogum öyküsü Dogumun yapildigi yer Prezantasyon sekli (bas ya da makat) Travayin (dogum eyleminin) süresi Su kesesinin açilmasindan doguma kadar geçen süre Amniyotik sivi durumu (rengi, miktari gibi) Göbek kordonunun durumu Plasentanin özellikleri Acil girisim veya özel bakim gerektiren bir durum olup olmadiginin belirlenmesi Majör veya minör bir anotomik anomali varliginin saptanmasi Daha sonraki degerlendirmelere esas olusturacak bulgularin kaydedilmesi Ilk degerlendirmede yenidoganin genel durumu degerlendirilir Cildin rengi ve postür gözlenmelidir Yenidogan normalde intrauterin yatis pozisyonunu devam ettirir ve fleksiyon postüründedir Ayrintili degerlendirmede; Kranial sinirler, Refleksler, Postür ve kas tonusu, Ekstremite deformitelerinin olup olmadigi, Anne karnindaki pozisyona bagli gelisebilecek deformiteler ( özellikle boyunda görülebilecek tortikollis, el ve ayak eklemlerinin harekeliligi ve pozisyonu, omurga ) Motor gelisim özellikle bas kontrolü, Emme ve beslenme durumu, Duyu ve algilama testleri yapilir Gebelik döneminde, dogum sirasinda ve sonrasinda meydana gelebilecek problemlerde, degerlendirme olusan tabloya göre ayrintilandirilir Genetik hastaliklara bagli görülebilecek bozukluklar, Kol ve bacak kemiklerindeki kiriklar, Sinir zedelenmeleri ( Brakiyal pleksüs, omurilik zedelenmesi ) ayrica degerlendirilmelidir Degerlendirmelerden sonra herhangi bir nörolojik problemi bulunmayan bebeklerin ailelerine, Beslenme ve tasima sirasindaki pozisyonlar, Yatis sirasindaki dogru pozisyonlama, Bebegin motor gelisiminin dönemleri, ögretilmelidir ( Bu bilgi ailelerin bazi hareketleri erken yaptirarak eklem deformitelerine neden olmalarini önler ) Sik görülen, Bebegin erken oturtulmasi, bastirilmasi, yürütülmeye çalisilmasi, Tekrarlayici hareketlerin yapilmasi (devamli ziplatma yada zipzip kullanilmasi), Uygun olmayan yürüteçlerin kullanilmasi , Uygun olmayan aykkabilarin kullanilmasi, Bebegin devamli kucakta tutulmasi, yüzükoyun pozisyona hiç getirmeme yada devamli ayni pozisyonda tutma, önlenmelidir Ailelere bebegin normal gelisimi anlatilmalidir özellikle prematüre bebeklere ailelerin düzeltilmis yasina göre davranmalari istenmelidir Bunun yaninda ailelerin bazi bozukluklarin erken tespitine yardimci olmak amaciyla, 1 aylik bebekte; Sürekli aglama Emme bozuklugu Israrli ve sürekli kusma çevresinden gelen uyarilara cevap vermeme Havale (Konvülzyon) 2 aylik bebekte (yukaridakilere ek olarak); Bulunmasi gereken reflekslerin kaybi Kaslarda asiri sertlik ya da gevseklik 3 aylik bebekte; Gözde kayma, titreme Bebegin sirtüstü, bas ve topuklar üzerinde yay gibi sert bir sekilde durmasi Bebegin gülmemesi, annenin yüzüne bakmamasi 4 aylik bebekte; Bas kontrolünün olmamasi Gözde odaklasmanin saglanamamasi Elin ya da ellerin bas parmak içte kalacak sekilde yumruk halinde tutulmasi Kaybolmasi gereken reflekslerin devam etmesi 8 aylik bebekte; Dönme ve oturma aktivitelerinin olmamasi El-göz koordinasyonunun yoklugu Tekme atarken iki bacagin da itilmesi Bebegin bacaklarini uzatarak oturdugu pozisyonda vücudunun öne egilmesi, bacaklarin birbiri üzerine binmesi 10 aylik bebekte; Emeklemenin olmamasi ya da her iki ayagin birden çekilerek, siçrar tarzda emekleme Ayaga kalkmada zorluk Ismi ile çagrilinca tepki vermemesi Agizdan salya akmasi Verilen yiyecegi agzina almamasi ya da agzina götürememesi 1 yasindaki bebekte; Tutunarak yürüyememesi Parmak ucuna basarak yürüme belirtileri gözlendigi durumlarda derhal doktora basvurmalari söylenmelidir Bebek yürüyene kadar, en fazla 3 aylik aralarla rutin fizyoterapist kontrolü saglanmalidir Herhangi bir bozukluk durmunda fizyoterapi yaklasimi tamamen degismektedir Teshisden sonra, olabilecek en kisa zamanda rehabilitasyona baslanmalidir kaynakubmed,actaortopedica,http://wwwsaglikansiklopedisicom/,ms dernegi