Menopoz Nedir - Menopoz

Kadın hayatının ortalama olarak üçte biri
menopoz döneminde geçer Menopoza girme yaşı tüm dünyada ve antik
çağlardan beri fazla değişme göstermemiştir ve ortalama 45-55
cıvarındadır 40 yaştan önce menopoza girmek "erken menopoz " olarak
tanımlanmaktadır Menopoz genellikle hayatın doğal bir aşaması
olarak kabul edilmektedir

Gerçekten de menopoz, kadın
hayatının yumurtlama fonksiyonlarının sonlandıktan sonraki doğal bir
aşamasıdır Ancak menopozda oluşan bazı değişiklikler kadının
hayatını derinden ve öylesine olumsuz etkiler ki bu durum pek çok
hastalıkların ortaya çıkmasına ve kadının yaşam kalitesinin
azalmasına neden olurBu gün menopoz olumsuz etkileri önlenmeye ve
tedavi edilmeye çalışılan bir hastalık gibi kabul
edilmektedir

Menopozun kadın hayatının doğal bir parçası
olması nedeniyle hiç bir şey yapmadan izlenmesi artık eskilerde
kalmıştırÖzellikle kadın yumurtalık hormonlarının laboratuar
koşullarında üretilip kullanılmaya başlanmasıyla bu kavram daha


da
ön plana çıkmıştır Menopozda azalan yumurtalık hormonlaının yerine
konmasıyla menopoza ait tüm olumsuz değişiklikler ve hastalıklar
kolaylıkla önlenebilmekte veya en aza
indirgenebilmektedir

Menopozdaki temel değişiklik kadınlık
hormonu olan östrojenin yumurtlamanın durması sonucu
azalmasıdırBöylece kadında
-Ateş
basma,terleme,çarpıntı
-Uykusuzluk,sinirlilik,(ruhsal çöküntü)
depresyon,unutkanlık,halsizlik,çabuk sinirlenme
-Bazan cinsel
istekte (libido) azalma
-Kemik erimesi(osteoporoz)
-Damar
sertliği (ateroskleroz) gelişme eğilimi
-Cinsel organlarda
çekilme(atrofi) ,kuruluk,ağrılı ilişki
-İdrar kaçırmaya kadar
varan idrar yollarında atrofi ortaya çıkmaktadır

Kadınlar
bir sabah uyandıklarında kendilerini menopoza girmiş olarak
bulmazlarMenopoz 20 yıl süren değişikliklerin tam ortasındaki
dönemdir40 yaşından sonra kadınlarda önce yumurtlamanın azalmasına
bağlı olarak düzensiz adet kanamaları,aralıklı ateş basma ve
terlemeler,psikolojik değişiklikler ortaya çıkmaya başlarDaha sonra
yakınmalar giderek artar ve adet tamamen kesilir Bu dönemde 1 yıl
adet kanamalarının olmaması menopoz tanısı için yeterlidir 6 aydan
daha fazla adet gecikmeleri araştırılıp kandaki estrojen ve
yumurtlamayı uyaran hormon (FSH) seviyeleri ölçülerek kesin tanı
konulur Ancak adet düzensizlikleri veya düzensiz kanamalar
"menopoza giriyorum" düşüncesiyle normal karşılanmamalı; hasta
doktoruna başvurarak bu değişikliklerin gebelik ve kadın cinsel
organlarının kanserlerinde de görülebileceği göz önünde tutularak bu
hastalıklar dikkatle araştırılmalıdır

MENOPOZDA KALP VE
DAMAR HASTALIKLARI

Menopozda estrojen hormonunun
azalması sonucu, bu hormonun koruyucu etkisi ortadan kalktığından
kalp-damar sistemi hastalıklarında %60’a varan artışlar
görülmektedir Önceleri kalp-damar hastalıklarından korunmak ve
ateroskleroz oluşumunu önlemek veya geciktirmek için menapozda
estrojen tedavileri önerilirken, son zamanlarda tamamlanan büyük
bazı araştırmaların ( WHI , One-million Women Study) sonucu bu
tedavinin faydalı olmadığı hatta kalp-damar sistemini daha da
olumsuz etkileyebileceğini göstermektedirler Daha önce kalp-damar
hastalığı olanlarda, bunun düzelmesi için hormon kullanımının
faydasız hatta var olan hastalığın seyrini daha da
kötüleştirebileceğini bildiren araştırma sonuçları
vardır

Kısaca menopozda kalp-damar hastalıklarından korunmak
için kardioloji kliniklerinin önerdiği diyet, egzersiz, kolesterolu
düşüren ilaçlar (statinler) kullanılmalı,menapozda hormon replasman
tedavisi (estrojen ) bu amaçla
kullanılmamalıdır


MENOPOZDA KEMİK ERİMESİ
(OSTEOPOROZ)

Amerika Birleşik Devletleri'nde yaklaşık 25
milyon kadının sorunu olan menopoz sonrası osteoporoz kabaca kemik
dokusunun temel minerali olan kalsiyum'un yaşlanma ve menopozdaki
östrojen eksikliği sonucu kalıcı olarak kaybedilmesidirİlk 5-8
yılda kemik kaybı ortalama yılda %4-8 iken daha sonra kısmen
azalarak kadın her yıl kemik dokusunun yaklaşık %1'ini kaybeder ve
75 yaşına geldiğinde ortalama olarak 35 yaşındaki kemik dokusunun
%30'unu kaybetmiş olurBunun bağlı olarak menopozla beraber hızla
artan kemik erimesi sonucu sessiz omurga kırıklarlarıyla bel
ağrıları,boyda kısalma ve kamburluk ortaya çıkarMenapozdan sonra
bir kadında boy 65 yaşına kadar ortalama 4 cm ,75 yaşına kadar 9 cm
kısalırOmurga kemiklerindeki çökme kırıklarına bağlı olarak ortaya
çıkan kamburluk ve göğüs kafesinin kemik yapısının bozulması sonucu
hastada solunum sıkıntısı gelişebilirKadınlar menopozda çarpma
düşme sonucu kalça,el bileği ve diğer kemik kırıklarına da daha
kolay maruz kalabilirlerBu kırıklardan en ciddi olanı kalça
kırığıdır ve kalça kırığından sonra hastalardan %12-20'si 2 yıl
içinde kaybedilmektedirKalça kırığı geçirmiş hastaların geriye
kalanlarının bir kısmı sürekli bakıma ihtiyaç duymaktadırlarBu
nedenle ABD'de yapılan yıllık tedavi ve rehabilitasyon
harcamalarının tutarı 20 milyar doları bulmakta ve bu rakam her yıl
giderek artmaktadırKorunma bu açıdan en ekonomik,en insancıl ve en
kolay yöntem olarak karşımıza çıkmaktadırKemik erimesine zemin
hazırlayan risk faktörleri,

-Çok çocuk
doğurma
-Sigara,***** kullanımı
-Beslenme bozuklukları
(kalsiyumdan fakir diyet)
-Güneş banyosu alışkanlığının
olmaması
-Spor yapma alışkanlığının olmaması
-Uzun süre yatağa
bağlı kalmaya neden olan hastalıklar
-Bazı endokrin (hormonal )
bozukluklar (hiperparatiroidi,hipertiroidi(guatr),böbrek üstü
bezinin aşırı çalışması veya steroid hormonlarının ilaç olarak uzun
süreli alımı vb)
-Bağ dokusu hastalıkları(Romatoid
artrit,sarkoidoz) ,siroz,böbrek hastalıkları,erken
menapoz
-Genetik faktörler(ailede osteoporoz
varlığı)

MENOPOZDA İDRAR YOLLARI DEĞİŞİKLİKLERİ


Östrojen hormonunun eksikliği kadınlık organlarına komşuluğu
ve fizyolojik beraberliği nedeniyle idrar yolları ve mesane
fonksiyonlarını da etkilerVajen ve idrar deliği (üretra) destek
dokuları zayıflar, mesane fonksiyonları bozularak idrar kaçırma
varsa artabilir veya ortaya çıkabilirBu dönemde mesane
fıtıklaşması,atrofiye bağlı rahim(uterus) ve ****** sakmaları da
idrar kaçırmanın bir nedeni olabilirAncak menapozda görülen idrar
kaçırmanın en sık nedeni mesanenin zamansız kasılmasına bağlı olan
aşırı aktivitedir(detrusor instability)Bu hastalar genellikle
sıkıştıklarında yetişemeyip tuvalet kapısında idrarlarını
kaçırırlar Menapoz öncesi dönemde kadınların %10'unda görülen bu
durum menapozdan sonra %20-30'unda rastlanır******l veya ağızdan
uygulanan östrojen hormonu yakınmaları azaltır veya
düzeltir

MENOPOZ TANI VE TEDAVİSİ

Menopozun
olumsuz etkilerinin en aza indirgenmesinin en önemli ön koşulu
tanısının en erken aşamada konulup erken tedaviye
başlanmasıdırÇünkü menopozdaki kayıplar ilk yıllarda en
fazladırMenopoz temel olarak yumurtlamanın durması (doğal) veya
yumurtalıkların alınması(cerrahi) veya çalışamayacak kadar hasar
görmesine bağlı olarak ortaya çıkar40 yaşından sonra 1 yıl süreyle
adet görmeyen ve yakınmaları da olan bir kadın başka araştırma
yapılmaksızın menopozda kabul edilebilirMenopoza geçiş döneminde
,gebelik ve düzensiz kanamaya neden olan kötü huylu hastalıklar
ayırt edilmelidirBunun için seyrek adet gören ,ateş
basma,çarpıntı,terleme ve psikolojik değişiklikleri olan bir kadının
adetin 3 günü alınan kanında, yumurtalıkları uyaran hormon(FSH,LH)
düzeyleri artmışsa tanı daha kesin ve erken konmuş olur ve tedavi de
hemen başlanabilirDüzensiz (genellikle seyrek) adet gören bir
kadında FSH 40 pg/ml üzerinde ise menopoz tanısı kesinlikle
konurFSH değerinin 25-40 pg/ml arasında olması halinde menapoza
giriş sürecinin başladığı ancak seyrek de olsa yumurtlama ve gebelik
de olabileceği düşünülürAncak her durumda gebelik ve düzensiz
kanamaya neden olan diğer hastalıklar gebelik testi,ultrasonografi
ve endometrial biopsi (kürtaj) vb ile
araştırılmalıdır

HORMONLA TEDAVİ

Başlıca
bozukluk veya eksiklik östrojen hormonun azalması olduğundan ,temel
tedavi de östrojen hormonu vermektirTanı konur konmaz eğer hasta
için sakıncaları yoksa;
-Ağızdan
-Cilte yapıştırılan bantlar
veya sürülen jellerle
-******l yolla
östrojeni yerine koyme
tedavisine başlamak esastır
Hormon Kullanımına Engel Oluşturan
Durumlar:
-Yeni kalp krizi(miyokard enfarktüsü) geçirmiş
olanlar
-Geçici iskemik atak
-Geçirilmiş inme (serebrovasküler
olay),beyin damar tıkanıklıkları
-Karaciğer fonksiyonlarının
bozuk olması
-Östrojen ile ilerleyen tümör varlığı(Meme
,rahim)
-Tromboemboli (damariçi pıhtılaşma ile damar
tıkanıklığı)
Dikkatli ve Kontrollü Kullanılacak
Durumlar:
-Kalpte iskemik hastalık(damar sertliğine bağlı
beslenme bozukluğu)
-Hipertansiyon(yüksek tansiyon)
-Safra
kesesi hastalıkları ve taş
-Diabetes Mellitus (Şeker
Hastalığı)
-Hiperlipemi (kanda yağ,kolesterol, oranının yüksek
olması)
-Migren tipi başağrıları
-Miyom(rahimde
tümör)
Hormon tedavisine başlanmadan önce,bu ilaçların olası yan
etkileri ve uzun yıllar kullanılmasına bağlı ortaya çıkabilecek
durumlar hasta tarafından bilinerek ,ön hazırlıklar yapılmalıdırÖn
araştırmalar:
-Genel vücut ve jinekolojik muyene,tansiyon
,kilo,ağırlık ölçümü
-Karaciğer fonksiyonları (kandaki karaciğer
enzimleri,yağlar,kolesterol ölçülür)
-Kan ve idrar tetkiki( genel
kontrol)
-Servikal smear(Rahim ağzı kanserini araştırmak için
alınan sürüntü)
-Mammografi (Meme kanseri
taraması)
-Endometrial biopsi ve/veya ******l ultrason ile
endometrial kalınlık ölçümü(rahim kanserini tarama)
-Açlık Kan
Şekeri (Şeker hastalığı araştırılması)
-Elektrokardiografi
(Kalpte kriz veya beslenme bozukluğu araştırılması)
-Gerekirse
kemik yoğunluğu ölçümleri(kırıkları önlemek ve diğer ilaçların
gerekliliğinin araştırılması için)
Bu tetkikler hastanın durumuna
göre en az 1 yıl aralıklarla tekrarlanır

HORMONSUZ
TEDAVİ

Genellikle direkt olarak menopoza karşı değil
,oluşturduğu hastalıklara (osteoporoz vb ) karşı kullanılan ilaç ve
yöntemleri içerir
-Kalsiyum desteği
-Bifosfonatlar
-D
Vitamini

DİYET

-Kalsiyumdan zengin diyet
esastırSüt ,yoğurt,peynir vb diyetle kemik kaybı önlenmeye
çalışılır
Bazı yiyeceklerin kalsiyum içeriği aşağıda
gösterilmiştir





Besinler
Miktar
Kalsiyum (mgr)


Süt

100 ml

120


Yoğurt

100 ml

115


Yumurta (beyaz)


100 gr

11


Yumurta (sarısı)

100 gr

152


Peynir (yağlı)

100 gr

162


Peynir (yağsız)

100 gr

96


Çökelek (kuru)

100 gr

505


Gravyer (%8 tuzlu)

100 gr

1011


Kaşar Peyniri

100 gr

700


Koyun Eti

100 gr

10


Sığır Eti

100 gr

11


Tavuk Eti

100 gr

12


Kuru Fasulye

100 gr

144


Kuru Nohut

100 gr

150


Kuru Barbunya

100 gr

135


Ceviz

100 gr

99


Fındık

100 gr

208


Kara Lahana

100 gr

116


Kuru İncir

100 gr

126


Pestil

100 gr

86


Kivi

100 gr

100


Asma Yaprağı

100 gr

392


Bamya

100 gr

92


Ispanak

100 gr

93

EGZERSİZ

Her
gün 30 dakikalık yürüme ve basit ağırlık kaldırma, kas güçlendiren
hareketler ilaçlar kadar önemlidir Yaz aylarında güneş ışığından
(ultra viole) faydalanmak için düzenli güneşlenme yararlıdır


OLUŞAN HASTALIKLARIN TEDAVİSİ

Amaç
hastalıkların önlenmesi olmakla beraber önlenemediği zaman uygun
tedaviler yapılır

KEMİK ERİMESİ

Kırık
oluşmuşsa uygun tedavi yapılır ve fizik tedavi ile rehabilitasyon
sağlanır Kırıklara bağlı ortaya çıkan kamburluk nedeniyle oluşan
ağrı ve solunum sıkıntısı için fizik tedavi ve uygun aletlerle
hastaya yardımcı olunmaya çalışılır Kırıkların oluşumunun önlenmesi
için ev hastaya göre yeniden düzenlenmelidir Merdiven kenarlarına,
banyo ve tuvalete tutunacak kollar yapılır Elektrik kesintisi
anında oluşabilecek çarpma ve düşmeleri önlemek için özel pilli veya
jenaratörlü lambalar merdivenlere yerleştirilebilir Yerdeki kaygan
örtü malzemeleri (halı, kilim vb) sabit hale
getirilebilir

İDRAR KAÇIRMA

Mesane boyunun
sarkmasına veya mesane aktivitesinin artmış olmasına (detrusor
instabilitesi) göre değişir Mesane boyu hareketliliğinin arttığı
durumlarda cerrahi; mesane kasının zamansız kasılmasına bağlı idrar
kaçırmalarına ilaç, fizik tedavi ve/veya mesanenin elektrik
stimulasyonuna dayalı tedaviler uygundur Hangi tedavinin
yapılacağına konunun uzmanı bir hekim tarafından yapılan muayene,
laboratuar ve ürodinamik (mesanenin dolum, işeme ve kaçırma
basınçlarının bilgisayarla kaydı) çalışmalarla karar verilmelidir
İyi seçilmemiş hastalarda tedavi idrar kaçırmayı düzeltmeyeceği gibi
artışına neden olabilir

PSİKOLOJİK
SORUNLAR

Özellikle ilk yıllarda kadınlarda adetten
kesilme, ateş basma, terleme, çocuk doğurma yeteneğini kaybetme gibi
bozukluklar eksik kadınlık, izolasyon, depresyon, içe kapanma,
uykusuzluk, aşırı sinirlilik, saldırganlığa neden olabilir Bu
durumda bir psikiyatrisin öneri ve tedavisine gerek vardır Alışmaya
çalışmak sorunu derinleştirebilir


Kaynak: Cinsel Sağlık