Diş Çürükleri

DİŞ ÇÜRÜKLERİ

Diş çürükleri daha çok koyu
renklenmelerle birlikte görülen oyuklar olarak algılanmaktadır Önlenebilir bir
hastalık olmasına karşın dünyada diş çürüğü deneyimi yaşamayan çok az insan vardır
Dişler neden çürür?

Ağızda bulunan bakterilerden oluşan bakteri
plağı, şekerli ve unlu yiyeceklerin ağızda kalan artıklarından asit
oluşturabilmektedir Bu asitler, dişlerin mineral dokusunu çözerek dişin
minesinin bozulmasına ve sonuçta da diş çürüğünün başlamasına ve dişhekimlerinin
kavite dedikleri oyuklara neden olmaktadırlar Uzun yıllar, nedeni bilinmeyen bir hastalık
gözüyle bakılan diş çürüğünün günümüzde "çok sebebe bağlı bir hastalık"
olduğu anlaşılmıştır Diş çürüğünün başlıca 3 etkeni vardır:
Bakteri plağı (Diş plağı adı da verilir), Karbonhidratlı gıdalar (Şeker, un gibi), Bünyesel etkenler (Dişin yapısı tükürüğün bileşimi gibi)
Diş
sağlığı dengeli olan bir kimsede bu etkenlerden birisi değişikliğe uğrarsa,
çürük ortaya çıkar
Çürük belirtileri
nelerdir?
Çürük ve oyulmuş bir
diş, koyu renkli boşluğuyla kolayca tanınır Fakat bazen çürük çukurcuğu
gizli kalır ve diş hekimi ancak yardımcı tanı araçlarıyla (mesela diş
röntgeni gibi) teşhis koyabilir
yukarı
Çoğu zaman çürük, diş
tüberküllerinin yani tümsekciklerin birbiriyle kesiştiği yerde veya dişin
boyun kısmında görülür İki diş arasında kalan gizli çürükler uzun süre fark
edilmez Bu tür çürüklerde " akşam yemek yerken dişime taş geldi
zannettim, bir de baktım, dişimin bir parçası ağzımda" denildiğini
sıkça duyarız
Diş çürüğünde diş
hekimine başvurmayı gerektiren en önemli belirti ağrıdır Ağrı,
soğuk, sıcak, tatlı veya ekşiden olur Ağrının şiddeti kişiden kişiye
değişir ve etken ortadan kalkınca ağrıda geçer; fakat tedavi edilmeyen
çürüklerde ağrılar bir süre sonra sürekli olmaya başlarlar
Diş çürüğü nasıl
ilerler?Çürük, daima dişin yüzeyinden başlar ve
ilerleyerek dentin tabakasına erişir Dentin, mineden daha fazla organik
madde içerir Bu nedenle çürük bu tabakada daha çabuk yayılarak dentini bir
burgu gibi deler; fakat, çürüğün ilerleme hızı, kişiden kişiye ve dişten
dişe çok değişirUnutulmaması gereken bir husus da, dentinin
dişin bir savunma organı olduğudur Dentin içinde önceki bölümde tanımı
yapılan kanalcıkların ucunda odontoblast denilen yapım ve onarım
hücreleri bulunur ve bunlar çürük dentini tamir dokusu ile tıkayabilirler
Tıpkı kuşatılan bir kaleyi savunanların güllelerle açılan gedikleri
onarmaları gibi Kendiliğinden olan bu savunma, bazen hızla ilerleyen
çürük karşısında yetersiz kalabilir
yukarı
Çürükten korunmak için ne
yapmalıdır?İlk yapılması gereken şey diş hekimine gitmek
ve onun önerilerine uymak olmalıdır Aslında çürükten korunma, bir
kişisel irade konusudur ve hepimizin sağlam dişler ve sağlıklı ağzın
getireceği rahatlığın bilincinde olmamız gerekir
Diş plağı ve karbonhidratlı
gıdalar neden çürük oluşturur?Günümüzde bakteri plağı ile ilgili çok sayıda
araştırma yapılmaktadır ve artık şekerle birlikte bakteri plağının, çürüğün
baş etkenlerinden birisi olduğu anlaşılmıştırBakteri plağı görülebilir mi? Evet
görülebilir Bunlar, dişlerin boyun kısmında ve iki diş arasında yer alan
beyazımsı kirlerdir (Fark edilmesini kolaylaştırmak için piyasada
"Disclosing Tablet" veya "Disclosing solution" adıyla bilinen boyayıcı
tablet ve eriyikler satılır) Plak şöyle teşekkül eder:

Önce tükürükle protein dişe yapışır

Bu proteindeki bol miktarda ağız ortamında
bulunan şekerden kimyasal yolla dekstran yapar

Dekstran bu protein plağına tutunur ve
böylece diş plağı teşekkül eder

Teşekkül eden plak artık yalnız ağız
çalkalamakla giderilemez
yukarıBuraya kadar oyunun-yani çürük oluşumunun-piyonları
(yani bakteriler) hazır olmuştur Şimdi bakteriler, mineye bir hamle
yapacaklardır Bakteriler
bu hamleyi iki koldan yaparlar:

Bazı bakteriler şekerden asit yaparak,
minenin inorganik örgüsünü bozarlar
Bir kısmı da, minenin organik kısımlarını
parçalayan enzimler ya parlar
İşte diş
çürüğü oyununun senaryosu kısaca böyledir Bu oyun nasıl bozulur ve çürük
nasıl önlenebilir?Bakteri -
şeker işbirliği önlenirse oyun bozulur mu? Bu nasıl olabilir? Müttefiklerden
birisini; Örneğin şekeri ortadan kaldırarak Şeker, çikolata, pasta
yemeden Olur mu? Şeker, organizma için kaçınılmaz gıdalardan birisidir ve
hayvan deneyleri şekerden yoksun beslenmenin çürüğü durdurmadığını, sadece
biraz azalttığını göstermiştir Evet, şeker bir çürük etkenidir ama, ne tek
başına ne de başlıca etken
Öyleyse, çürükten korunmak için ne yapmalıdır? Asıl korunma, ikinci
saldırgana yani mikroplara karşı mücadele ile olur Bu da dişleri
fırçalayarak
gerçekleştiriliryukarı

Kimlerde daha çok çürük olur?

Şekerli ve unlu yiyeceklerle bakterilerin
buluşması sonucunda çürükler oluştuğuna göre herkes için bir tehlike var
demektir Ancak beslenmelerinde karbonhidratlı ve şekerli yiyeceklerin oranı çok
yüksek olanlar bir de sularında florür oranı çok düşükse çok daha fazla çürük
tehlikesi altındadırlar Bakteri plağı tarafından oluşturulan aside karşı
tükürük doğal bir savunma mekanizması oluştursa da tek başına çürüğü
önleyemezTükürük akışını ve miktarını azaltan hastalıklar ya da ilaçlar da
çürük oluşumunu hızlandırmaktadırlar Bu nedenle de dişhekimleri tükürük akışını
artırdığı için şekersiz sakızları sıklıkla önerirler
Çürük Aşısı Var mıdır?
Hayır "Ama
gazetelerde okuyoruz" diyeceksiniz Biraz önce size çürüğün çok sebebe
bağlı bir hastalık olduğunu söyledik Neye karşı, hangi etkene karşı aşı
hazırlanacak? Bilim adamları yaklaşık elli yıldır bu konuda
çalışmaktadırlar
Çürüğe karşı
antibiyotik var mıdır?
Çürüğü durduracak bir
antibiyotik yoktur Üstelik, antibiyotikler çocuklarda oluşum döneminde
dişlerin üzerine çökelerek onları boyarlar ve gri-kahverengi, morumtırak
renk almalarına neden olurlar
yukarı
Antiseptik gargaralar
kullanalım mı?
Bazı ağız ve
dişeti hastalıklarında
belirli bir süre için belirli dozda antiseptik gargara verilebilir; fakat
şunu unutmayın ki, ağız sağlığında en etkin araç fırçadır
Çürük oluşumuna bazı
alışkanlıkların etkisi
Beslenme
alışkanlıklarının çürük oluşumuna etkisi olduğu öteden beri bilinmektedir
(Örneğin sert ve lifli gıdalarla beslenen Eskimolarda çürük hemen hemen hiç
görülmez) Buna karşılık yumuşak ve yapışkan besinlerin dişler üzerine
tutunmaları, plak oluşturmaları ve çürük meydana getirmeleri daha kolaydır



Diş çürümesi önlenebilir mi?
EVET Sabah kahvaltısından sonra ve
akşam yatmadan önce dişlerin fırçalanması ve her gün diş ipliğinin düzenli
kullanılması en etkili yoldur Yiyecek artıkları en çok dişlerin çiğneme
yüzeylerindeki girintilerde ve dişlerin birbirine değdiği ara yüzeylerde
biriktiği için, diş fırçaları küçük başlı seçilmelidir Dişlerin iç yüzeyleri,
dış yüzeyleri, çiğneyici yüzeyleri ve dilin üstü fırçalanmalı ve ara yüzlerde
diş ipliği kullanılmalıdır Fırçalar, orta derecede sert ya da yumuşak kıllı
olmalı ve belirli aralıklarda değiştirilmelidirler Fırça kıllarının aşınmamış
olması ve bakteri taşımayacak bir şekilde muhafaza edilmesi gerekmektedir Asla
başkasının diş fırçası kullanılmamalıdır
diş fırçalama sırasında florürlü bir
diş macunu kullanılarak, florürün diş çürüğünü önlemedeki rolünden
yararlanılmalıdır Florürlü macunlara yardımcı olarak aynı zamanda
ağız kokusunu
gidererek ferahlık ve temizlik hissi veren florürlü gargaralar da
kullanılabilir
Ayrıca bakınız,
Ağız bakımı ve fırçalama teknikleri
Şekerli yiyecekleri ana öğünlerde tüketmeye çalışmak ve yemek aralarında
bir şey yememeye gayret etmek de diğer bir önlemdir

Dişhekimine muntazam aralıklarla başvurmak bir çürüğü önlemek ya da erken
yakalamada en iyi yoldur Ayrıca sıcak ve soğuğa duyarlı dişler ya da ağrılı
dişlerde veya tebeşirimsi renkte olan başlangıç çürükleri, kahverengi
renklemeler ve oyuklar gibi durumlarda vakit geçirilmeden hekime başvurulması
tedavinin şeklini değiştirecek ve zorluğunu azaltacaktır

Çürük nasıl
tedavi edilir?
Diş çürüğünün
kendiliğinden iyileşmediğini ve çürüyen yapının tamir olmadığını biliriz
Çürük tedavi edilmezse ilerler Öyleyse, mutlaka çürük dişi doldurmak
gerekir Henüz diş özüne kadar ilerlememiş çürükler şöyle tedavi edilir:

1 Önce Çürük TemizlenirMine ve dentin çok sert
yapılardır Çürüğü temizlerken bu yapıların kaldırılması gerekir Çürük,
"frez" dediğimiz özel uçlarla temizlenir Günümüzde çürük, elmas uçlu veya
tungsten çeliğinden yapılmış frezlerle temizlenir Bu frezler yüksek dönülü,
hassas motorlara takılır Bu motorların dönüşü dakikada 300000dir
Saniyede, (ya da 2 sayana kadar) kullanılan alet tam 5000 devir yapar
Ayrıca dönme esnasında hiç titreşim de yoktur Biraz ağrı olabilir Çünkü,
dentin yüzeyi biraz hassastır ve kişiden kişiye değişen şiddette ağrı
duyulur Bunun çaresi lokal anestezidir Lokal anestezi ile hiç ağrı
duymadan diş dolgusu yaptırılabilir

2 Temizlenen Çürük
Boşluğu Şekillendirilir
Diş doldurturken sadece
çürüğün temizlenmez çürük etrafında bazı düzeltmeler de yapılır Çürük
boşluğunun genişletilmesi "kavite hazırlama" belirli kurallara göre
biyomekanik ve yapısal (morfolojik) zorunluluktan dolayı yapılmaktadır
Not: Bu sayfadaki yazıların bir kısmı Prof Dr İlter Uzelin yazısından
alınmıştır

[b]