|
Prof. Dr. Sinsi
|
Tarihte Müslüman-Türk Bilim Adamları Ve Dünyayı Şaşırtan 10 Yahudi Bilim Adamı...
MÜSLÜMAN BİLİM ADAMLARININ BİLİNMEYEN İLKLERİ
Yüzyıllar önce Semerkant, Bağdat ve İstanbul'dan Latinceye veya Fransızcaya çevirilen kitaplar, buluşlar, ilk bulan alimler göz ardı edilerek Avrupalı bilim adamları tarafından nasıl sahip çıkıldı?
Dekart, Galile, Kopemik, Newton, Lavoisier, Kepler, Wright Kardeşler, Toriçelli, Kristof Kolomb, Vasco de Gama
İçinizde bunları tanımayan var mı? İlkokuldan başlayarak tanımaya başladığımız bu yabancı bilim adamları tarih kitaplarına bakarsanız, birçok önemli buluşun "ilk" sahibi Yüzyıllar önce Semerkant, Bağdat ve İstanbul'dan Latinceye veya Fransızcaya çevrilen bir çok kitaplar ilk bulan alimler göz ardı edilerek Avrupalı bilim adamları tarafından sahip çıkıldı Günümüzde batılı bilim adamları bunları yer yer itiraf etmektedirler
Mesela "Newton'dan yerçekimini "ilk bulan" kişi diye bahsederiz Oysa yerçekimini ilk keşfeden, bilim adamı, pek tanımadığımız bir Müslüman: Razi'dir
Şimdi gelin, Batı kaynaklı önyargıları bir kenara bırakalım ve bilimsel birçok buluşu "ilk" yapan İslam bilginlerini tanıyalım
• İlk kağıt fabrikasını kuran alim İbni Fazıl
• Kızamık ve çiçek hastalığını keşfeden; alim Razi
• Mikrobu ilk tanımlayan alim Akşemseddin
• Cüzzamı bulan alim İbni Cessar
• Vebanın bulaşıcı olduğunu bulan alim İbni Hatip
• Verem mikrobunu bulan alim Kambur Vesîm
• Retina tabakasını bulan alim İbni Rüşd
• İlk göz ameliyatını yapan alim Ammar
• İlk kanser ameliyatını yapan alim Ali bin Abbas
• Küçük kan dolaşımını bulan alim İbnünnefis
• İlk Tabipler odası başkanı Ali bin Rıdvan
• Sıfırı ilk kullanan alim Harizmi
• Trigonometriyi ilk bulan alim Battani
• Tanjant, kotanjant ve kosekantı ilk kullanan alim Ebul Vefa
• Trigonometri kitabını yazan alim Nasiruddin Tusi
• İlk trigonometrik dönüşüm formülünü bulan alim İbni Yunus
• Binom formülünü ilk bulan alim Ömer Hayam
• İlk difransiyel kitabını yazan alim Sabit bin Kura
• Ondalık kesiri ilk bulan alim Gıyaseddin Cemşid
• İlk usturlabı yapan alim Zerkali
• Dünyanın döndüğünü keşfeden ilk alim Biruni
• Dünyanın çevresini ilk ölçen alim Musa kardeşler
• Güneşin yüzündeki lekeleri ilk bulan alim Fergani
• Yıldızların yer ve açıklıklarını ölçen ve ilk cetveli geliştiren alim Cabir bin Eflah
• İlk otomatik kontrol sistemleri tasarlayan alim Ahmet bin Musa
• Sibernetiği ilk kuran alim İsmail-El Gezeri
• İlk optik temellerini koyan alim İbni Heysem
• Sesin fiziki açıklamasını ilk yapan alim Farabi
• İlk torna tezgahını yapan alim İbni Karara
• Kanatlarla uçan ilk alim Hazerfen Ahmed Çelebi
• İlk uçağı yapan alim Ebu Firnas
• Yer çekimini ilk bulan alim Razi
• Sarkaçlı saati ilk yapan alim İbni Yunus
• Maddelerin özgül ağırlığını ilk hesaplayan alim Hazini
• Atomun parçalanabileceğim ilk bulan alim Cabir bin Hayan
• Gök kuşağını ilk açıklayan alim Kutbettin Şirazi
• İlk kimya laboratuarını kuran alim Cabir
• Saf alkolü ilk elde eden alim Razi
• Fosforu ilk bulan alim Beşir
• Havan topunu ilk bulan alim Fatih Sultan Mehmed
• İlk kıta seyahatnamesini yazan alim İbni Battuta
• İlk dünya haritasını çizen alim Mürsiyeli İbrahim
• İlk ecza kitabını yazan alim İbni Baytar
MÜSLÜMAN FİKİR VE İNANCINI ŞAŞIRTANLAR
• Yeni Eflatuncu Yahudi Filozoflarından matematikçi ve astronom, Barselonalı, Abraham bar Hiya
• Yeni Eflatuncu olup, Aristo Mu’tezile öğretilerinin nakilcisi ve yorumcusu, eklektik Yasef Ibn Saddik
• Yahudilikle Aristo felsefesini uzlaştıran, ilk Yahudi Aristocularından sayılan Taledo’dan Abraham İbn David (Davud)
• Yahudi, İspanyol nakilci filozof, Avenzoor
• Yahudi bilgin ve çeviricileri, Tuleytule’li Yahude ben Şaloma Kohen, bunu takiben Gerşan b Şalomo Şoloman b Yosef’ta Eyyüb (Barselonalı Zarah’in Bİzak)
• Yahudi felsefecilerinden Leviben Abraham Hayim
• Kabbala Panteist Yahudi Mistisizminin en önemli eseri Zohar(Seyfer ha Zohar)
• Yahudi akılcılarından Rasyonalis felsefeci Yosef Kospi
• Güney Fransa’da Bagnols’dan Yahudi felsefecilerden Levi ben Gerson (Gersonides)
• Yahudi felsefeci ve felsefi edebiyatçılarından Şemtov ilan Falgera: Ibn Rüşdle ilgili çalışmalarını Yunanla karıştırdı
• Italyalı felsefeci Hilel ben Samuel ve çağdaşı Izak Albalag
• Yahudi felsefeci baş hahamlardan Hosdai Kreshas (Cıescas)
• Ispanya’da Ortaçağ din felsefecilerinden Kreskos’ın çağdaşı Simon ben Şemah Dvıan
• Narbon’lu felsefeci Moşe ben Yoşva (Moşe Varboni)
• Yahudi bilgin ve çeviricilerinden Kalonimas b Meir, Kalonimas b David b Todros, Rob Samuel b Yehuda b Meshulam, Romalı Yudan ben Moses ben Danyel ve bunun gibiler
Kitap çalma, isim çalma, değişik isim kullanma, isim eserlerini kendilerine maletmek gibi binlerce hile ile muazzam İslam kültürünün varlığını kaybetmeye uğraşmışlardır
“Avrupa’nın ilim ve teknikte, bugünkü baş döndürücü bir noktaya ulaşmasında tek mesnet teşkil ettiği, muhteşem ve cihanşumül «İSLAM MEDENİYETİ» dir”
ENDÜLÜS MEDENİYETİ
Genel bir bakıştan sonra (İspanya) Endülüs’teki medeniyet ve her türlü örneklerimizi de kısaca gösterip, Türkiye’mizin toplumunun bütünlüğüne bakıyoruz Arap dindaşlarımızla, Türk Müslümanlarımız karışık olarak birlikte Endülüs’teki kültür ve medeniyetimizi geliştirirken bir yandan da fetihlere devam ediyorduk
Araştırmalarımıza göre özellikle batı için İspanya demenin, Endülüs medreseleri ve medeniyeti-kültürü demek olduğu, batıca bizden daha sağlamdırÇünkü o devrin bizdeki kitapları yok olmuş, batıda kaynaklar bulunmuştur Ne gariptir ki batı bizi inkar edemiyor da, bizi bize inkar ettirebilen mahluklar var koynumuzda beslediğimiz O zamanki İspanyamızın Endülüs mevkiinde başkentimiz Kurtuba şehri idi Endülüs’te 80 büyük şehir, 3000 ilçe merkezi vardı Başkentimiz olan Kurtuba’da 200000 hane yani ev, bunun 50 tanesi Yahudi idi 600 cami, 500 hastane, 800 medrese, 900 hamam bulunuyordu Bu imar, Müslüman, Arap ve Türklerin imarı idi
Endülüs’te 800 yıl saltanat sürerken, 3700’den fazla savaş yapılmıştır Oradaki net faal saltanatın hükmü, 8 asırdır Bu zaman zarfında savaşlardan başka batılı kaynaklardan bulabildiğimiz izleri açıklıyoruzBaşta; dünyaya sattığımız baharattan, pamuktan iktisadi ve ticari düzenimize eklediğimiz teknik ve sanayimize bakıyoruz Endüstride pamuktan yapılan cepken yelek ve ceketler, özel bir mahiyet arz ediyordu ki, giyenlerin üstüne türkü yakılıyordu Günümüzde henüz ona yetişilememiştir
Kağıt imali ve geliştirmeleri her cins kağıdı ortaya koymuştu Bu devirde batı, yazı yazmayı dahi bilmiyordu Bizim o zamanki matbaamız, bugünkünden farksız sayılır Üçüncü Abdurrahman’ın, devlet dairelerinin evrak sistemini matbu yaptırdığı batıda takdirle anılır
Teknikde: Pusula ve mıknatıs, daha gelişmelere yol açmıştı Barut formülleri bir yandan, ateşli savaş araçları, torpillerin de geliştirilmesi devam ediyordu Topların gelişkin oluşunu ayrıca anmak yerinde olacaktır Motorlu vasıtaların modeli antikadır batıda
Sulama usullerine ince su serpişi eklenmesi de hayret vericidir ki, batılıların o zaman yıkanmadıkları, yılda bir iki defa soğuk su ile silindikleri kaydedilirBuyurun medeniyeti Kendimizi hiçe sayan beyefendiler hemen şuraya baksalar yetecek Batıda kendi vücutlarını yıkamak bilmezlerken, biz yağmurlama usulü bahçelerimizi suluyoruz
Dünyada ilk defa sayı işaretleri ve matematik bizden çıkmıştır Dünya, matematik bilimini de öteki dallarda olduğu gibi Müslüman Türklere borçludur
Ali İbni Abbas, İbni Cessar, İbni Sina, Huneyn, Ebü’ül-Kaasım, İbni Rıdvan, İbn Zühr, İbni Butlan ve İbn Rüşd özellikle Müslüman Türk hekimler olarak tıbbın öncüleridir Ruh hastalıklarında da İslam dünyası önemli buluşlar, yöntemler ortaya koymuştur
Müslümanların öncülük ettikleri şeylerden mesela rakamları, cebri usturlabları gibi şeylerden hemen hemen hiç birinin patent hakkı batı’da tanınmış değildir Aksine pek çok icat günümüzde İngiliz, Fransız, Alman malı sayılmaktadırXI yüzyıl’da (1070-1080) Salerno Tıp Okulu, Müslüman mirası olarak üstün bir tababet fışkırır
TÜRK BİLİM ADAMLARI
EBU MUHAMMED’İ: Meridyen dairesinin bir derecesini tam sıhhatli bir şekilde ölçen Ebu Muhammed’i, dünya anmaktadır
AHMET: Her saate bakanın da Ahmet’in ilk bakırdan yaptığı saati hatırlaması doğaldır
Bu iki kardeş, yıldızların doğuş ve batışlarındaki değişiklikleri hesaplamış, ona göre son derece doğru çalışan bir aleti meydana getirmişlerdir Astronominin tamlaşması bizdendir ki, o zaman gökle ilgilenmek, batıda en büyük günah sayılıyordu
HEKİM İBNİ FİRNAS: Başkanlığında uçağın en alsı yapılmıştır Üzerine süs olarak da kumaş ve tüy işlenmiş, semalara hakimiyet kurulmuşturBugünkü uçakların onun kadar havada durmaya, süzülmeye henüz yetişemediği kaydedilmektedir
USTURLAP VE AZİMUT:-Devvar aynaları ayrıca güneş saatleri dünyada ilk defa yine bizde yapılmıştır Ayrıca saat yapımları o kadar ileri ve cazipleştirilmiştir ki, bugün henüz daha ona yetişilmemiş olduğu kayda değer
İBNÜL-HEYSEM’İN: Öklid ve ptolomeus nazariyeleri ve uygulaması İbnul Heysem’indir Ayrıca cazip nazari düşünceleri metodlayan ve denemelerle birleştiren yine odur Işınların kırılmasını bulan İbnül-Heysem’in Endülüs’e yeni bir devir, dünya’da anılacak bir girişimi de inkar edilemez
İnnsbruck da Stam manastırına o zaman götürülmüş olan meşeden yapılmış masa ile: Altı gezegenin hareketlerini tayin eden ve bizden giden araç kimliğimize kısmen tanıklık eder ki, altı gezegenin hareketlerini de Müslüman Türkler tayin etmiştir
EL-BİTRUCİ: Astronomi gelişiminin dördüncü hamlesi gezegenlerin sürüklenmeleri, dış merkezli daireleri de El-Bitruci keşfetmiştir
EL KİNDİ: Geometride ilk defa açıları pergel ile ölçen, sıvıların da, izafi ağırlıklarını hesaplayan El Kindi’dir Difransiyel hesapları da yapılırken heyetin arasında bu zat bulunuyordu Ayrıca “Yukarıdan Aşağı Düşen Cisimlere Dair” eseri de, bu zat yazmıştır
EL HEYSEM: (Basra 960 -Kahire 1039) Latinlerin Alhazen dedikleri büyük Mısırlı bilgin Optik üzerine yazdığı Kitab-ül Menazır adlı eseri Batı fiziğine başlangıç teşkil etmiştirBu eser 1270 yılında Latinceye çevrilmiştir ve 16 yüzyılın sonlarına kadar Avrupa'da önemini kaybetmemiştir Astronomi ve matematiğe ilişkin eserlerinin sayısı 60'tan fazladır Bilardo veya küresel ayna problemini geometrik olarak çözdü Geometri, cebir, sayılar kuramı, pratik hesap, konikler, pozisyon astronomisi, ağırlık merkezi problemleri vb üzerine eserleri vardır
(Isaac Newton’dan 800 yıl önce) Optik nazariyeleri El-Heysem tarafından ortaya konmuştur
SARKALI USTURLABI ALİ VE FERGANİ: Bugün “Ekliptik meyl” denen, keşif ve hesabı da Fergani’nin yaptığı bir gerçektir Sarkalı Usturlabı Ali’nin icadıdır (Sarığını çok güzel yakıştırdığı için sarıklı Ali diye isim yapmıştı Konuşma pratiğinde sarkalı oldu)
SÜLEYMAN: Atom nazariyesini Süleyman tarafından ortaya konmuştur
EMİR EBÜ NASR: El Biruni'nin hocasıdır 1007 yılında en parlak devrini yaşayan bu matematikçinin ünlü eseri El Mıcısti Eş-Şahi'dir Nasireddin Tusi'nin çok övdüğü Ebü Nasr'ın 1035 yılından önce öldüğü biliniyor
EL-HİVARİZMİ: Cebir’i ilk defa El-Hivarizmi geliştirdi Sinüs, tanjant kaideleriyle trigonometri ‘yi esas formüllerle oluşturan, Müslüman Türklerdir
Matematik El-Battani Ebulvefa Nasir’üddin- Eltuzi, İbni Sina, El-Farabi tarafından daha geliştirilmiştir
ABDÜLHAMİD İBN TÜRK: Tarihte Türk lakabını taşıyan nadir Türk bilim adamlarındandır Hârezmi'nin çağdaşıdır Cebir konusunda yazmış olduğu kitabın ancak küçük bir bölümü bugün elimizde bulunmaktadır Burada, özel tipler halinde gruplandırılmış ikinci derece denklemlerinin çözümleri, Hârizmi'ninkilerden daha ayrıntılı olarak verilmiştir Mesela x² + c = bx denkleminin, diğer denklem tiplerinden farklı olarak iki çözümü olduğunu ayrı ayrı şekillerle göstermiş olduğu halde, Hârizmi bir tek şekil kullanmıştır; ayrıca Abdülhamid ibn Türk, c * (b/2)² durumunda çözümün imkansız olacağını da şekil vererek kanıtlamıştır Bu nedenle İbn Türk'ün açıklamasının Hârizmi'ninkinden daha mükemmel olduğu söylenebilir
İbn Türk'ün söz konusu cebir kitabı, Hârizmi'nin ilk cebir kitabı yazarı olma özelliğini şüpheli bir hale getirmektedir, buna rağmen Hârizmi'nin cebir tarihindeki etkisi tartışılamaz önemdedir
EL HARZEMİ: Ebu Abdullah Muhammed bin Musa el Harezmi (Harizm 780 - Bağdat 850) Dünyanın en büyük on iki filozofu arasında sayılan Harizmi Türk kökenli Matematik ve Astronomi bilginidir Cebir ve Astronomi bilimlerinde önemli eserler yazmıştır Harizmi'nin Ahmed, Muhammed ve Hasan adlı üç çocuğu olup, hepsi de Matematik bilimi üzerinde ciddi çalışmalarıyla tanınır
Hive bölgesinde bir Türk şehri olan Harizm'den Bağdat'a gelerek zamanın alimlerinden ders aldı ve kendini yetiştirdi Harizmi, zamanın Abbasi Halifesi Me'mun'dan yardım ve destek gördü Bağdat'taki Saray Kütüphanesi'nin idaresi kendisine verildi Matematik ve Astronomide araştırmalar yaptı
Doğu ve Batı ilim aleminde Cebir'e yaptığı katkılarla ün yapıp, tanınan Harizmi; bu sahada ilk eser sahibidir Eserlerinde Avrupa'nın bilmediği "sıfır"ı kullanıp, cebir işlemlerini geometrik düşüncelerle temellendirdi Harizmi, "Kitab'ül Muhtasar fi Hesab'il Cebri Mukabele" adlı eserinde, "cebir" kelimesini Matematiğe kazandırdı Cebir konuları metodik ve sistematik olarak ilk defa ortaya koydu Zamanın matematiğine yeni bir yön vermiştir
Latince'ye çevrilip, Avrupa'da yüzyıllarca faydalanılan, "Kitab'ül Muhtasar fi Hesab'il Cebri Mukabele" 'nin Arapça aslıyla Batı dillerine tercümesi Avrupa ve Amerika'da yayınlandı Eser; bir önsöz, beş bölüm ve bir de ek bölümden meydana geliyordu
Muhteva olarak; birinci ve ikinci dereceden denklemlerin çözüm şekilleri, bilinmeyenleri, çeşitli cebir hesaplamalarını misallerle açıkladıktan sonra; nazari ve tatbiki hesaplama şekilleri, zamanın hükümet işlerine ait hesapların yapılması, kanalların açılması, bina yapımı, esnaf ve tüccar için lüzumlu işaretleri kapsıyordu İkinci önemli eseri: "Kitab-el Muhtasar fi hisaballindi" isimli kitabıdır Arapça aslı mevcut olmayan, Cambridge Üniversitesi'nde bulunan ve "Algoritmi de numero indoram" adlı Latince kitaptır Bugünkü "logaritma" terimi, Harizmi'nin bu eserinde Latice, "algazizmi" olarak geçtiği sanılmaktadır
Hazimi gökbilimi konusunda "Ziyc'ül Harizmi", "Kitab al-amal bi'l Usturlab" ve "Kitap'ül Ruhname" adlı kitaplar yazmıştır Ayrıca, Halife Memun'un isteği üzerine yerin ve gökyüzünün haritasını içeren bir atlasın hazırlanmasına da katkıda bulunup "Kitab'üs Suretü'l Arz" isimli eserini bu atlasa ek olarak hazırlamıştır
SABİT BİN KURRA: (Harran, Urfa, 821-Bağdat 901) Oklid Elementler adlı eserine yazdığı şerh dolayısıyla Batı bilim dünyasında "Türk Öklidi" olarak tanınan ve bugünkü Elemanter Acometrenin gerçek önderi olan Sabit Bib Kurra Harrran'da (Urfa) doğmuştur
Batlamyus'un ünlü eserini zamanın bilim dili olan Arapça'ya Algamesti adıyla yorumlu açıklama yapar Sabit bin Kurra, Batlamyus'un eserinde bulunan bilgilerin yanında kendi görüşü ve zamanı için yeni olan bazı trigonometri ve astronomi bilgisini de eklemiştir Nasiruddin Tusi, ilgili eserinde aynen şunları yazar:
"Sabit bin Kurra'nın, bu Arapça şerhinde sinüs teoreminin tanımının yapıldığı ve astronomi ile ilgili konularda teoremin uygulanmasında gösterilmiştir
Trigonometrinin, Batı'da yaygınlaşmasını sağlıyan, aynı zamanda dacebiri geometriye uygulayanlarınönderlerindendir Arapça ve Farsça'dan Latince'ye tercüme etmede üne kavuşan Gerard (1114-1185), Batlamyus'un ünlü eserini 1136 yılında Sabit bin Kurra'nın Arapça eserinden Latince'ye tercüme etmiştir Bu Latince tercüme, 1515 yılında ikinci kez yayınlanmıştır Sabit bin Kurra'nın matematik ve astronomiye ilşkin yapmış olduğu eserlerin sayısı 60 yakındır
EBÜ'L VEFA: (Buzcan 940 - Bağdat 998) Matematik tarihinde önemli yeri olan,Türk İslam dünyasının önde gelen matematik astronomi bilginidirÖzellikle bugün Trigonometride görülen pek çok , temel tanım, kavram ve formülleri bilim dünyasına ilk sunan bilgindirObjektif olarak yazılmış matematik ve astronomi tarihi kitaplarında adını görmek mümkündür
Trigonometri,geometri ve astronomi ile ilgili çok sayıda eseri vardır Bu eserleri Batı dünyasında uzun yıllar incelenmiş, tercümeleri yapılmış ve hakkında çok sayıda eser ve makale yayınlanmıştır
Özellikle küresel trigonometride sinüs konusunu bilimsel bir düşünce içinde ilk inceleyen Ebu'l Vefa'dır Tanjant çizgilerini düzenlediği gibi, trigonometriye Sekonder ve Cosekonder tanım ve kavramlarını da sokmuştur Aynı zamanda trigonometrinin 6 esas eğrisi arasındaki trigonometrik oranları da ilk kez belirtmiştir Bu oranlar, bugün trigonometride, grafiklerin tanımında aynen kullanılmaktadır Zamanına kadar hiç bir Matematikçi'nin yapamadığı incelikte, trigonometrik çizelgeler düzenlemiştir
Astronomik gözlemler için gerekli olan sinüs ve tanjant değerlerini gösteren çizelgeler 15'er dakikalık aralarla hazırlanmıştır Trigonometri'ye tanjant tanımını zıl (gölge) adı altında ilk kez kazandırıdı Batı bilim dünyasında sinüs ve tanjant kavramlarının kullanılmasına öncülük eden Matematikçi olarak Alman John Müler belirtmektedir
EBÜL KASIM EL MACRÎTÎ: ( ? - 1007 /8) Ebü'l Vefa ekolünden gelen Arap matematikçi Astronomi, geometri ve sayılar teorisi (özellikle dost sayılar) üzerine çalışmalarıyla bilinir Bu konularda zamanına göre orjinal görüş, düşünce ve buluşlarıyla üne kavuşmuştur
Tarihinde ilk ciddi yüzey hesaplarını yapan kişidir Yıldızların hareketini izlemiş ve Batlamyus'un ünlü Almagest üzerinde çalışmıştır Makriti, İslam Ülkelerini dolaşmış Arapça ve Yunanca birçok eseri toplamıştır Bu eserleri inceleyip, Astronomi üzerine eserler yazmış ve Endülüs'de astronomi bilimini en yüksek düzeye getirmiştir
Kurtuba'da bir okul kurmuş ve birçok ünlü bilimadamı yetiştirmiştir İbni Samh, İbni Saffar, Kirmeni, İbni Haldun ve Zehravi bunlardan bazılarıdır Bu bilimadamları Makriti'nin çalışmalarını geliştirmişler ve kendi çalışmalarına taban kabul etmişlerdir
Yaptığı en ünlü çalışma, Harezmi'nin Astronomi tablosundaki yanlışları düzeltmesidir
Ayrıca astronomi üzerine üç ayrı çalışmada bulunmuşturMatematik sahasında, Fi Tamami, Ilmi'l-Aded (Sayılar Teorisi) ve Mukmelat (Ticari Hesaplar) üzerine kitap yazmıştır
EB-ÜL CÛD: Muhammed ibn-i Leyt O da Ebü'l Vefa ekolünden yetişti 7 ve 9 kenarlı düzgün polinomların çizimi ve triseksiyon meselesine ilişkin buluşlarıyla ün kazandı Cebir denklemlerini tasnif etti 1000 yılında yaşadığı bilinirMüsteşrik MContor , O'nun için "Usta Bir Matematikçi ifadesini kullanmıştır
İBN-İ YUNUS: (950-1009) Tam adı; Ali İbn-i Ebu Şaid Abdurrahman İbn-i Ahmet İbn-i Yunus Ebu'l Hasan el-Sedefi olan ve bilim tarihinde, Aben Jonis ülkemizde İbn-i Yunus olarak tanınan bu bilgin; Matematik ve Astronomi konularında hazırladığı eserlerle birlikte adını zamanımıza kadar ulaştırmıştırEbü'l Vefa ile aynı dönemde yaşamış astronom ve matematikçi
Cebeli Mokattam rasathanesinde rasatlar yaptı ve ünlü Zîc-i Hakimî adlı eseri ile 18 yıldızın koordinatlarını içeren bir katalog düzenledi Zîc-i Hakimî adlı eserinde kendisinden sonra gelenlere bir çok astronomi trigonometri ve fizik bilgisi bırakmıştır
Trigonometriye dair ileri bilgiler vardır
Cos a cos b = ½ [cos (a-b) + cos (a+b)] formülünde benzer bir formül bulmuştur
EL KERHÎ: ( ? - 1029) Batılılar'ın "Arap Diophantus'u" adını verdikleri Bağdatlı matematikçi 1010-1016 yıllarında yazdığı tahmin edilen El Fahri adlı cebir kitabında, cebirsel miktarlara ilişin rasyonel çözümler, kökler, birinci ve ikinci dereceden denklemler, belirsiz denklem sistemleri ve bunlara ait problemlerle, sayısal ve katsayılı bikuvadratik denklemler yer alır El Kerhi şu belirsiz denklemlerin tam çözümlerini verdi: x3+y3=z2, x2 y3=z2, x2-y2=z3, x3+ax2=y3, x3-bx2=y3 Aynı tarihlerde yazdığı ve hesap üzerine olan El Kâfi Fi'l Hisap adlı eseri de meşhurdur
EL NESEVÎ: Horasanlı matematikçi Hint aritmetiğine ve Arşimet'in eserlerine ilişin çalışmalar yaptı 1013-1019 tarihleri arasında yazdığı ünlü eseri El Mukni' de doğal sayıların kare ve küp köklerini veren yaklaşık formüller geliştirdi Açıyı üçe bölme meselesini yeni bir yöntemle çözdü Doğum ve ölüm tarihleri bilinmiyor
KÜŞYAR BİN LEBBAN: (971-1029) Dönemin ünlü Türk kökenli matematikçisi Aritmetik, trigonometri ve astronomi alanlarında eserler verdi Menelaos teoremi ve sinüsler teoremi üzerine çalışmaları biliniyor Ziyci el-Cami ve Zeyci el-Balığ adlı eserleri tanınır
İBN-İ SAMAH: ( Grenata ?- Grenata 1035) İspanya-İslam ekolünden matematikçi ve mühendis Sayılar kuramı, geometri ve takvim oluşturmaya ilişkin çalışmalarıyla ün kazandı
EL ZARKALİ: ( 1029 ? -1087 ?) Latinlerin Arzachel dedikleri İspanya-İslam ekolünün en ünlü astronom ve matematikçisi İlk kez evrensel bir usturlab imal etti Küresel trigonometri üzerine çalıştı
ÖMER HAYYAM: ( 1048 ? -1122 ? ) 11 yüzyılın ikinci yarısının en ünlü matematikçi ve astronomu İranlı bilgin Astronomi, müzik, fizik, matematik dallarında eserler verdi Üçüncü dereceden denklemlerin çözümlerine ilişkin genel bir yöntem geliştirdi Öklit'in paraleller aksiyomu üzerine özgün çalışmalar gerçekleştirdi Günümüzdeki esas ününü şairliği ve rubaileriyle kazanmıştır Doğum ve ölüm tarihleri kesin olarak bilinmiyor Bazı araştırmacılar 1048-1122 yılları arasında yaşadığını belirtiyorlar
EBU SALT: (1067-1133) İspanya'da ün kazanmış İslam matematikçisi Geometri ve astronomiye ilişkin eserler vermiş olan Ebu Salt aynı zamanda bir fizikçiydi
İBNİ BACE: (?-1138) Batılıların Avenpace dedikleri Endülüs'ün yetiştirdiği en büyük matematikçi ve filozoflardan biri Eserlerinden çoğu felsefe, tıp ve fizik konusundadır Matematik alanında iki eseri biliniyor
İBRAHİM BİN EZRA: (Toledo 1096 - Roma 1167) Toledo'da doğan İbrani matematikçi Sayılar teorisi, takvimler, karekökler, astronomi üzerine eserleri vardır Matematik tarihi açısından önemi olan ve aritmetik eğlenceleri kitaplarında yer alan Josephus problemi ünlüdür Problem şöyledir: 15 beyaz ve 15 siyah yuvarlak, bir daire çevresi üzerine öyle sıralanmak isteniyor ki, herhangi bir renkten itibaren 9'ar 9'ar sayılmak suretiyle her dokuzuncu yuvarlak, ilk seçilenle aksi renkte olsun
CABİR İBN-EFLAH: Latinlerin Geber dedikleri Doğu astronom ve matematikçisi En ünlü eseri Kitab-ül Hey'dir Küresel trigonometri ve transfer teoremleriyle uğraştı Hipotenüsü c olan küresel bir ABC dik üçgeninde cos A = cos a sin B formülünü buldu 1140-1150 civarında öldüBatı'da kendisinden Yaman Matematikçi anlamında Calculorum Osor olarak bahsedilir
EL ESFEZARİ: Ömer Hayyam'ın çalışma arkadaşı, dönemin ünlü matematik ve fizik bilgini Hayyam'dan önce öldüğü bilinmiyor, ama doğum tarihine ilişkin bir bilgi yok Öklit geometrisine ilişkin çalışmalar yaptı ve eserler verdi
EL BAĞDADİ: Hayyam'ın bir diğer çalışma arkadaşı Arap matematikçisi Öklit geometrisi ile uğraştı Sayısal örnekleri içeren popüler bir kitabı Latince'ye çevrildi ve büyük etki yaptı 1100'lerde parlayan bu matematikçinin doğum ve ölüm tarihleri bilinmiyor
NASIRÜDDİN-İ TUSİ: ( Horasan 1201 - Bağdat 1274 ) "Türk Öklit'i" unvanlı büyük Doğu bilgini Türk-İslam ilim dünyasının, özellikle gökbilimi ve bugünkü modern geometrinin gerçek önderidir Doğu ve Batı ilim dünyasında "Maraga Rasathanesi" diye bilinen rasathaneyi kurmuştur "Ziyc'i İlhani" (İlhani Yıldız Katoloğu) onun başkanlığında hazırlanmıştır
Aritmetik, geometri, trigonometri, astronomi, optik, mineraloji, coğrafya, tıp mantık, felsefe, ahlak, müzik ve edebiyat alanlarında eserler verdi Düzlem ve küre trigonometrilerini sistemli biçimde inceledi Kitabı Şeklül Kutta eserinde küre üzerindeki büyük dairelerin oluşturdukları üçgen ve dörtgenlerin topolojik sentezinde o kadar ayrıntılı bir analiz yapmıştır ki, kendinden sonra modern analitik yöntemlerin bunlar aracılığıyla kolayca çıkarılması olanaklı olmuştur Öklit'in 5(paraleller) aksiyomunu ikna edici bulmayarak, yerine yeni bir aksiyom denedi Tusi, bu aksiyomla bir üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece olduğunu kanıtladı ve buna dayanarak Öklit aksiyomunu çıkardı Bu konuda yaptığı çalışmalarla modern Öklit-dışı geometrilerin oldukça erken bir öncüsü olmuştur
Tusi'nin geometri alanındaki gücü Tahrir-i Usul-ül Öklidis 'de Oklidis'in ünlü Elements adlı kitabının tanıtımı niteliğinde olup, Yunanca aslından yapılmış çeviriye ekler suretiyle genişletilmiştirYunan ve Batı matematik dünyası sınırının en parlak yıldızı olan aksiyometrik düşünceleri ile modern geometrinin cesaretli bir önderi olmuştur
ŞEMSEDDİN SAMÂRKANDİ: 1276'da en parlak devrini yaşamış Arap astronomu, matematikçisi ve mantıkçısı Öklit aksiyomlarıyla uğraştı Yıldız takvimi de ünlüdür
GIYASEDDİN CEMŞİD: ( ? - Semerkant 1436) 14 yüzyılın özellikle Semerkand' da çalışmalar ve araştırmalarla tanınan en ünlü astronom ve matematikçisidir Matematik tarihlerinde ondalık sistemin kaşifi sayılır Yüksek dereceden sayısal denklemlerin yaklaşık çözümlerine ilişkin bulduğu yöntemlerle de ünlüdür 1 derecenin sinüsünü 18 ondalığa kadar, pi sayısını da 12 ondalığa kadar doğru olarak bulmuştur En önemli eseri Risalet-ül Muhitiyye ve Miftah-ül Hitap'tır
KADIZADE RUMİ: (Bursa 1337 - Semerkant 1449) Semerkant'ta yetişerek ün kazanmiş büyük Türk matematikçi ve astronomudur Semerkant Medresesi ve Semerkantmedresesinde görev ve hizmetlerde bulunmuştur Başkıca eserleri Risale fi'l - Hesab adlı aritmetik kitabı, geometri ile ilgili EşKalü't-te'sis, trigonometri ile ilgili bir derecelik yayın sinüsünün hesaplama yöntemine ilişkin Risaletü'l -Ceyb (sinüs üzerine monografi) dir
ULUĞ BEY: (Sultaniye 1394 - Semerkant 1449) Bilim tarihinde 15 Yüzyıl Astronomu olarak tanınırTimur'un torunu, Şahruh'un oğlu Maveraünnehir'in Genel Valisi ve Timurlu devletinin İmparatorudur Semerkant'ta medreseler yaptırdı Semerkant Rasthanesini kurdu Bilim ve fenle uğraşarak ününü siyasetten çok bilim ve kültür alanında yaptı Döneminde ünlü bilginleri toparlıyarak Semerkant'ı uygarlığın başlıca merkezi durumuna getirdi Bunda Kadızade Rumi ve Gıyaseddin Cemşid 'in büyük etkisi olmuştur Kendisini de Tarihçi, matematikçi ve gökbilimçiydiKurduğu Gözlemevinde yapılan gözlemler sonucu hazırladığı Uluğ Bey Ziyci adlı eseri Doğu ve Batı Bilim dünyasında bir kaç yüzyıl boyunca kullanılmıştır 1841 ve 1853 de ingilizceye tercüme edilmiş ve bu eser hakkında son makale 1917 yılında Müşteşrik EDKnobel tarafından yazıldığı düşünülürse eserin yazıldığı tarihtan beş yüzyıl geçmesine rağmen etkinliğini sürdürmüştür
ÇAĞMİNİ, MAHMUD BİN MUHAMMED BİN ÖMER EL HARİZMİ: (? - 1221) Türk gökbilimcisi İran ve Irak'taki gözlemevlerinde çalışmış olan El Harezmi döneminin en önemli gökbilimcilerinden birisidir Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulan "Gökbilime İlişkin Özet Kitabı" adlı kitabının yanı sıra "Yıldızların Güçleri ve Zayıflıları" adlı bir kitabı daha vardır
MİRİM ÇELEBİ, MAHMUD BİN MUHAMMED: (? - 1525) Osmanlı gökbilimcisi ve matematikcisi Beyazid II'nin eğitmenliğini yapmış ve Uluğ Bey'in Zic'ine bir açıklama olan "Çetvelin Düzeltilmesi ve Çalışma Klavuzu" adlı kitabı yazmıştır Mirim Çelebi, Batlamyos'un 1400 sene hiç itirazsız kabul edilen Dünya merkezli kainat sistemi görüşünü Kopernikten 20 yıl önce yıkma çalışmalarına başlamış fakat teorisini açıklamaya ömrü yetmemiştir
TAKİYÜDDİN: (1526 - ?) Osmanlı gökbilmicisi ve matematikcisi Uluğ Bey'in Zic'inin düzeltilmesiyle görevlendirilmiştir Yeni bir Zic hazırlayabilmek için Tophane sırtlarında bir gözlemevi yaptırdıysa da bu gözlemevi yıktırılmıştır Gözlemlerde kullanılmak için birçok alet yapan (yıldızların yüksekliğini ve açıklığını ölçen bir alet, yıldız tutulumunu ölçen bir alet vb) Takiyüddin "Hükümdarların Zayiçesi İçin Gözlem Aygıtları" adlı bir kitap yazmıştır
ABDURRAHMAN ES-SUFİ: (903 - 986) Batlamyus'un Almagest'inden yararlanarak hazırlamış olduğu yıldız kataloğu ile tanınmıştır Bu katalogda, 48 yıldız takımında bulunan yıldızlar tanıtılmış, bunların gökyüzündeki konumları, parlaklıkları ve renkleri bildirildikten sonra, Almagest'te geçen yıldız isimlerinin Arapça karşılıkları verilerek, bu konuda Arapça'daki önemli bir boşluk doldurulmuştur
Abdurrahman es-Sûfi'nin önerdiği terimler, daha sonra Doğulu ve Batılı astronomlar tarafından kullanıldığı gibi, bunlardan 94'ü modern astronomi literatürüne de girmiştir 13 yüzyılda Castilla-Leon Kralı X Alfonso'nun hazırlattığı "Astronomi Bilgisi Kitabı" adlı 4 bölümden oluşan İspanyolca ansiklopedide, Abdurrahman es-Sûfi'nin bu eseriyle diğer Müslüman astronomlarından bazılarının eserlerinden yararlanılmıştır
Abdurrahman es-Sûfi, astronomi aletlerinin geliştirilmesinde de önemli hizmetlerde bulunmuştur Güneş'in yüksekliğini ölçmekte kullanılan usturlapların ölçme duyarlılığını arttırmış olduğu gibi, 10 kg ağırlığında gümüşten bir gök küresi yapmıştır Ayrıca 1235 cm çaplı bir halka kullanarak ekliptiğin eğimini 23° 33'45''olarak tespit ettiği bildirilmektedir
ALİ KUŞÇU: (Semerkant ? - İstanbul 1474) Türk-İslam Dünyasının büyük matematik ve astronomi bilgini Doğum yeri kesin olarak bilinmemekte; 15 yy'ın başlarında doğduğu kabul edilmektedir
Osmanlı gökbilimcisi olan Ali Kuşcu Uluğ Bey'den ve Kadızade Rumi'den dersler almıştır Öğrenimini Kirman'da tamamlayarak Uluğ Bey'in gözlemevinin yöneticiliğine getirilmiştir ve yıldızların hareketlerini, yerlerini gösteren cetvelin hazırlanmasına yardımcı olmuştur Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul’u almasından sonra Ayasofya medresesinde ders vermiştir "Gökbilim Risalesi" adlı bir kitabı ve "Sorunların Keşfinde Tılsımların En Değerlisi" isimli bir ansiklopedi yazmıştır
Ali Kuşcu, Uluğ Bey'in hükümdarlığı sırasında Semerkant'ta ilk ve dini öğrenimini tamamladı Küçük yaşta Matematik ve Astronomi'ye karşı aşırı bir ilgi duydu Devrinin en büyük alimleri olan Uluğ Bey, Bursalı Kadızade Rumi, Gıyaseddin Cemşid ve Muniüd'den aldığı ilimlerle yetinmeyip, daha fazlasını öğrenme arzusu ve isteği ile kimseye haber vermeden, sinesinde ünlü alimlerin toplandığı Kirman'a gitti Kirman'da bulunduğu sırada akli ve nakli ilimleri üzerinde çalışmalara devam edip, burada "Hall-ül Eşkalil Kamer" risalesini, "Şerh-i Tecrid" adlı eserini hazırladı
Kirman'dan tekrear Semerkant'a dönen Ali Kuşçu, Kazade Rumi'nin ölümü üzerine Uluğ Bey tarafından Semerkant Rasathanesi'ne müdür olarak tayin edildi
Uluğ Bey'in katledilmesinden sonra Semerkant Medresesi'ndeki dersleri ile rasathanedeki çalışmalarına son vererek, Semerkant'tan ayrılıp Tebriz'e, Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın yanına gitmiştir Daha sonra Uzun Hasan tarafından Osmanlılar ile Akkoyunlular arasında barışı sağlamak amacı ile Fatih'e elçi olarak gönderilmiştir Elçilik görevini tamamlar tamamlamaz Fatih'in ısrarıyla İstanbul'a gelmiştir İstanbul'a geldiğinde II Mehmet kendisini Ayasofya Medresesi'ne müderris olarak tayin etti Bunun yanında kendi hususi kütüphanesinin müdürlük görevini de verdi İstanbul Medreseleri'nde astronomi ve matematik dersleri vermiştir Ali Kuşçu'nun çalışmaları neticesinde büyük gelişmeler görülmüş, bunda medsreselerde matematik derslerinin okutulmasında önemli rolu olmuştur
İstanbul'un enlem ve boylamını ölçmüş ve çeşitli Güneş saatleri yapmıştır Derslerine İstanbul'un meşhur alimleri de katılırdı İlim sahasında hizmet ve adları ile ün yapmış olan Hoca Sinan Paşa, Molla Lütfi ve Ali Kuşçu'nun oğlu Mirim Çelebi gibi alimler onun derslerinde yetiştiler Ali Kuşçu yalnız telif eserleriyle değil, çalışma ve yol göstermesiyle devrini aşan büyük bir alimdir
Ali Kuşçu'nun İstanbul Medreselerinde ders vermesiyle Osmanlılarda Pozitif bilimlerde bir canlanma yaşanmış ve 16 yüzyılda semeresini vermeye başlamış,Mirim Çelebi ve Takiyüddin gibi önemli astronomlar yetişmiştirÖlümü ise 16 Aralık 1474 olup, mezarı Eyyüp Sultan Türbesi yanındadır
Eserleri:
• Risale Fi'Hey'e: 1457 yılında, Semerkant'ta, Farsça olarak yazmıştır Osmanlı Mühendishanesi'nde XIX asır başlarında ders kitabı olarak okutuldu
• Risale Fi'l-Fethiye: Astronomiden bahseden bu eser, bir önceki eserin eklerle Arapça'ya çevrilmişidir Bu eserde, ekliptiğin eğimini hesap eden Ali Kuşçu, "23 30 17 " olarak bulmuştur Bugün bulunan değer ise, "23 27 00" dır Bu iki değer arasındaki küçük fark, Ali Kuşçu'nun Astronomi'deki üstün bilgisini ortaya koyar
• Risale Fil Hesap: Matematik kitabıdır
• Risale Fil Muhammediye: Cebir ve hesap konularından bahseden matematik kitabıdır Eserin son sayfasında Ali Kuşçu'nun kendi el yazısı ile bir imzası ve eserin 1472 yılında bittiğini belirten bir kayıt vardır
Bunlardan başka Uluğ Bey Ziya'ine yazdığı şerh en mühim eseri olup, çok kıymetlidir
BATTÂNİ: (858-929) Devrinin en önemli astronomlarından ve matematikçilerinden olan Battâni, Sâbit ibn Kurrâ gibi, Urfa'nın Harran Bölgesi'ndendir ve yıldızlara tapan Sabii Dini'ne mensuptur
Rakka'da özel bir gözlemevi kurmuş ve burada 887-918 tarihleri arasında son derece önemli gözlemler yapmıştır Güneş, Ay ve gezegenlerin hareketlerini gözlemlemiş, yörüngelerini doğru bir biçimde belirlemeye çalışmıştır Güneş ve Ay tutulmaları ile ilgilenmiş, mevsimlerin süresini büyük bir doğrulukla hesaplamıştır Ayrıca, ekliptiğin eğimini de dakik olarak belirlemeyi başarmıştır
Aynı zamanda matematikçi de olan Battâni, bu alanda da son derece önemli çalışmalar yapmıştır Sinüs, kosinüs, tanjant, kotanjant, sekant ve kosekantı gerçek anlamda ilk defa kullanan bilim adamının Battâni olduğu söylenmektedir Battâni, çalışmaları sırasında bazı temel trigonometrik bağıntılara ulaşmış ve bunları astronomik hesaplamalarda kullanmıştır
EL BİRUNİ: Ebu'l Reyhan-ı Beyrunî (Ket 973 - Gezne 1048 yada 1051) Yaşadığı çağa damgasını vurup " Biruni Asrı" denmesine sebep olan zekâ harikası bilgin 973 yılında Harizm'in merkezi Kâs'ta doğdu Esas adı Ebû Reyhan b Muhammed'dir Küçük yaşta babasını kaybetti Annesi onu zor şartlarda, odun satarak büyüttü Daha çocuk yaşta araştırmacı bir ruha sahipti Birçok konuyu öğrenmek için çılgınca hırs gösteriyordu Tahsil çağına girdiğinde Hârizm şahların himayesine alındı ve saray terbiyesiyle yetişmesine özen gösterildi Bu aileden bilhassa Mansur, Bîrûnî'nin en iyi bir eğitim alması için her imkânı sağladı
Son eseri olan Kitabü's Saydele fi't Tıb'bı yazdığında 80 yaşını geçmişti Üstad diye saygıyla yâd edilen yalnız İslâm âleminin değil, tüm dünyada çağının en büyük bilgini olan Bîrûnî, 1051 yılında Gazne'de hayata gözlerini yumdu
Bîrûnî, "Elinden kalem düşmeyen, gözü kitaptan ayrılmayan, iman dolu kalbi tefekkürden dûr olmayan, benzeri her asırda görülmeyen bilginler bilgini bir dâhiydi Arapça, Farsça, Ibrânîce, Rumca, Süryânice, Yunanca ve Çinçe gibi daha birçok lisan biliyordu Matematik, Astronomi, Geometri, Fizik, Kimya, Tıp, Eczacılık, Tarih, Coğrafya, Filoloji, Etnoloji, Jeoloji, Dinler ve Mezhepler Tarihi gibi 30 kadar ilim dalında çalışmalar yaptı, eserler verdi
İlmî kaynaklara dayanma, deney ve tecrübeyle ispat etme şartını ilk defa o ileri sürdü
İbni Sinâ'yla yaptığı karşılıklı yazışmalarındaki ilmî metod ve yorumları, günümüzde yazılmış gibi tazeliğini halen korumaktadır Tahkîk ve Kanûnı Mes'ûdî adlı eserleriyle trigonometri konusunda bugünkü ilmî seviyeye tâ o günden, ulaştığı açıkça görülür Bu eser astronomi alanında zengin ve ciddî bir araştırma âbidesi olarak tarihe mal olmuştur İlmiyle dine hizmetten mutluluk duymaktadır
Dünyanın gece-gündüz değişikliği ve dünyanın hem kendi etrafında, hem de güneş etrafında döndüğünü de El-Biruni ortaya koymuştur Hani Kopernik keşfetmişti? İşte yalanlar böyle ortaya çıkar Gerçekte Kopernik’ten 500 yıl önce El-Biruni’nin keşfettiği tespit edilmiştir 11 yüzyılın ilk yarısının en ünlü astronom ve matematikçisidir Sayılar kuramı, Hint hesabı, ay ve güneş tutulmaları, matematik coğrafya, enlem ve boylam tayini, kuyruklu yıldızlar, küre geometrisi gibi konularda yazılmış 113 kadar eseri (toplam sayfası 13000 'u geçer) bilinir
Geometride, açıyı üçe bölme problemini de içeren cetvel ve pergel ile çözülemeyen bir grup problem vardır ki, bunlar matematik tarihinde "Biruni problemleri" olarak bilinir Daire içine çizilmiş 9 kenarlı düzgün poligonun bir kenarının uzunluğunu özgün bir yöntemle hesapladı Pi sayısının hesabı üzerine çalıştı, sinüsler teoremini kendine özgü bir yöntemle kanıtladı
Trigonometriye sekant, cosecant ve cotangent fonksiyonlarını eklemiştir
Gazne'de kıblenin olarak tespit edilmesi ve kıblenin tayini için matematik yöntemi geliştirmiştir Ayın, güneşin ve dünyanın hareketleri, güneş tutulması anında ulaşan hadiseler üzerine verdiği bilgi ve yaptığı rasatlarda, çağdaş tespitlere uygun neticeler elde etmiştir Bu çalışmalarıyla yer ölçüsü ilminin temellerini sekiz asır önce attı Israrlı çabaları sonunda yerin çapını ölçmeyi başardı Dünyanın çapının ölçülmesiyle ilgili görüşü, günümüz matematik ölçülerine tıpatıp uymaktadır Avrupa'da buna BÎRÛNI KURALI denmektedir
Newton ve Fransız Piscard yaptıkları hesaplama sonucu ekvatoru 25000 mil olarak bulmuşlardır Halbuki bu ölçüyü Bîrûnî, onlardan tam 700 yıl önce Pakistan'da bulmuştu O çağda Batılılardan ne kadar da ilerideymişiz
Biruni, hastalıkları tedavi konusunda değerli bir uzmandı Yunan ve Hint tıbbını incelemiş, Sultan Mes'ud'un gözünü tedavi etmişti Otların hangisinin hangi derde deva ve şifa olduğunu çok iyi bilirdi Eczacılıkla doktorluğun sınırlarını çizmiş, ilaçların yan etkilerinden bahsetmiştir
Daha o çağda Ümit Burnu'nun varlığından söz etmiş, Kuzey Asya ve Kuzey Avrupa'dan geniş bilgiler vermişti Christof Coloumb'dan beş asır önce Amerika kıtasından, Japonya'nın varlığından ilk defa söz eden BÎRÛNÎ’dir
Dünyanın yuvarlak ve dönmekte olduğunu, yerçekimin varlığını Newton'dan asırlarca önce ortaya koydu Henüz çağımızda sözü edilebilen karaların kuzeye doğru kayma fikrini 95 asır önce dile getirdi
Botanikle ilgilendi, geometriyi botaniğe uyguladı Bitki ve hayvanlarda üreme konularına eğildi Kuşlarla ilgili çok orjinal tespitler yaptı Tarihle ilgilendi Gazneli Mahmud, Sebüktekin ve Harzem'in tarihlerini yazdı Bîrûnî, ayrıca dinler tarihi konusuna eğildi, ona birçok yenilik getirdi Çağından dokuz asır sonra ancak ayrı bir ilim haline gelebilen Mukayeseli Dinler Tarihi, kurucusu sayılan Bîrûnî'ye çok şey borçludur
Bîrûnî, felsefeyle de ilgilendi Ama felsefenin dumanlı havasında boğulup kalmadı Meseleleri doğrudan Allah'a dayandırdı Tabiat olaylarından söz ederken, onlardaki hikmetin sahibini gösterdi Eşyaya ve cisimlere takılıp kalmadı
Bîrûnî, Cebir, Geometri ve Cografya konularında bile o konuyla ilgili bir âyet zikretmiş, âyette bahsi geçen konunun yorumlarını yapmış, ilimle dini birleştirmiş, fennî ilimlerle ilahî bilgilere daha iyi nüfuz edileceğini söylemiş, ilim öğrenmekten kastın hakkı ve hakikatı bulmak olduğunu dile getirmiş ve "Anlattıklarım arasında gerçek dışı olanlar varsa Allah'a tövbe ederim Razı olacağı şeylere sarılmak hususunda Allah'tan yardım dilerim Bâtıl şeylerden korunmak için de Allah'tan hidayet isterim İyilik O'nun elindedir!" demiştir Eserleri halen Batı bilim dünyasında kaynak eser olarak kullanılmaktadır Türk Tarih Kurumu 68 sayısını Bîrûnî'ye Armağan adıyla bilginimize tahsis etti Dünyanın çeşitli ülkelerinde Bîrûnî'yi anmak için sempozyumlar, kongreler düzenlendi, pullar bastırıldı UNESCO'nun 25 dilde çıkardığı Conrier Dergisi 1974 Haziran sayısını Bîrûnî'ye ayırdı Kapak fotoğrafının altına, "1000 yıl önce Orta Asya'da yaşayan evrensel dehâ Bîrûnî; Astronom, Tarihçi, Botanikçi, Eczacılık uzmanı Jeolog, Şair, Mütefekkir, Matematikçi, Coğrafyacı ve Hümanist" diye yazılarak tanıtıldı
|