Usturlab Nedir?

Ortaçağın bilgisayarına "usturlab" derlerdi

Müzelerde mutlaka rastlamış olmalısınız İrice bir cep saatini andırır Saatten farkı ince ama kat kat dairelerden meydana gelmesi ve dairelerin üzerinde garip çizimlerin yer almasıdır

Bu öyle bir alettir ki, akla gelen neredeyse her işe yarar Gök cisimlerinin bulundukları yerlerden geceyle gündüzün uzunluğuna, namaz saatlerinin belirlenmesinden dağların yüksekliğinin yahut kuyuların derinliğinin hesaplanmasında bile kullanılır, üstelik kağıtla kaleme de ihtiyaç bırakmaz

İsmi, "usturlab" dır Ortaçağ boyunca İslam dünyasının bilgisayarı olmuş, asırlarca kullanılmış, zamanla yerini yeni buluşlara bırakmış ve bilim tarihindeki makamına yan gelip oturmuştur Bugün müzelerde, geçmişin yüzyıllarca kullanılmış en gelişmiş aletlerinden biri olarak teşhir edilmektedir

Temeli, gök küresinin bir düzlem üzerine izdüşümü idi Bu izdüşümü çapı 10 ile 19,5 santim arasında değişen daire şeklindeki disklere çizilmiş; diskin üzerine yerleştirilen diğer dairelere güneşin, ayın ve yıldızların konumları işaretlenmişti

Kullanılması gerçi büyük maharet isterdi ama alışanlar için çocuk oyuncağıydı Kutup noktası merkez alınır, ana disk gök yarımküresi farzedilir, mesafe hesapları yahut yön bulma işlemleri diskten gerçeğe uyarlanırdı Hatta, gök cisimlerinin birbirine uzaklığı ve boyutları bile hep usturlabla hesaplandı

Usturlab gerçi ortaçağ İslam bilginlerinin geliştirdiği en önemli astronomi aracıydı ama, sadece İslam aleminde değil, bütün dünyada kullanıldı Endülüs yoluyla Avrupa'ya taşındı, batılı gezginlerin de başucu aleti oldu ve tarihi değiştiren keşifler onun sayesinde başarıldı

Kaynak: Ht tarih