Değer Yaşamak

Yaşayıp giden bir insanın sorusu değil, "Nasıl yaşamalıyım?"

Yaşayıp giden, hayatındaki soruları silmiş, arada bir aklına takılan her sorunun yanıtını buluveren, yaşamının içine gömülüp, onda kaybolmuş bir insanın, çağımızın yorgun, yılgın, bıkkın, kolaycı, kurnaz, tembel insanının yaşadığı değerlerle ilgili bir sıkıntısı pek olmuyor

"Nasıl yaşamalıyım?"sorusu bizi" hangi değerlerle yaşamalıyım?" sorusuna götürüyor Değer duyarlığı gelişmiş, değerlerinin farkında, değerlerini gözden geçirebilen, canlı, araştırıcı bir insan bekliyor çağım

Değer yaşayamayan bir insan nasıl bir insandır?

Sorunun yanıtı, değer yaşayamama biçimlerini irdelemeyi gerektiriyor


Bir anlamıyla her insan değerlerle yaşıyor

Dürüstlük, erdemlilik, adalet insana olan saygı, dostluk, sevgideğerlerimizden bazıları Paraya, toplumsal konuma, şana, şöhrete, mala, mülke, en yüksek değerleri uygun gören insanlar, tarihin başlangıcından beri karşımıza çıkar


Toplumda bir arada yaşayan insanların, bu yaşamın sürmesi için yaşam düzenleyen değerlere gereksinimleri vardır

Değerlerle yaşamak, bir arada yaşamanın olmazsa olmaz özelliği


Oysa değer yaşamakla, değerlerle yaşamak arasında derin bir fark var

Değerlerle yaşamak, olağan, sıradan bir yaşamın içindeki insana özgü olabilir
Değer yaşamak ise, değer bilinci gelişmiş insanın bir başarısıdır

Değer yaşayamayan bir insanın, yaşadığı toplum ve kültürdeki değerlerin bilgisine ve bilincine sahip olmadığını söyleyebiliriz Denizin içinde olup da denizin farkında olmayan balıklar gibi, değerlerle yaşayıp, değer yaşayamazlar

Bilinç ve bilgi sahip olup, değer yaşayamama olasılığı hiç de düşük değildir Yüksek değerlerin, ahlak, estetik bilim alanındaki işleyişini bildiği hâlde bu değerleri kendi yaşamına katamayan insanlar da vardır

Değer yaşamak, değer bilgisi ve bilinciyle, yüksek değerleri, hayatımıza katarak benliğimizin bir parçası yaparak yaşamaktır Yalnız değerlerin farkındalığı, bilgisi ve bilinci yetmez; irade gücüyle onların hayata geçirilmesi gerekir
O değerlere göre yaşamayı gerçekleştirebilmek, o değerleri eylemlerimize katabilmek zorunluluğu vardır


Hangi değerlerimiz yüksek değerlerdir?
Bir değeri "yüksek" kılan nedir?
Evrenselliği midir örneğin?
İnsan sevgisi , saygısı mıdır?
Emeğe, bilgiye, dünyayı güzelleştirme çabalarına saygı mıdır?
Yoksa"yüksek"lik, çağdan çağa, kültürden kültüre, inançtan inanca değişen bir kavram mıdır?

Değerlerimizin sıra düzeni (hiyerarşisi) hayatı geliştirmeye, zenginleştirmeye, canlandırmaya katkıları oranında değişir
İnsan cân taşıyan bir varlıktır Bu cânı, canlılığı geliştirecek bir yaşamın hizmetinde olan değerlerin kültürden kültüre, çağdan çağa bazı değişiklikler gösterse de fazla bir değişikliğe uğramadıklarını düşünüyorum

Cân ahlâkının, cân estetiğinin, cânı geliştirecek, güzelleştirecek bilgilerin sahip olduğu yaşam saygısına odaklanmış değerlerin yüksekliğinden kuşku duymamak gerekir

Örneğin; özgürlük, bağımsızlık yüksek değerlerdir; insanın gönlü bu değerlere çiçek açar Özgür olmayan bir insan değer yaşayamaz Özgürlük insana yakışan bir hayatın oluşmasında önemli, onsuz edilmez bir değerdir
Yüksek değerler onları yitirdiğimizde, gerçekleştiremediğimizde, hayatımızın anlamsızlaştığı, sıradanlaştığı, kuru, sığ, çirkin bir hâle geldiği değerlerdir

Bizim gibi düşünmeyen, yaşamayan, inanmayan insana saygısızlık cân ahlâkını yaşayan bir insan için hayata saygısızlıktır
Hayat farklılıklarla zenginleşir

Oysa, bu gezegendeki binlerce yıllık serüvende insan, farklıyı bir tehdit olarak gördü çoğunlukla Farklı olandan korktu Onu, cânın gelişmesini engelleyecek bir düşman olarak gördü
Dünyayı ele geçirip herkesi kendine benzetmeye çalıştı Farklı olanın hayatına, değerlerine ilgi göstermedi Farklı olanla ortaklığını, onun da kendi gibi can taşıdığını anlayarak; cânın ancak insanın farklılıkları içinde özgürce yaşayarak gelişebileceğini görme olanağı bu çağda gerçekleşebilir

Çağımızda değer yaşamadığı hâlde karşı tarafı sömürmek, kullanmak için "yüksek" değer propagandası yapan insanlara rağmen, kendi farklılığını içine sindirmiş, insana, hayata saygılı cân sahibi insan, dünyayı değerlerin yaşanabildiği güzel, değerli bir hâle getirmeye çalışıyor


*
Ahmet İnam