Gözler,El Ve Beyin

Çocukta dil ve düşüncenin gelişimi ilk kez İsviçreli epistemolog* Jean Piaget’nin çığır açan çalışmasında kapsamlı bir incelemeye tâbi tutulmuştu Teorilerinin bazı yönleri özellikle de çocukların bir aşamadan diğerine geçiş biçimini yorumlayışındaki esneklik yoksunluğu eleştiri konusu olmuşsa da onun çalışmaları neredeyse gözardı edilmiş bir alanda öncü çalışmalar niteliğindeydi ve teorilerinin birçoğu geçerliliğini halen önemli ölçüde korumaktadır


Hegel’in genel olarak diyalektik düşüncenin sistematik bir sergilenişini sunan ilk kişi olması gibi Piaget de doğumdan çocukluğa oradan da ergenliğe kadar olan gelişmenin diyalektik sürecine dair bir fikir veren ilk kişiydi Her iki sistemin de barındırdığı kusurların bu insanların çalışmalarının olumlu içeriğini karartmasına izin verilmemelidir Piaget’nin aşamaları şüphesiz oldukça şematik ve araştırma yöntemleri de bir o denli sorgulanmaya açık olsa bile yine de bunlar erken insan gelişimine genel bir bakış olarak değer taşımaktadırlar

Piaget’nin teorileri davranışçıların görüşlerine bir tepkiydi davranışçı ekolün önde gelen temsilcisi Skinner özellikle 1960’larda ABD’de etkiliydi Davranışçı yaklaşım lineer bir kümülatif gelişme kalıbına dayanan bütünüyle mekanik bir yaklaşımdır Bu yaklaşıma göre çocuklar uzman öğretmenler ve müfredat planlamacılar tarafından oluşturulan lineer bir içerik programına tâbi tutulduklarında en verimli şekilde öğrenirler
Skinner’in eğitim teorileri kapitalist zihniyete cuk oturmaktadır Bu teoriye göre çocuklar sadece ödüllendirildiklerinde öğrenirler tıpkı bir işçinin ancak fazla mesaiye kaldığında fazla para alması gibi

Davranışçılar dilin gelişimi konusunda tipik bir mekanik görüş benimsemişlerdi Noam Chomsky Skinner’in bebeklerin ilk birkaç sözcüğü (esas olarak isim sözcükleri) nasıl öğrendiğini uygun biçimde açıkladığına ama bunların nasıl bir araya getirildiğini açıklamadığına dikkat çekiyordu

Dil yalnızca sözcük dizileri değildir Dil tam da belli bir dinamik ilişki içindeki sözcükler bileşimidir ki onu öylesine zengin etkili esnek ve karmaşık bir araç yapan da budur Burada bütün en kesin biçimde kendi parçalarının topl******* büyüktür Yabancı dil öğrenmeye çalışmış her yetişkinin katılacağı gibi iki yaşında bir çocuğun gramer kurallarını öğrenmesi gerçekten inanılmaz bir hünerdir

Bu kaba ve mekanik dogmayla karşılaştırıldığında Piaget’nin teorileri ileri doğru büyük bir adımı temsil etmektedir Piaget öğrenmenin çocuklarda doğal olarak bulunduğunu açıkladı Tüm çocuklarda zaten mevcut olan bu eğilimleri açığa çıkarmak öğretmenin işidir Dahası Piaget haklı olarak öğrenme sürecinin lineer bir çizgi olmadığına nitel kırılmalarla kesintiye uğradığına dikkat çekti Piaget’nin orijinal aşamaları tartışmaya açık olsa da bu diyalektik yaklaşımın genel olarak geçerli olduğuna kuşku yoktur

Piaget’nin çalışmasında değerli olan şey çocuğun gelişiminin çelişkili bir süreç olarak sunulması ve bu süreç içindeki her aşamanın bir öncekine dayandığının bu bir önceki aşamanın da hem aşıldığı hem de muhafaza edildiğinin savunulmasıdır Genetik olarak koşullanmış altyapı daha ilk andan itibaren çevreyle diyalektik bir etkileşime giren hazır malzeme sunar Yeni doğmuş bebek bilinçli değildir ama acilen giderilmeyi talep eden derin ve köklü biyolojik içgüdülerce yönlendirilir Bu güçlü hayvan içgüdüleri yok olmazlar etkinliklerimizin altında yatan bilinçsiz bir alt tabaka olarak dururlar

Hegel’in dilini kullanacak olursak burada karşımıza çıkan şey kendinde varlıktan kendisi için varlığa; potansiyelden gerçeğe yalıtık savunmasız bilinçsiz varlıktan doğa güçlerinin bir oyuncağından bilinçli bir insan varlığına geçiştir

Kendisinin bilince varışa doğru ilerleyen hareket Piaget’nin doğru biçimde açıkladığı gibi farklı aşamalardan geçen bir mücadeledir Yeni doğmuş bebek kendini çevresinden açıkça ayırt edemez Ancak yavaş yavaş kendisiyle dış dünya arasındaki ayrımın farkına varır

“Doğumdan dilin edinilmesine kadar geçen dönem” diye yazıyor Piaget “olağanüstü bir zihinsel gelişme dönemidir” Başka bir yerde varlığın ilk 18 ayını “küçük ölçekte bir Copernicus devrimi” olarak tanımlıyor Bu sürecin kavranılması gereken anahtarı özne (kendisi) ve nesne (gerçeklik) arasında cisimleşen ilişkinin yavaş yavaş aydınlanışıdır

*