Şizofreni Nedir? Nasıl Meydana Gelir? Tehlikeleri Nelerdir?

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-17-2012

Şizofreni Nedir ?
- Şizofreni epilepsi, Multipl Skleroz gibi bir beyin hastalığıdır

- Bütün kronik hastalıklar (Şeker hastalığı, astım, romatizma

) gibi alevlenme ve yatışma dönemleri gösterir

- Tedavi edilebilir bir hastalık olmakla beraber zaman zaman alevlenme dönemleri olabilir, hastaların önemli bir kısmında hastalık tamamen ortadan kalkmayabilir

Bu durum da kişinin çalışmasını, çevresindekilerle iletişim kurmasını, bağımsız bir yaşam sürmesini çok güçleştirir

- Bu ciddi hastalık yeryüzündeki her yüz kişiden birini etkilemektedir

Dünyada 60 milyon, Türkiye'de de 600

000 şizofreni hastası yaşamaktadır

- Hastalık genellikle 15-25 yaş aralarında başlamakla beraber orta yaşlarda başlaması da mümkündür

Hastalık ne kadar erken başlarsa kişilik üzerindeki harabiyet o kadar fazla olmakta, normal bir yaşam sürme şansı azalmaktadır

Şizofreni Ne Değildir ?
- Şizofreni kişilik bölünmesi demek değildir

Maalesef pek çok kişi şizofreni hastalarını bazı zamanlar normal yaşam sürdüren bazen de birden tehlikeli bir caniye dönüşen kişiler olarak hayal etmektedir

Bunun gerçekle alakası yoktur!
- Şizofreni hastaları nadiren çevreye zarar verebilir

- Şizofreni kelimesi sıklıkla iki şekilde hatalı kullanılmaktadır: Ya bir konuda farklı ya da zıt duygular taşımak kastedilir (bir şeyi hem sevmek hem de nefret etmek gibi) ki bu insan doğasında bulunan bir özelliktir

Ya da değişik zamanlarda değişik davranmak anlamında kullanılır ki bu durum da hemen hepimizin doğasında bulunan bir özelliktir

- Şizofreni erken bunama değildir

- Aşı vb

yollarla korunması mümkün olan bir hastalık değildir

- Şizofrenler tehlikeli ve saldırgandır

- Şizofreninin tedavisi yoktur

- Şizofrenler çalışamazlar

- Şizofreni anne babanın hatalı tutumu nedeniyle ortaya çıkar

- Şizofrenler tembeldir

- Şizofrenlerin ne zaman ne yapacakları belli olmaz

- Şizofreni karakter zayıflığından ve iradesizlikten dolayı ortaya çıkar

( Hastalar yeterince çaba gösterseydi bu durumun üstesinden gelebilirdi

)
- Şizofrenlerin her söylediği şey saçma olacaktır

- Mahalledeki şizofrenler çocuklarımıza zarar verebilir

- Şizofrenler sanıldığından daha da tehlikelidir

- Şizofreninin sebebi fazla mastürbasyon yapmaktır

- Şizofrenlerin çocukları da şizofren olur

- Şizofreni ömür boyunca giderek ağırlaşır

Son yirmi yılda yapılan araştırmalarda şizofreninin nedenleri hakkında önemli bulgular elde edilmiştir

Tüm hastalar için geçerli olan tek bir neden bulunmamakla beraber şizofrenin ortaya çıkmasında rol oynayan başlıca etkenleri üç başlık altında toplayabiliriz:

1

Kalıtımsal nedenler
2

Beyindeki yapısal değişikliklerin rolü
3

Beyindeki kimyasal maddelerin rolü

Şizofrenide kalıtımın rolü
Şizofrenisi olan her 10 kişiden birinin yakın akrabaları arasında bu hastalık görülür

Şizofreni hastalarının ailelerinde bu hastalığın toplum ortalamasına göre daha sık görülmesi şizofrenide ailesel geçişin rolüne işaret eder

Örneğin, anne ya da babasından biri şizofreni hastası olan çocukta hastalığın görülme olasılığı % 12’dir

Kardeşlerden biri şizofreni hastası ise diğer kardeşlerde hastalık görülme olasılığı %8 dir

Toplumda her 100 kişiden birinde şizofreni görülme riski bulunduğu düşünülürse bu oranların yüksekliği hakkında bir fikir edinilebilir

Ailesel yatkınlığın nedeni anne babanın yetiştirme tarzı değildir

Hastalığın geni tam olarak bilinmiyor

Bir başka deyişle, elde edilen veriler şizofreniden tek bir geni sorumlu tutmak yerine birden fazla genin rolü olduğuna işaret ediyor

Beyin yapısındaki değişikliklerin rolü
Tomografi gibi görüntüleme yöntemlerinde şizofreni hastalarının beyinlerinde normalde görülmeyen bazı değişiklikler olduğu saptanmaktadır

Örneğin beyinde normalde de bulunun boşlukların hasta kişilerde daha geniş olduğu ve bazı beyin bölümlerinin normalden daha küçük olduğu görülüyor

Özellikle, beynin plan yapmak ,sorun çözmek gibi işlevleri de yüklenen ön bölümü ve önceki deneyimleri hatırlayarak o anki duruma uygun bir davranış geliştirmekte rol oynayan hipokampus bölümünün normalden küçük olduğu saptanmıştır

Bu bölgelerin işlevlerindeki aksama sonucunda hastalar günlük hayatta her an karşılaştığımız basit ya da karmaşık sorunları çözmekte zorlanabiliyor

Bu « sorun »lar örneğin yeni tanıştığımız bir kişiyle neleri konuşabileceğimiz, şehir içinde bir yerden bir yere giderken karşılaştığımız aksaklıkların üstesinden nasıl geleceğimiz gibi bize basit gelen şeyler de olabilir

Beyin yapısındaki değişiklikler hasta kişilerin beyinlerinin normal gelişimden farklı bir yol izlediği şeklinde yorumlanır

Bu değişiklikler doğumdan önce ya da doğum sırasında etkili olan nedenlere bağlanır

Örneğin gebeliğin erken dönemlerinde virüs enfeksiyonları ya da doğum sırasındaki bazı sorunlar gibi

Beyindeki kimyasal maddelerin rolü
Beyinde milyarlarca sinir hücresi bulunur

Bu hücreler bir telefon şebekesi gibi birbiriyle bağlantılıdır
Her hücrenin ucundan salınan bazı kimyasal maddeler komşu hücreye ulaşarak hücreler arası haberleşmeyi sağlar

Haberleşmeyi sağlayan kimyasal maddelere nörotransmitter denir

Adrenalin, dopamin, serotonin gibi…
Şizofrenisi olan kişilerde dopaminin aracılık ettiği haberleşmede bir bozukluk olduğu bilinmektedir

Dopamin hastaların beyninde bazı bölgelerde fazla miktarda bulunmaktadır

Dopamin aracılığıyla haberleşmedeki bozukluk ;hezeyan ve halüsinasyonlar, dağınık davranış ve konuşma gibi hastalık bozukluklarından sorumlu tutulmaktadır

Hastalar İçin 10 Emir

Birinci Emir
İlaçlarını almayı aksatmayacaksın
Sorunları çözmek için ilacın tek başına yeterli olmadığını biliyoruz

İlacı yutmayı kolaylaştıracak sosyal destek programlarına da ihtiyaç var

İkinci Emir
Gününü ve geceni iyi ayarlayacaksın

Yeteri kadar uyumaya özen göstereceksin

Uyku biraz tartışmalı bir konu

Yeterince uyumazsanız bunun ardından hastalığınız alevlenme dönemine girebilir

Öte yandan bazı şizofrenler çok fazla uyuyorlar

Öğlenden sonra saat ikide hala üzerinde pijamaları olan kişiler tanıyoruz

Bu kişilerin boş zamanlarında ne yapacağını bilmemesi de çok doğal ,çünkü bu saatleri uyuyarak geçiriyorlar

Yeni grup ilaçların uyku verici yan
etkileri daha az

Hepimiz uykudan kazandığımız zamanı nasıl değerlendireceğimizi düşünelim

Üçüncü Emir
Stresten uzak duracaksın
Söylemesi kolay, yapması zor

Dördüncü Emir
Herkesin her gün yaptığı şeyleri sen de yapacaksın
Şizofrenisi olan kişiler de günde üç öğün yemek yemeli ; düzenli aralıklarla banyo yapmalı, traş olmalı

Ayrıca evini ya da odasını temiz tutmalı

Temizlik yapma konusunda güçlük çekiyorsanız
yakınlarınızdan yardım istemelisiniz

Beşinci Emir
Uyuşturucudan uzak duracaksın; alkol ve sigarada aşırıya kaçmayacaksın

Sokakta satılan uyuşturucu ya da uyarıcı maddeler hepimiz için tehlikeli ve yasak

Bağımlılık yapan ya da geçici bir keyif veren ilaçlardan da uzak durmalı

Bu tür ilaçlar sanki sıkıntıları rahatlatıyor gibi düşünülse de psikotik alevlenme dönemleri
arasındaki iyilik dönemlerini kısaltıyor

Alkol ne iyi ne kötü

Ancak çok içmemeye dikkat etmeli

Şizofrenisi olup da sigara içmemek neredeyse imkansız gibi, ancak aşırı sigara içmenin kullanılan ilaçların olumlu etkilerini zayıflattığını hatırlatalım

Altıncı Emir
Yaşantının belirli bir düzeni olacak
Hep aynı saatte yatmaya, kalkmaya, yemek yemeye özen göstermek gerekiyor

Yedinci Emir
Her gün için program yapacaksın
Bütün gününü yatakta geçirmeyeceksin

Her gün yararlı bir şeyler yapamaya gayret et

İsteksizliğinin üstesinden gelerek ev dışındakı faaliyetlere katılmaya çalış

Sekizinci Emir
Başkalarıyla bağlantıyı kesmeyeceksin
Arkadaşlarınla ve diğer psikotik hastalarla , tanıdıklarınla ilişkini sürdürmelisin

Psikotik insanlar bazen çevreden uzaklaşma eğiliminde olurlar

Bu da iyi bir işaret değildir

Dokuzuncu Emir
Psikiyatristinle ve tedavi ekibiyle bağlantını kesmeyeceksin
Hastanelerdeki bürokratik işlemlerin sıkıcılığı nedeniyle bu bazen güç olsa da

Onuncu Emir
Her hafta jimnastik ya da bedensel egzersiz yapacaksın
Böyle bir alışkanlığı olmayanlar için başlangıçta zor gelebilir

Bunun en kolay yolu her gün düzenli olarak yürüyüş yapmak

Her sabah yarım saat , ya da sabah akşam

Ayrıca evde jimnastik yapabilirsin ya da bir jimnastik salonuna kaydolabilirsin

07-17-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Şizofreni Nedir? Nasıl Meydana Gelir? Tehlikeleri Nelerdir? Şizofreni Nedir ? - Şizofreni epilepsi, Multipl Skleroz gibi bir beyin hastalığıdır - Bütün kronik hastalıklar (Şeker hastalığı, astım, romatizma) gibi alevlenme ve yatışma dönemleri gösterir - Tedavi edilebilir bir hastalık olmakla beraber zaman zaman alevlenme dönemleri olabilir, hastaların önemli bir kısmında hastalık tamamen ortadan kalkmayabilir Bu durum da kişinin çalışmasını, çevresindekilerle iletişim kurmasını, bağımsız bir yaşam sürmesini çok güçleştirir - Bu ciddi hastalık yeryüzündeki her yüz kişiden birini etkilemektedir Dünyada 60 milyon, Türkiye'de de 600000 şizofreni hastası yaşamaktadır - Hastalık genellikle 15-25 yaş aralarında başlamakla beraber orta yaşlarda başlaması da mümkündür Hastalık ne kadar erken başlarsa kişilik üzerindeki harabiyet o kadar fazla olmakta, normal bir yaşam sürme şansı azalmaktadır Şizofreni Ne Değildir ? - Şizofreni kişilik bölünmesi demek değildir Maalesef pek çok kişi şizofreni hastalarını bazı zamanlar normal yaşam sürdüren bazen de birden tehlikeli bir caniye dönüşen kişiler olarak hayal etmektedir Bunun gerçekle alakası yoktur! - Şizofreni hastaları nadiren çevreye zarar verebilir - Şizofreni kelimesi sıklıkla iki şekilde hatalı kullanılmaktadır: Ya bir konuda farklı ya da zıt duygular taşımak kastedilir (bir şeyi hem sevmek hem de nefret etmek gibi) ki bu insan doğasında bulunan bir özelliktir Ya da değişik zamanlarda değişik davranmak anlamında kullanılır ki bu durum da hemen hepimizin doğasında bulunan bir özelliktir - Şizofreni erken bunama değildir - Aşı vb yollarla korunması mümkün olan bir hastalık değildir - Şizofrenler tehlikeli ve saldırgandır - Şizofreninin tedavisi yoktur - Şizofrenler çalışamazlar - Şizofreni anne babanın hatalı tutumu nedeniyle ortaya çıkar - Şizofrenler tembeldir - Şizofrenlerin ne zaman ne yapacakları belli olmaz - Şizofreni karakter zayıflığından ve iradesizlikten dolayı ortaya çıkar ( Hastalar yeterince çaba gösterseydi bu durumun üstesinden gelebilirdi) - Şizofrenlerin her söylediği şey saçma olacaktır - Mahalledeki şizofrenler çocuklarımıza zarar verebilir - Şizofrenler sanıldığından daha da tehlikelidir - Şizofreninin sebebi fazla mastürbasyon yapmaktır - Şizofrenlerin çocukları da şizofren olur - Şizofreni ömür boyunca giderek ağırlaşır Son yirmi yılda yapılan araştırmalarda şizofreninin nedenleri hakkında önemli bulgular elde edilmiştir Tüm hastalar için geçerli olan tek bir neden bulunmamakla beraber şizofrenin ortaya çıkmasında rol oynayan başlıca etkenleri üç başlık altında toplayabiliriz: 1 Kalıtımsal nedenler 2 Beyindeki yapısal değişikliklerin rolü 3 Beyindeki kimyasal maddelerin rolü Şizofrenide kalıtımın rolü Şizofrenisi olan her 10 kişiden birinin yakın akrabaları arasında bu hastalık görülür Şizofreni hastalarının ailelerinde bu hastalığın toplum ortalamasına göre daha sık görülmesi şizofrenide ailesel geçişin rolüne işaret eder Örneğin, anne ya da babasından biri şizofreni hastası olan çocukta hastalığın görülme olasılığı % 12’dir Kardeşlerden biri şizofreni hastası ise diğer kardeşlerde hastalık görülme olasılığı %8 dir Toplumda her 100 kişiden birinde şizofreni görülme riski bulunduğu düşünülürse bu oranların yüksekliği hakkında bir fikir edinilebilir Ailesel yatkınlığın nedeni anne babanın yetiştirme tarzı değildir Hastalığın geni tam olarak bilinmiyor Bir başka deyişle, elde edilen veriler şizofreniden tek bir geni sorumlu tutmak yerine birden fazla genin rolü olduğuna işaret ediyor Beyin yapısındaki değişikliklerin rolü Tomografi gibi görüntüleme yöntemlerinde şizofreni hastalarının beyinlerinde normalde görülmeyen bazı değişiklikler olduğu saptanmaktadır Örneğin beyinde normalde de bulunun boşlukların hasta kişilerde daha geniş olduğu ve bazı beyin bölümlerinin normalden daha küçük olduğu görülüyor Özellikle, beynin plan yapmak ,sorun çözmek gibi işlevleri de yüklenen ön bölümü ve önceki deneyimleri hatırlayarak o anki duruma uygun bir davranış geliştirmekte rol oynayan hipokampus bölümünün normalden küçük olduğu saptanmıştır Bu bölgelerin işlevlerindeki aksama sonucunda hastalar günlük hayatta her an karşılaştığımız basit ya da karmaşık sorunları çözmekte zorlanabiliyor Bu « sorun »lar örneğin yeni tanıştığımız bir kişiyle neleri konuşabileceğimiz, şehir içinde bir yerden bir yere giderken karşılaştığımız aksaklıkların üstesinden nasıl geleceğimiz gibi bize basit gelen şeyler de olabilir Beyin yapısındaki değişiklikler hasta kişilerin beyinlerinin normal gelişimden farklı bir yol izlediği şeklinde yorumlanır Bu değişiklikler doğumdan önce ya da doğum sırasında etkili olan nedenlere bağlanır Örneğin gebeliğin erken dönemlerinde virüs enfeksiyonları ya da doğum sırasındaki bazı sorunlar gibi Beyindeki kimyasal maddelerin rolü Beyinde milyarlarca sinir hücresi bulunur Bu hücreler bir telefon şebekesi gibi birbiriyle bağlantılıdır Her hücrenin ucundan salınan bazı kimyasal maddeler komşu hücreye ulaşarak hücreler arası haberleşmeyi sağlar Haberleşmeyi sağlayan kimyasal maddelere nörotransmitter denirAdrenalin, dopamin, serotonin gibi… Şizofrenisi olan kişilerde dopaminin aracılık ettiği haberleşmede bir bozukluk olduğu bilinmektedir Dopamin hastaların beyninde bazı bölgelerde fazla miktarda bulunmaktadır Dopamin aracılığıyla haberleşmedeki bozukluk ;hezeyan ve halüsinasyonlar, dağınık davranış ve konuşma gibi hastalık bozukluklarından sorumlu tutulmaktadır Hastalar İçin 10 Emir Birinci Emir İlaçlarını almayı aksatmayacaksın Sorunları çözmek için ilacın tek başına yeterli olmadığını biliyoruzİlacı yutmayı kolaylaştıracak sosyal destek programlarına da ihtiyaç var İkinci Emir Gününü ve geceni iyi ayarlayacaksın Yeteri kadar uyumaya özen göstereceksin Uyku biraz tartışmalı bir konu Yeterince uyumazsanız bunun ardından hastalığınız alevlenme dönemine girebilir Öte yandan bazı şizofrenler çok fazla uyuyorlar Öğlenden sonra saat ikide hala üzerinde pijamaları olan kişiler tanıyoruz Bu kişilerin boş zamanlarında ne yapacağını bilmemesi de çok doğal ,çünkü bu saatleri uyuyarak geçiriyorlar Yeni grup ilaçların uyku verici yan etkileri daha az Hepimiz uykudan kazandığımız zamanı nasıl değerlendireceğimizi düşünelim Üçüncü Emir Stresten uzak duracaksın Söylemesi kolay, yapması zor Dördüncü Emir Herkesin her gün yaptığı şeyleri sen de yapacaksın Şizofrenisi olan kişiler de günde üç öğün yemek yemeli ; düzenli aralıklarla banyo yapmalı, traş olmalı Ayrıca evini ya da odasını temiz tutmalı Temizlik yapma konusunda güçlük çekiyorsanız yakınlarınızdan yardım istemelisiniz Beşinci Emir Uyuşturucudan uzak duracaksın; alkol ve sigarada aşırıya kaçmayacaksın Sokakta satılan uyuşturucu ya da uyarıcı maddeler hepimiz için tehlikeli ve yasak Bağımlılık yapan ya da geçici bir keyif veren ilaçlardan da uzak durmalı Bu tür ilaçlar sanki sıkıntıları rahatlatıyor gibi düşünülse de psikotik alevlenme dönemleri arasındaki iyilik dönemlerini kısaltıyor Alkol ne iyi ne kötü Ancak çok içmemeye dikkat etmeli Şizofrenisi olup da sigara içmemek neredeyse imkansız gibi, ancak aşırı sigara içmenin kullanılan ilaçların olumlu etkilerini zayıflattığını hatırlatalım Altıncı Emir Yaşantının belirli bir düzeni olacak Hep aynı saatte yatmaya, kalkmaya, yemek yemeye özen göstermek gerekiyor Yedinci Emir Her gün için program yapacaksın Bütün gününü yatakta geçirmeyeceksin Her gün yararlı bir şeyler yapamaya gayret et İsteksizliğinin üstesinden gelerek ev dışındakı faaliyetlere katılmaya çalış Sekizinci Emir Başkalarıyla bağlantıyı kesmeyeceksin Arkadaşlarınla ve diğer psikotik hastalarla , tanıdıklarınla ilişkini sürdürmelisin Psikotik insanlar bazen çevreden uzaklaşma eğiliminde olurlar Bu da iyi bir işaret değildir Dokuzuncu Emir Psikiyatristinle ve tedavi ekibiyle bağlantını kesmeyeceksin Hastanelerdeki bürokratik işlemlerin sıkıcılığı nedeniyle bu bazen güç olsa da Onuncu Emir Her hafta jimnastik ya da bedensel egzersiz yapacaksın Böyle bir alışkanlığı olmayanlar için başlangıçta zor gelebilir Bunun en kolay yolu her gün düzenli olarak yürüyüş yapmak Her sabah yarım saat , ya da sabah akşam Ayrıca evde jimnastik yapabilirsin ya da bir jimnastik salonuna kaydolabilirsin