Halk Oyunlarının Karakteristik Özellikleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-16-2012

Halk oyunlarının geleneksel yapı kurgusu içerisinde fiziksel aktivite niteliğinde hareket ve müzik bir bütünlüğü oluşturmaktadır

Halk oyunlarının hareket dizileri fiziksel aktivite açısından geleneğe bağlı belli bir yapıya sahip vücut devinimlerini ve ayak hareketlerini içermektedir

Kişisel bazda ayak sayısı üzerine kurulan ve vücut devinimleriyle de desteklenen bu temel kurgulara figür ve adım adı verilir

Adım ve figürlerden oyun kompleksine yükselen hareket serileri geleneksel sahne kurgularıyla da tabii olarak şekillendirilince görsel anlamda bir sahne sanatı ortaya çıkar

Hareket serilerinin şekillenmesinde elbette ki sahne kurguları ya da kurgusal çizgiler adı verilen biçim örgülerinin büyük bir önemi vardır

Halk oyunlarının karakteristik özelliklerini ele alırken konuya adım sahne kurguları ve anonim karakterli halk müziği açısından yaklaşılmalıdır

KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİN ÜÇ BOYUTU

Halk oyunlarımıza gerek oyuncu açısından kişisel bazda bakıldığında gerekse grup açısından bakıldığında ve yine tip yöre ve tür olarak ele alındığında oyunları karakterize eden vurgulayan tanımlamasını sağlayan ve tanımlayan belli niteliklerin var olduğu görülmektedir

En küçük biriminden en geniş yapılanmalara kadar sınıflayarak belirlemeler yapılmasını sağlayan bu unsurları şöyle sıralaya biliriz:
1-Tavır

2-Üslup( stil )

3-Tarz

1-TAVIR: Oyuncu açısındankişisel bazda anlam taşımakta olup; geleneğin göze çarpan küçük parçasının vurgularıdır

Oyun kurgusu içinde ele alındığında tavır motifle ve onun uygulamadaki özellikleriyle ilgilidir

Motifin üç boyutu yani adımın seriliği yüksekliği derinliği yönü ile ritim ve tempo hareket ölçüsünde tavıra açıklık getirirken bu hareket formlarıyla ilgili vücut devinimleri de tavrı tamamlayıcı tanıtıcı ve vurgulayıcı simgelerdir

Geleneksel yapıda söz konusu hareket ve devinimlerin ulaştığı limit ölçülerle ilgili genel kabuller bulunmaktadır

Aynı yörede birden çok tavır olabilir

Aynı taşıyıcı ve fonksiyonel adımı kullanan aynı motiflere sahip aynı ritm ve tempoda sürdürülen benzer ya da ortak devinimlere sahip oyunlar aynı tavrın kapsamı içindedir

2-ÜSLUP(stil): Üslup aynı tür içerisinde yer alan yörelerin yapısal ve biçimsel kurgu yönünden oynanılan oyunlarda birbirinden farklı olarak geliştirdikleri grup ya da ekip bazında anlam taşıyan farklılaşmaları ifade eder

Farklılaşmalar özellikle taşıyıcı ve fonksiyonel adım yönündedir

Yine hareket yönüfigür periyodunun uzunluğu ve kısalığı bölüm kullanılıp kullanılmaması fonksiyonel parçaların farklı kullanılması aynı tür içinde yer alan yörelerin üslup yönünden farklılaşmasına kaynaklık etmiştir

Yine üsluplaşma da vurgulanması gereken bir nokta da aynı tür içinde yer alan yöre oyunlarındanfarklı ayak özelliğine sahip olan oyunların folklorlaşma sürecinde çeşitlemelerini arttırırken ortak özellik taşıyan oyunların aynı gelişimi göstermemesiböylece farklı tavrın gelişip genişleyerek üsluplaşma noktasına ulaşmasıyla yöreye hakimiyeti farklılaşmayı temin etmesidir

3-TARZ: Türe hakim olan nitelik ve kurgulara tarz denir

Tarzı niteleyen en belirgin karakteristik özellik oyunun bağlı ya da bağsız oynanması ile ilgilidir

Oyunun biçimsel kurgusunda hareketin yönünde hareketin akışında adımların işlekliğinde belirleyici rolü bağlı yada bağsız olarak icra edilmesini sağlar

Yine oyuncuların dizilişi ve aralarındaki mesafe tarzı belirleyicidir

07-16-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Halk Oyunlarının Karakteristik Özellikleri Halk oyunlarının geleneksel yapı kurgusu içerisinde fiziksel aktivite niteliğinde hareket ve müzik bir bütünlüğü oluşturmaktadır Halk oyunlarının hareket dizileri fiziksel aktivite açısından geleneğe bağlı belli bir yapıya sahip vücut devinimlerini ve ayak hareketlerini içermektedir Kişisel bazda ayak sayısı üzerine kurulan ve vücut devinimleriyle de desteklenen bu temel kurgulara figür ve adım adı verilir Adım ve figürlerden oyun kompleksine yükselen hareket serileri geleneksel sahne kurgularıyla da tabii olarak şekillendirilince görsel anlamda bir sahne sanatı ortaya çıkar Hareket serilerinin şekillenmesinde elbette ki sahne kurguları ya da kurgusal çizgiler adı verilen biçim örgülerinin büyük bir önemi vardır Halk oyunlarının karakteristik özelliklerini ele alırken konuya adım sahne kurguları ve anonim karakterli halk müziği açısından yaklaşılmalıdır KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİN ÜÇ BOYUTU Halk oyunlarımıza gerek oyuncu açısından kişisel bazda bakıldığında gerekse grup açısından bakıldığında ve yine tip yöre ve tür olarak ele alındığında oyunları karakterize eden vurgulayan tanımlamasını sağlayan ve tanımlayan belli niteliklerin var olduğu görülmektedir En küçük biriminden en geniş yapılanmalara kadar sınıflayarak belirlemeler yapılmasını sağlayan bu unsurları şöyle sıralaya biliriz: 1-Tavır 2-Üslup( stil ) 3-Tarz 1-TAVIR: Oyuncu açısındankişisel bazda anlam taşımakta olup; geleneğin göze çarpan küçük parçasının vurgularıdır Oyun kurgusu içinde ele alındığında tavır motifle ve onun uygulamadaki özellikleriyle ilgilidir Motifin üç boyutu yani adımın seriliği yüksekliği derinliği yönü ile ritim ve tempo hareket ölçüsünde tavıra açıklık getirirken bu hareket formlarıyla ilgili vücut devinimleri de tavrı tamamlayıcı tanıtıcı ve vurgulayıcı simgelerdir Geleneksel yapıda söz konusu hareket ve devinimlerin ulaştığı limit ölçülerle ilgili genel kabuller bulunmaktadır Aynı yörede birden çok tavır olabilir Aynı taşıyıcı ve fonksiyonel adımı kullanan aynı motiflere sahip aynı ritm ve tempoda sürdürülen benzer ya da ortak devinimlere sahip oyunlar aynı tavrın kapsamı içindedir 2-ÜSLUP(stil): Üslup aynı tür içerisinde yer alan yörelerin yapısal ve biçimsel kurgu yönünden oynanılan oyunlarda birbirinden farklı olarak geliştirdikleri grup ya da ekip bazında anlam taşıyan farklılaşmaları ifade eder Farklılaşmalar özellikle taşıyıcı ve fonksiyonel adım yönündedir Yine hareket yönüfigür periyodunun uzunluğu ve kısalığı bölüm kullanılıp kullanılmaması fonksiyonel parçaların farklı kullanılması aynı tür içinde yer alan yörelerin üslup yönünden farklılaşmasına kaynaklık etmiştir Yine üsluplaşma da vurgulanması gereken bir nokta da aynı tür içinde yer alan yöre oyunlarındanfarklı ayak özelliğine sahip olan oyunların folklorlaşma sürecinde çeşitlemelerini arttırırken ortak özellik taşıyan oyunların aynı gelişimi göstermemesiböylece farklı tavrın gelişip genişleyerek üsluplaşma noktasına ulaşmasıyla yöreye hakimiyeti farklılaşmayı temin etmesidir 3-TARZ: Türe hakim olan nitelik ve kurgulara tarz denirTarzı niteleyen en belirgin karakteristik özellik oyunun bağlı ya da bağsız oynanması ile ilgilidir Oyunun biçimsel kurgusunda hareketin yönünde hareketin akışında adımların işlekliğinde belirleyici rolü bağlı yada bağsız olarak icra edilmesini sağlar Yine oyuncuların dizilişi ve aralarındaki mesafe tarzı belirleyicidir