Sosyolojide Din Olgusu - Emile Durkheim...

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-16-2012

Durkheim'a göre din de önemli bir toplumsal olgudur

Durkheim modern toplumlarda uzmanlaşma ve ideolojik nedenlerden dolayı dinin kaynaklarının araştırılmasının imkânsız olduğunu düşündüğü için din olgusunu ilkel toplumlar bağlamında ele almıştır

Ona göre dinin doğası, ilkel bir toplumda daha modern bir toplumda-kine göre çok daha kolay kavranabilecektir

Din üzerine ampirik verileri Avustralya kabilesi Aruntalar üzerinden toplamıştır

Durkheim'ın merak ettiği soru şudur: ilkel (ve modern)

dinin kaynağı nedir?

Ona göre tüm dinlerin kaynağı toplumdur

Her toplum (bireyler aracılığıyla) bazı olguları kutsal bazılarını ise kutsal olmayan olgular olarak tanımlayarak dini yaratır

Kutsal olan ve olmayan şeklindeki bu ayrımda ise dinin özünü toplumsal gerçekliğin kutsal sayılan yanları (yani ayrı tutulan ve yasak sayılan) oluşturmaktadır

Kutsal olan şeyleri yüceltmek saygı, gizem ve korku gibi tutum ve davranışları yaratır

Kutsal olan ve olmayan ayrımı tüm dinlerde ortak iken yüce bir tanrıya inanmak tüm dinlerin ortak olan bir özelliği değildir

Örneğin, Budizmin birçok öğretisi kişisel ve yüce bir tanrıya inanmayı gerektirmez

Bu nedenle Durkheim'a göre sanıldığının aksine din yüce bir tanrıya inanmak değil kutsal sayılan şeylere inanmaktır

Kutsal olmayan din dışı şeyler ise gündelik hayatın olağan sıradan yanlarını içermektedir

Bunula birlikte toplumsal hayatın bazı yönlerinin kutsal olarak yüceltilmesi dinin gelişimi için gerekli ancak yeterli bir koşul değildir

Durkheim'a göre, dinin gelişimi önce kutsalın belirlenmesini, sonra kutsal olanla ilgili inançların örgütlenmesini ve son olarak da, inançlara bağlı olarak ortaya çıkan ayin ve uygulamaları gerektirir

Durkheim, din hakkındaki fikirlerini Avustralyalı Arunta kabilesindeki totemizm üzerine yaptığı incelemelere dayandırmaktadır

Totemizm özellikle hayvanların ve bitkilerin kutsal sayıldığı ve klanın amblemleri olarak alındığı bir din sistemidir

Yani totemizm çevredeki özel şeylere -hayvanlara, bitkilere, özel yerlere ve nesnelere- tapmayı ve bu şeylerin dinsel ayinlerde kullanılan temsillerini yapmayı gerektirir

Ona göre totemizm en ilkel ve en basit din biçimidir ve kaynağı bitki veya hayvanlar değildir

Bitki ve hayvanlar sadece bu kaynağı temsil etmektedir

Dolayısıyla totemler aslında maddi nitelikte olmayan toplumsal gücün maddi nitelikteki temsilleri veya sembolleridir

Maddi olmayan bu güç ise toplumun kolektif bilinci/vicdanıdır

Durkheim'e göre bireyler ölür, kuşaklar değişir ve onların yerini başka kuşaklar alır

Ancak bu maddi olmayan güç (kolektif bilinç) canlı ve aynı kalır

Bu bakımdan Durkheim'a göre dinin kaynağını kolektif bilinç oluşturur ve bu kolektif bilincin kaynağı ise toplumdur

Özetle Durkheim'a göre dinin asıl kaynağı toplumdur

Durkheim'in ampirik olarak incelediği ilkel toplum örneğinde de dinin asıl kaynağı klandır, yani topluluğun kendisidir

Özetle, totemizm kolektif bilincin/vicdanın sembolik bir temsilidir ve bu kolektif bilincin kaynağı toplumun kendisidir

Bu açıklamadan din ve tanrı gibi kutsal sayılan şeylerin kaynağının da toplum olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır

Yöntemine sadık kalan Durkheim dinin yalnızca kaynağını nedensel olarak açıklamakla kalmaz aynı zamanda onun işlevlerini de belirler

Ona göre din oldukça önemli işlevlere sahip olan bir toplumsal olgudur

Dinin temel işlevlerinden biri toplumsal dayanışmayı sağlaması ve güçlendirmesidir

Toplumsal dayanışma var olduğu sürece din de varlığını sürdürecektir

Tarihsel süreç içinde dinin somut biçimleri değişmekle beraber özü aynı kalacaktır

Dinin gelişimi önce kutsalı, sonra kutsal olanla ilgili inançların örgütlenmesini ve son olarak da, inançlara bağlı olarak ortaya çıkan ayin ve uygulamaları gerektirir

Totemizm çevredeki özel şeylere -hayvanlara, bitkilere, özel yerlere ve nesnelere-tapmayı ve bu şeylerin dinsel ayinlerde kullanılan temsillerini yapmayı gerektirir

07-16-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Sosyolojide Din Olgusu - Emile Durkheim... Durkheim'a göre din de önemli bir toplumsal olgudur Durkheim modern toplumlarda uzmanlaşma ve ideolojik nedenlerden dolayı dinin kaynaklarının araştırılmasının imkânsız olduğunu düşündüğü için din olgusunu ilkel toplumlar bağlamında ele almıştır Ona göre dinin doğası, ilkel bir toplumda daha modern bir toplumda-kine göre çok daha kolay kavranabilecektir Din üzerine ampirik verileri Avustralya kabilesi Aruntalar üzerinden toplamıştır Durkheim'ın merak ettiği soru şudur: ilkel (ve modern) dinin kaynağı nedir? Ona göre tüm dinlerin kaynağı toplumdur Her toplum (bireyler aracılığıyla) bazı olguları kutsal bazılarını ise kutsal olmayan olgular olarak tanımlayarak dini yaratır Kutsal olan ve olmayan şeklindeki bu ayrımda ise dinin özünü toplumsal gerçekliğin kutsal sayılan yanları (yani ayrı tutulan ve yasak sayılan) oluşturmaktadır Kutsal olan şeyleri yüceltmek saygı, gizem ve korku gibi tutum ve davranışları yaratır Kutsal olan ve olmayan ayrımı tüm dinlerde ortak iken yüce bir tanrıya inanmak tüm dinlerin ortak olan bir özelliği değildir Örneğin, Budizmin birçok öğretisi kişisel ve yüce bir tanrıya inanmayı gerektirmez Bu nedenle Durkheim'a göre sanıldığının aksine din yüce bir tanrıya inanmak değil kutsal sayılan şeylere inanmaktır Kutsal olmayan din dışı şeyler ise gündelik hayatın olağan sıradan yanlarını içermektedir Bunula birlikte toplumsal hayatın bazı yönlerinin kutsal olarak yüceltilmesi dinin gelişimi için gerekli ancak yeterli bir koşul değildir Durkheim'a göre, dinin gelişimi önce kutsalın belirlenmesini, sonra kutsal olanla ilgili inançların örgütlenmesini ve son olarak da, inançlara bağlı olarak ortaya çıkan ayin ve uygulamaları gerektirir Durkheim, din hakkındaki fikirlerini Avustralyalı Arunta kabilesindeki totemizm üzerine yaptığı incelemelere dayandırmaktadır Totemizm özellikle hayvanların ve bitkilerin kutsal sayıldığı ve klanın amblemleri olarak alındığı bir din sistemidir Yani totemizm çevredeki özel şeylere -hayvanlara, bitkilere, özel yerlere ve nesnelere- tapmayı ve bu şeylerin dinsel ayinlerde kullanılan temsillerini yapmayı gerektirir Ona göre totemizm en ilkel ve en basit din biçimidir ve kaynağı bitki veya hayvanlar değildir Bitki ve hayvanlar sadece bu kaynağı temsil etmektedir Dolayısıyla totemler aslında maddi nitelikte olmayan toplumsal gücün maddi nitelikteki temsilleri veya sembolleridir Maddi olmayan bu güç ise toplumun kolektif bilinci/vicdanıdır Durkheim'e göre bireyler ölür, kuşaklar değişir ve onların yerini başka kuşaklar alır Ancak bu maddi olmayan güç (kolektif bilinç) canlı ve aynı kalır Bu bakımdan Durkheim'a göre dinin kaynağını kolektif bilinç oluşturur ve bu kolektif bilincin kaynağı ise toplumdur Özetle Durkheim'a göre dinin asıl kaynağı toplumdur Durkheim'in ampirik olarak incelediği ilkel toplum örneğinde de dinin asıl kaynağı klandır, yani topluluğun kendisidir Özetle, totemizm kolektif bilincin/vicdanın sembolik bir temsilidir ve bu kolektif bilincin kaynağı toplumun kendisidir Bu açıklamadan din ve tanrı gibi kutsal sayılan şeylerin kaynağının da toplum olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır Yöntemine sadık kalan Durkheim dinin yalnızca kaynağını nedensel olarak açıklamakla kalmaz aynı zamanda onun işlevlerini de belirler Ona göre din oldukça önemli işlevlere sahip olan bir toplumsal olgudur Dinin temel işlevlerinden biri toplumsal dayanışmayı sağlaması ve güçlendirmesidir Toplumsal dayanışma var olduğu sürece din de varlığını sürdürecektir Tarihsel süreç içinde dinin somut biçimleri değişmekle beraber özü aynı kalacaktır Dinin gelişimi önce kutsalı, sonra kutsal olanla ilgili inançların örgütlenmesini ve son olarak da, inançlara bağlı olarak ortaya çıkan ayin ve uygulamaları gerektirir Totemizm çevredeki özel şeylere -hayvanlara, bitkilere, özel yerlere ve nesnelere-tapmayı ve bu şeylerin dinsel ayinlerde kullanılan temsillerini yapmayı gerektirir