Rüzgarlar...

RÜZGARLAR

Yüksek basınçtan alçak basınca doğru olan yatay hava hareketidir
Birbirine yakın iki merkezde sıcaklık farkı oluşması durumunda görülecek ilk olay rüzgarın esmeye başlamasıdır

RÜZGARIN HIZINDA ETKİLİ FAKTÖRLER

1BASINÇ FARKI

Basınç farkı arttıkça rüzgarın hızı ve şiddeti de artar


2BASINÇ MERKEZLERİ ARASINDAKİ YATAY UZAKLIK

Basınç farkı eşit ise, yatay mesafede yol uzadıkça sürtünme artar,hız azalır Bundan dolayı izobarların sık geçtiği yerde rüzgarın hızı fazla iken , seyrek geçtiği yerde hız azdır

3YER ŞEKİLLERİ

Yer şekilleri rüzgara yön verirken , aynı zamanda hızını da etkilerler Ör Engebeli bir alanda rüzgar engelin gerisinde daha yavaş eser Dar bir vadiden geçerken, sıkışır,sürtünme alanı daralır,hızı artar

4DÜNYANIN EKSENİ ÇEVRESİNDEKİ HAREKETİ

Dünyanın dönüş hızının arttığı alanlarda rüzgarlar daha fazla sapmaya uğrarYolu uzar ,hızı azalır



RÜZGARLARIN ESME YÖNÜNÜ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1Basınç merkezlerinin konumu: Rüzgarlar her zaman yüksek basınçtan alçak basınca doğru eserler
2Dünyanın ekseni çevresindeki hareketi: Bu hareketten dolayı rüzgarlar KYK’ de sağa, GYK ‘ de sola doğru saparak eserler

3YER ŞEKİLLERİ

Sıradağlar, boğazlar, derin ve uzun vadiler rüzgarların gerçek yönlerini değiştirirler
Rüzgarlar yatay yönde yer şekillerinin uzanış doğrultusuna uygun eserler Rüzgarlar boğaz ve vadide belirli bir doğrultudadaha fazla eserken, engebesiz alanlarda ise; bütün yönlerden az-çok eşit eser





Bir yerde rüzgarın esme sıklığını gösteren diyagrama rüzgar frekans gülü denir Rüzgar frekans gülüne bakarak ; yer şekillerinin uzanış doğrultusu ve hakim rüzgar yönü hakkında bilgi elde edilebilir
Herhangi bir yerde rüzgarın yıl içinde en fazla estiği yöne hakim rüzgar yönü denir

RÜZGAR ÇEŞİTLERİ
SÜREKLİ RÜZGARLAR

ALİZE RÜZGARLARI

30° enlemlerindeki Dinamik YB alanlarından Ekvatoral AB alanına doğru esen rüzgarlardır
Doğu yönlü oldukları için Tropikal Kuşak karalarının doğusuna sürekli olarak yağış bırakırlar

Ekvatorda yükselerek üstten 30 ° enlemlerine doğru esen rüzgarlara Ters Alizeler denir Bu rüzgarlar dönenceler civarında alçalarak çöllerin oluşmasına neden olurlar



BATI RÜZGARLARI
30° enlemlerindeki Dinamik YB alanlarından 60° enlemlerindeki Dinamik AB alanlarına doğru esen rüzgarlardır
Batı yönlü olduklarından Ilıman Kuşak karalarının batısına sürekli bol yağış bırakırlar
KUTUP RÜZGARLARI


Kutuplardaki Termik YB alanlarından 60° enlemlerindeki Dinamik AB merkezlerine doğru esen rüzgarlardır
60 enlemlerinde Batı Rüzgarları ile karşılaşarak cephe oluşumuna neden olurlar
Sürekli rüzgarlar yıl boyunca aynı yönde eserler ve okyanus akıntılarına neden olurlar

MUSON ( MEVSİMLİK ) RÜZGARLARI

Birbirine komşu kıta ve okyanusların mevsimlik ısınma farkından doğan rüzgarlardır Yazın denizden karaya, kışın karadan denize doğru esen devirli rüzgarlardır

Kış Musonu: Kış mevsiminde daha soğuk olan karalarda yüksek basınç alanı oluşur Denizler ise karalara göre daha sıcak olduğundan alçak basınç alanı durumundadır Bu basınç farkından dolayı karadan denize doğru rüzgarlar eserler Bu rüzgarlara Kış Musonları adı verilir
Kış Musonları kara kaynaklı olduğu için soğuk ve kurudurlar Yağış getirmezler

Yaz Musonu: Yaz mevsiminde karalar üzerinde alçak basınç alanı, denizler üzerinde yüksek basınç alanı oluşur Bu basınç farkından dolayı okyanuslar üzerinden , karalar üzerine doğru rüzgarlar eserler Bu rüzgarlara Yaz Musonu denir

Deniz ve okyanuslardan kaynaklandıkları için bol nem taşırlar ve geçtikleri yerlere de bol yağış bırakırlar

Not: Dünyanın en fazla yağış alan yeri Muson Asya'sında Çerapunçi (Hindista'nın KDoğusundadır Yıllık ortalama 12000 mm yağış alır) dir


Görüldüğü yerler: Güney ve Güneydoğu Asya, Avustralya’nın kuzeyi , Doğu Afrika’da Madagaskar adası çevresi, Meksika ve Gine Körfezi kıyılarıdır

Not: Etkili olduğu adalara sürekli olarak denizler üzerinden geldiği için bütün yıl boyunca yağış bırakırlar ör; Endonezya ve Malezya

YEREL RÜZGARLAR

MELTEMLER
Günlük sıcaklık ve basınç farkından doğarlar Hızları azdır Etki alanları dardır (25-30 km) İklim üzerinde hiçbir etkisi yoktur Sadece deniz meltemi denizden geldiği için havayı biraz serinletir

Kara-Deniz Meltemleri

Kara ve denizlerin günlük ısınma farkı sonucu oluşurlar
Gündüz deniz meltemi, gece kara meltemi oluşur Ege kıyılarında yazın öğleden sonra denizden esen İmbat rüzgarı deniz meltemine örnektir

NOT
Deniz meltemi kısa mesafelerden sıcak karaya doğru estiği için yağış bırakmaz Sadece havayı serinletir



Dağ ve Vadi Meltemi
Dağ ve vadilerin farklı ısınması sonucu oluşurlar Bunda nem oranlarının farklı olması etkilidir
Dağlarda nem oranı az olduğundan vadi ve ovalara göre daha erken ısınır, daha erken soğur Gündüz vadi meltemi, gece ise dağ meltemi olur

NOT: Muson rüzgarları ile meltem rüzgarları arasındaki benzerlik devirli olmalarıdır

SICAK YEREL RÜZGARLAR

Föhn Rüzgarları

Bir dağ yamacını aşarak diğer yamaçtan aşağı doğru esen rüzgarın sıcaklığı artar Çevrede nem açığı oluşur Bitkilerde kurutucu etki yapan bu tip rüzgarlara Föhn rüzgarları denir
Bu rüzgarların oluşmasında yer şekilleri etkilidir

Rüzgarlar geldikleri yerin sıcaklığını gittiği yere taşırlar Föhn rüzgarları bu genellemeye uymaz
Türkiye’de daha çok Kuzey Anadolu dağları ile Toros dağlarında etkilidir Dünya üzerinde ise en fazla İsviçre Alplerinde görülür






Sirokko: Büyük Sahradan İtalya’nın güneyine doğru esen sıcak ve kuru rüzgardır Akdeniz’den geçerken nem aldığından İtalya’nın güney kıyılarına yağış bırakır

Hamsin: Libya ve Mısır’dan Akdeniz’in doğusuna doğru esen sıcak ve kuru rüzgardır
Yurdumuzda ise; GDoğudan gelen Samyeli (Kesişleme), güneyden gelen Kıble ve GBatıdan gelen Lodos rüzgarları sıcak yerel rüzgarlardandır

SOĞUK YEREL RÜZGARLAR

Mistral: Kışın ve ilkbaharda Fransa’dan Akdeniz’e doğru esen soğuk rüzgardır
Bora: Dalmaçya kıyılarının gerisindeki dağlardan Akdeniz’e doğru esen soğuk rüzgardır
Krivetz: Romanya’dan Karadeniz’e doğru esen soğuk rüzgardır

Ayrıca Türkiye'de KBatıdan esen Karayel, Kuzeyden esen Yıldız ve KDoğudan esen Poyraz rüzgarları soğuk rüzgarlara örnektir

Etezyen:Ege kıyılarına yazın kuzeyden esen soğuk rüzgardır Asor YB etkisiyle oluşur

TROPİKAL RÜZGARLAR

Tropikal kuşakta ani basınç düşmesi ile oluşan çok şiddetli rüzgarlardır Bu rüzgarlara Hurricane, Tornado, Kasırga,Hortum gibi isimler verilir


TÜRKİYE'DE ETKİLİ OLAN RÜZGARLAR

Türkiye Batı rüzgarları kuşağındadırAncak yer şekillerinden dolayı bu rüzgarların etkisi görülmez Yurdumuz daha çok yerel rüzgarların etkisindedir