Göller Ve Göllerin Özellikleri...

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-16-2012

GÖLLER ve OLUŞUM ÖZELLİKLERİNE GÖRE GÖL ÇEŞİTLERİ VE DAĞILIŞI

Karadaki çöküntü alanlarını dolduran tatlı ya da tuzlu, az çok derin ve geniş su örtüsüne göl denir

Göller yeryüzünde 1 700 000 kilometre karelik bir alan kaplarlar

GÖLLERİN ÖZELLİKLERİ
• Gölün Büyüklüğü: Dünya üzerindeki göllerin büyüklükleri değişkendir

Hazar Gölü Dünya’nın en büyük gölüdür

( 424

000 km kare)
• Gölün Beslenmesi: Göller, yağış suları, akarsular ve kaynaklar tarafından beslenir

Göllerin su seviyeleri beslenmeye bağlı olarak değişir

Bazı göller fazla sularını bir akarsu ile denize boşaltır

Bu akarsulara göl ayağı ya da gideğen denir

Göle su taşıyan akarsulara ise geleğen denir

Örneğin Manyas ve Ulubat göllerli bir akarsu ile sularını Marmara Denizi’ne boşaltır

• Gölün Derinliği: Tektonik ve krater göllerinin derinlikleri genellikle fazladır

Dünya’nın en derin gölü tektonik bir göl olan Baykal Gölü’dür

Göl Suyunun Tuzluluğu: Göl sularının içinde çözünmüş halde madensel tuzlar bulunmaktadır

Buharlaşma nedeniyle göl suyunun tuz yoğunluğu artar

Özellikle kapalı havzalarda yüzeyden akış olmadığı için göl suları tuzludur

Örneğin ülkemizdeki Burdur Gölü ve Tuz Gölü’nün suları tuzludur

OLUŞUMLARINA GÖRE GÖL ÇEŞİTLERİ
TEKTONİK GÖLLER:
Ülkemizdeki başlıca tektonik göller ise şunlardır:
* Marmara Bölgesi’nde; Sapanca, İznik, Ulubat ve Manyasgölleri,
* Ege Bölgesi’nde;Simav Gölü,
* Göller Yöresi’nde; Beyşehir, Eğirdir, Acıgöl, Burdur, Ilgın (Çavuşçu), Akşehir, Eber, Suğla ve Kovadagölleri,
* İç Anadolu Bölgesi’nde;Tuz, Seyfe ve Tuzlagölleri,
* Doğu Anadolu Bölgesi’ndeHazar, Hozapin ve Vangölleri

Yer kabuğunun çökmesi veya kırılması neticesinde meydana gelen çukurluklara suların dolmasıyla oluşurlar

Dünya’nın en derin gölü olan Baykal Gölü (1741 m), Lût Gölü, Hazar Gölü ve Çad Gölü yeryüzündeki başlıca büyük tektonik göllerdir

Ülkemizdeki başlıca tektonik göller ise şunlardır:
* Marmara Bölgesi’nde; Sapanca, İznik, Ulubat ve Manyasgölleri,
* Ege Bölgesi’nde;Simav Gölü,
* Göller Yöresi’nde; Beyşehir, Eğirdir, Acıgöl, Burdur, Ilgın (Çavuşçu), Akşehir, Eber, Suğla ve Kovadagölleri,
* İç Anadolu Bölgesi’nde;Tuz, Seyfe ve Tuzlagölleri,
* Doğu Anadolu Bölgesi’ndeHazar, Hozapin ve Vangölleri

Türkiye’nin en büyük tabii gölü olan Van Gölü, tektonik bir çukurluğun önünün lavlarla kesilmesi sonucu oluştuğundan volkanik set gölü olarak da bilinir

KARSTİK GÖLLER:
Bu tür göller,kayatuzu, jips, kalkergibi çözünebilen tabakaların bulunduğu sahalarda meydana gelir

Bazı karstik göllerin oluşumunda tektonik olaylar da etkili olmuştur

Karstik göller, ülkemizde en fazlaAKDENİZ BÖLGESİ Toros Dağları’nınbatı kesiminde bulunur

Buralarda yer alanKızılören obruk gölü, Kestel, Avlan, Yarışlı ve Saldagölleri tipik birer karstik göldür

Bu göllerimiz sadece, kireçtaşlarının çözülmesiyle oluşan çanaklar üzerinde meydana gelmişlerdir

Bununla birlikte, bu alandaki bazı göllerimizin ise oluşumu, tektonik çanaklarda başlamış, karstik olaylarla devam etmiştir

Bu göllerimizin başlıcaları,Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Kovada ve Suğla gölleridir

VOLKANİK GÖLLER:Volkanik faaliyetler esnasında oluşan patlama çukurları içerisinde meydana gelen göllerdir

Başlıca volkanik göllerimiz, Meke Gölü, Acıgöl, Nemrut ve Gölcük gölleriile Süphan Dağı’nın yan kraterlerinden birinde bulunanAygır Gölü’dür

BUZUL (SİRK)GÖLLERİ: Dağ doruklarında, buzulların aşındırmasıyla oluşan ve sirk adı verilen çukurluklarda meydana gelirler

ÜlkemizdeSat, Ağrı, Erciyes, Kaçkar ve Bolkardağları ile Aladağlar üzerinde yer yer bu türden göller bulunmaktadır

SET GÖLLERİ:
a

Alüvyal Set Gölleri:Alüvyonlarla akarsuyun önünün kapanması sonucu oluşur

Ülkemizde,Marmara, Çamiçi (Bafa), Köyceğiz, Mogan ve EymirGölleri ileUzungölbu tür göllerdendir

b

Kıyı Set Gölleri: Dalga ve akıntıların taşıdığı malzemeleri koy ve körfezlerin ağız kısmında biriktirmesiyle oluşur

Ülkemizde,Büyük ve Küçük Çekmece gölleri, Durusu (Terkos) gölü, Çukurova deltasındakiAkyatangölü kıyı set gölleridir

c

Heyelan Set Gölleri:Heyelan sonucu bir akarsuyun önünün kapanmasıyla oluşur

Tortum, Sera, Abant, Zinav ve Sülük gölleri ile Yedigöllerbu tür göllerdendir

abant yedi göller(heyelan set)
Abant Gölü’nün oluşumunda tektonik hareketler ile alüvyal birikimlerin de etkisi oluşmuştur

d

Volkanik Set Gölleri:Volkanizma sonucu vadi önlerinin kapanmasıyla meydana gelir

Van, Erçek, Nazik, Çıldır, Haçlı ve Balıkgölleri ülkemizdeki volkanik set gölleridir

e

Baraj (Yapay) Gölleri:Yapay göllerimizin en büyükleri, Atatürk, Keban, Karakaya ve Hirfanlıbarajlarının gerisinde kurulan göllerdir

07-16-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Göller Ve Göllerin Özellikleri... GÖLLER ve OLUŞUM ÖZELLİKLERİNE GÖRE GÖL ÇEŞİTLERİ VE DAĞILIŞI Karadaki çöküntü alanlarını dolduran tatlı ya da tuzlu, az çok derin ve geniş su örtüsüne göl denir Göller yeryüzünde 1 700 000 kilometre karelik bir alan kaplarlar GÖLLERİN ÖZELLİKLERİ • Gölün Büyüklüğü: Dünya üzerindeki göllerin büyüklükleri değişkendir Hazar Gölü Dünya’nın en büyük gölüdür ( 424000 km kare) • Gölün Beslenmesi: Göller, yağış suları, akarsular ve kaynaklar tarafından beslenir Göllerin su seviyeleri beslenmeye bağlı olarak değişir Bazı göller fazla sularını bir akarsu ile denize boşaltır Bu akarsulara göl ayağı ya da gideğen denir Göle su taşıyan akarsulara ise geleğen denir Örneğin Manyas ve Ulubat göllerli bir akarsu ile sularını Marmara Denizi’ne boşaltır • Gölün Derinliği: Tektonik ve krater göllerinin derinlikleri genellikle fazladır Dünya’nın en derin gölü tektonik bir göl olan Baykal Gölü’dür Göl Suyunun Tuzluluğu: Göl sularının içinde çözünmüş halde madensel tuzlar bulunmaktadır Buharlaşma nedeniyle göl suyunun tuz yoğunluğu artar Özellikle kapalı havzalarda yüzeyden akış olmadığı için göl suları tuzludur Örneğin ülkemizdeki Burdur Gölü ve Tuz Gölü’nün suları tuzludur OLUŞUMLARINA GÖRE GÖL ÇEŞİTLERİ TEKTONİK GÖLLER: Ülkemizdeki başlıca tektonik göller ise şunlardır: * Marmara Bölgesi’nde; Sapanca, İznik, Ulubat ve Manyasgölleri, * Ege Bölgesi’nde;Simav Gölü, * Göller Yöresi’nde; Beyşehir, Eğirdir, Acıgöl, Burdur, Ilgın (Çavuşçu), Akşehir, Eber, Suğla ve Kovadagölleri, * İç Anadolu Bölgesi’nde;Tuz, Seyfe ve Tuzlagölleri, * Doğu Anadolu Bölgesi’ndeHazar, Hozapin ve Vangölleri Yer kabuğunun çökmesi veya kırılması neticesinde meydana gelen çukurluklara suların dolmasıyla oluşurlar Dünya’nın en derin gölü olan Baykal Gölü (1741 m), Lût Gölü, Hazar Gölü ve Çad Gölü yeryüzündeki başlıca büyük tektonik göllerdir Ülkemizdeki başlıca tektonik göller ise şunlardır: * Marmara Bölgesi’nde; Sapanca, İznik, Ulubat ve Manyasgölleri, * Ege Bölgesi’nde;Simav Gölü, * Göller Yöresi’nde; Beyşehir, Eğirdir, Acıgöl, Burdur, Ilgın (Çavuşçu), Akşehir, Eber, Suğla ve Kovadagölleri, * İç Anadolu Bölgesi’nde;Tuz, Seyfe ve Tuzlagölleri, * Doğu Anadolu Bölgesi’ndeHazar, Hozapin ve Vangölleri Türkiye’nin en büyük tabii gölü olan Van Gölü, tektonik bir çukurluğun önünün lavlarla kesilmesi sonucu oluştuğundan volkanik set gölü olarak da bilinir KARSTİK GÖLLER: Bu tür göller,kayatuzu, jips, kalkergibi çözünebilen tabakaların bulunduğu sahalarda meydana gelir Bazı karstik göllerin oluşumunda tektonik olaylar da etkili olmuştur Karstik göller, ülkemizde en fazlaAKDENİZ BÖLGESİ Toros Dağları’nınbatı kesiminde bulunur Buralarda yer alanKızılören obruk gölü, Kestel, Avlan, Yarışlı ve Saldagölleri tipik birer karstik göldür Bu göllerimiz sadece, kireçtaşlarının çözülmesiyle oluşan çanaklar üzerinde meydana gelmişlerdir Bununla birlikte, bu alandaki bazı göllerimizin ise oluşumu, tektonik çanaklarda başlamış, karstik olaylarla devam etmiştir Bu göllerimizin başlıcaları,Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Kovada ve Suğla gölleridir VOLKANİK GÖLLER:Volkanik faaliyetler esnasında oluşan patlama çukurları içerisinde meydana gelen göllerdir Başlıca volkanik göllerimiz, Meke Gölü, Acıgöl, Nemrut ve Gölcük gölleriile Süphan Dağı’nın yan kraterlerinden birinde bulunanAygır Gölü’dür BUZUL (SİRK)GÖLLERİ: Dağ doruklarında, buzulların aşındırmasıyla oluşan ve sirk adı verilen çukurluklarda meydana gelirler ÜlkemizdeSat, Ağrı, Erciyes, Kaçkar ve Bolkardağları ile Aladağlar üzerinde yer yer bu türden göller bulunmaktadır SET GÖLLERİ: a Alüvyal Set Gölleri:Alüvyonlarla akarsuyun önünün kapanması sonucu oluşurÜlkemizde,Marmara, Çamiçi (Bafa), Köyceğiz, Mogan ve EymirGölleri ileUzungölbu tür göllerdendir b Kıyı Set Gölleri: Dalga ve akıntıların taşıdığı malzemeleri koy ve körfezlerin ağız kısmında biriktirmesiyle oluşur Ülkemizde,Büyük ve Küçük Çekmece gölleri, Durusu (Terkos) gölü, Çukurova deltasındakiAkyatangölü kıyı set gölleridir c Heyelan Set Gölleri:Heyelan sonucu bir akarsuyun önünün kapanmasıyla oluşurTortum, Sera, Abant, Zinav ve Sülük gölleri ile Yedigöllerbu tür göllerdendir abant yedi göller(heyelan set) Abant Gölü’nün oluşumunda tektonik hareketler ile alüvyal birikimlerin de etkisi oluşmuştur d Volkanik Set Gölleri:Volkanizma sonucu vadi önlerinin kapanmasıyla meydana gelirVan, Erçek, Nazik, Çıldır, Haçlı ve Balıkgölleri ülkemizdeki volkanik set gölleridir e Baraj (Yapay) Gölleri:Yapay göllerimizin en büyükleri, Atatürk, Keban, Karakaya ve Hirfanlıbarajlarının gerisinde kurulan göllerdir