|
Prof. Dr. Sinsi
|
Panik Atak Yçin Nefes Egzersizi
Depresyona güzel çözüm: Umre
Her insanda, do?du?u andan itibaren onun gölge gibi izleyen bir ölüm korkusu var Ynsan çok hassas bir varlyk Bir sabun köpü?ü gibi her an patlamaya hazyr Y?te bu sabun köpü?ünü güçlü kylmak ve ölümsüz hale getirmek için sürekli buna bir ?eyler katmak istiyor insan, gerek maddî gerek manevi açydan; iktidar, güç, i?te ne varsa Ya?lanyp güzelli?i gidince, bir sevdi?ini kaybedince, i?inde bir ?ekilde sarsynty geçirince o katmak istedikleri dökülmeye ba?lyyor Ölüm korkusu saryyor insany’
DYN DÜ?MANLI?I VE ‘BEN’
Bu ifadeler Psikiyatr Mustafa Merter’e ait Ona göre insan çok katly bir yapyya benziyor Nefs katlary denilen bu katmanlarda yükselmeyen insanda, ayny kattaki yatay u?ra?ylaryna ra?men bir tatminsizlik ba?lyyor Yükselme dinami?i devreye girmedi?i müddetçe bu derinle?iyor; hatta daha a?a?yya, karanlyk katlara do?ru iniyor Hayaty sabit katta kalmy? ve ya?landykça yava? yava? a?a?ylara do?ru inmeye ba?lamy? bir insan çok yo?un biçimde ölüm korkusu ya?yyor Bir ömür boyu dinî de?erleri hayatynda tatbik etmi? insan ise hadis-i ?erifteki gibi “ölmeden evvel öl”dü?ünden, yani bir ?ekilde rolleri öldürüp yükselmeye ba?lady?yndan ölüm korkusu hissetmiyor “Bireyin psikolojik açydan iki temel fonksiyonu var Birincisi nefs katlarynda yükselmeyi sa?lamak, ikincisi ölüm korkusunu azaltmak” diyen Merter, ara katta syky?yp kalmy? ve ontoloji (varlykbilim) ile ilgili olarak bu alanda bir daral ya?ayan insanlarda bütün dinî sembollerin ciddi kaygy uyandyrdy?yny söylüyor:
“Bizim Bodrum’daki otelde ak?amlary ney taksimi yapylyr Bir hanymefendi hy?ymla geldi ve ‘Kapatyn ?unu, bana ölümü hatyrlatyyor’ dedi Alt katlarda syky?yp kalmy? insanyn ya?ady?y bir trajediydi bu aslynda Ynsanlaryn bu konuda verdi?i tepkilere bir de bu açydan bakmak lazym Kendisine ölümü hatyrlatacak her türlü sembolle kar?y mücadeleye ba?lyyor; ba?örtüsü, sakal, oruç, hac, kurban bir ?ekilde onun acysyny depre?tiriyor çünkü…”
?A?IRTAN SORU!
Son zamanlarda Türkiye’de ya?anan ola?anüstü geli?melere dair zihinlerdeki foto?rafy da bir anlamda netle?tiriyor Merter, yapty?y bu de?erlendirmeyle Ruh sa?ly?y, din, maneviyat sahalaryndaki çaly?malaryyla dikkat çeken bir isim kendisi Transpersonal psychology, yani ‘benötesi psikoloji’ adyny verdi?i psikoloji konusunda Türkiye’de çaly?ma yapan tek ki?i Yapty?y, modern ruhbilimcilerin dy?lady?y maneviyat alanynda, Kur’an-y Kerim, hadis-i ?erifler, Mesnevi ve Ybn-i Arabi gibi kaynaklaryn yardymyyla Yslami bir baky? açysy getirmek 10 yyllyk çaly?malaryny “Dokuz Yüz Katly Ynsan” adly kitabynda toplamy?: “Türkiye’de ba?ka orijinal bir çaly?ma yok bildi?im kadaryyla Ama bizim böyle abuk sabuk söylemeye çaly?ty?ymyz ?eyleri mür?id-i kâmiller asyrlardyr söylüyor Mesnevi, ba?tan a?a?yya bunu anlatyr Biz onlaryn anlattyklaryny psikoloji diline tercüme etmeye çaly?yyoruz, kitleler daha iyi anlasyn diye”
Mustafa Merter durup dururken böyle bir çaly?maya giri?memi? tabii ki 25 yylyny geçirdi?i Ysviçre’den döndükten sonra Bodrum’a yerle?en Merter’i, yapty?y grup terapilerinden birinde kar?yla?ty?y bir soru kendine getirir: “Terapi bittikten sonra bir hanym ‘?imdi ne olacak?’ dedi ‘Ya ben ne bileyim ?imdi ne olacak Ben psikiyatrym Sizi buraya kadar getirdim’ dedim Aslynda ben onun ne demek istedi?ini anladym; ama biz bu e?itimden geçmemi?iz ki Bir süre sonra bu hanym ve grup terapisine katylanlar Hinduizm, Taoizm, Budizm, ?amanizm gibi bazy yeni ça? manevi arayy?laryna girip felaket üstüne felaket ya?ady O zamana kadar olu?turmaya çaly?ty?ymyz her ?ey birdenbire gümbürdeyip gitti Y?te o zaman dedim ki, ben bu kadynyn sorusunun cevabyny ara?tyrmalyyym”
Nereden ve nasyl ba?layaca?yny tam bilemese de 1992’de Baty kaynaklaryny tarayarak i?e koyulur Transpersonal psychology’yi fark eder, Türkçeye de ‘benötesi psikoloji’ ?eklinde çevirir Bu arada Mesnevi-i ?erif’e, Ybn-i Arabi’ye kulak verir: “Tabii Kur’an-y Kerim, hadis-i ?erifler… Batylylaryn söylediklerini ise filtreden geçirerek aldym Efendimiz’in (sas) hadis-i ?eriflerinde buyurduklary gibi, ‘Hikmet müminin malydyr Buldu?u yerde alyr’ Batylylaryn söylediklerinde kesinlikle hikmet var Ama çok da yanly? var Tasavvufla psikolojiyi, yani benötesi psikolojisini bir araya getirebilir miyiz diye dü?ündüm Yazdy?ym kitap bu arayy?yn ürünüdür”
Baty’daki bu arayy?yn temelinde, aydynlanma paradigmasynyn, insany fizik ve kimya süreçlerini anlady?y gibi anlamak isteme yanly?ly?y vardyr Önce Freud’a itirazlar ba?lar Ardyndan Jung, Adler, Amerikan ve Yngiliz psikoanalitik ekolleri devreye girer Sonra da insancyl psikoloji denen ekoller, Abraham Maslow’lar, Karen Horney’ler, Carl Rogers’lar ortaya çykar Duyular yani ampirik ara?tyrmalar insany hakkyyla kavramaya yetmez Böylece Transpersonal Psikoloji 1960-70’lerde pozitivizme, materyalizme, ampirizme kar?y bir reaksiyon olarak yava? yava? ön plana çykar
EVHAM ÇA?I: NEFSYN DÜ?Ü? ÇA?I
Bu a?amada Merter, nasyl ki Freud’un bir yapysal modeli varsa, ba?ta Kur’an ve hadis-i ?erifler olmak üzere Yslami kaynaklardan yapty?y ara?tyrmalardan istifade ederek kendi modelini ortaya koyar Bunun için öncelikle nefs’in yapysynyn anla?ylmasy gerekti?ini söylüyor Merter Ona göre ça?ymyz insany hiç de iç açycy bir durumda de?il: “Nefsi çok katly bir binaya benzetirsek, sürekli alt katlara do?ru bir ini? var Daha karanlyk, daha ümitsiz, daha kaygy veren katlara do?ru bir ini? bu Onun için sosyologlar ‘evham ça?y’ diyorlar bu ça?a Terapiye gelen hastalaryn büyük bir ço?unlu?u kronik evham ve kaygy, panik atak, anksiyete a?yrlykly depresyon ya?ayan hastalar E?er insan davrany?yny düzeltmez ise bu süreç böyle devam edece?e benziyor Ama bizim çok büyük avantajymyz var Çünkü Yslam, nefs katlarynda a?a?yya do?ru inmeyi durduran tek geçerli sistem; ayryca yükselmeyi sa?layan sistem de yine Yslam”
Peki, ça?lar boyu gerekmedi de neden ?imdi ihtiyaç haline geldi psikoloji? Mustafa Merter’e göre bugün insanyn beyni elektronik sistemler, TV, cep telefonlary, sinema, reklâm endüstrisi sayesinde sürekli veri bombardymany altynda Bu haldeyken insanyn sekîne, selam gibi Yslamî halleri ya?amasy çok zor Bütün gün cep telefonuyla vs bombardyman altynda olan biri, camiye gidip namazyny kylynca rahatlyyor Felahy ya?yyor Ama ne kadar? Telefon çalyncaya kadar…”
DEPRESYONA KAR?I UMRE MUCYZESY
- Sizce 50-60 sene sonra nereye gidecek insanlyk?
Tek kurtulu?umuz Yslam’y tam anlamyyla ya?amak Farz namazlardan ba?ka nafilelere de a?yrlyk vermek lazym bu ça?da Çünkü i?imiz eskiye nazaran daha zor Çok ciddi bunalyma girenlere umreye gitmelerini tavsiye ediyorum Umre, boyut de?i?tirme gibi bir ?ey, do?ru dürüst yapanlar için
-Terapiye gelenlere mi söylüyorsunuz?
Evet
-Umreye gidin deyince nasyl tepki veriyorlar size?
Benim derdim, onlaryn derdine derman olmak Acylaryny azaltmak Dolayysyyla birinci önceli?im hidayet a?ylamak de?il Hal böyle olunca kar?ymdaki söylediklerimden o kadar da rahatsyz olmuyor Bazylary da hazyrlykly geliyor terapiye Mesela ki?i, dini bir ?ekilde pazarlyk olarak ya?yyor Yani kronik kaygylary var, bir ?eyler yaparak Allah’a bir ‘rü?vet’ verecek Onu da uyaryyorum Bu i? bu kadar basit de?il
-Nasyl rü?vet mesela?
Ylkel bir ?ekilde tabii ki ?unu verdim; bunun kar?yly?ynda bunu istiyorum gibi Korku ve kaygy temeline oturan bir pazarlyk halinde Obsesif kompulsif insanlar bu ?ekilde yapar Dini bir cendere haline getirir Oysa dinin temeli sevgidir, muhabbettir Bakarym ki ki?i acymasyz bir Allah kavramy ile ya?yyor Din bu de?il diyorum onlara Amel-i salih çok önemli Ynfak ve izhar da… Ynfak ve izhary do?ru dürüst yapmadan dindar gibi görünen çok insan var Duruma göre gereken ?eyleri aklymyn erdi?i kadar söylemeye çaly?yyorum
Mesela terapiye bir bürokrat geliyor Günde 12 saat çaly?ma, trafik, derken depresyona girmi? O ?artlary da terk edemiyor Ne yapmak lazym? Bu adamyn gönlünü de?i?tirmek lazym Ynsanyn bir beyni bir de gönlü var Bu adamca?yzyn derdi gönlüyle Gönlü devreye girmiyor Kafasy a?yry çaly?yyor Bu adama kalkyp i?ini de?i?tir, tatil yap diyemem Yapamyyor da zaten E?er bulundu?u ortamda gönlüne inebilirse, o ?artlara ra?men daha bir rahatlayacak Kendisine umre size iyi gelir diyorum Oraya gittikten sonra önceliklerinizi gözden geçirebilirsiniz Orada ya?ayaca?ynyz bazy güzel haller i?yerinde size belirli bir rahatlama, ferahlama getirebilir tavsiyesinde bulunuyorum
-Bu tavsiyenizi yerine getirenlerde daha sonra nasyl de?i?iklikler gözlemliyorsunuz?
Oooo! Ünlülerden biri geldi bana Efendi bir hanym kyz Çykardy gazeteyi “Bakyn benim halime” dedi, “Ben böyle olmak istemiyorum Öleyim mi böyle olmamak için?” Ben de orada, tutarken dilimi, bo?aldym ve yapmasy gerekenleri söyledim Geçenlerde elektronik posta atmy?, “Annem ve babamla umreye gidiyorum” diye Hayaty de?i?iyor kyzyn Edebi, ahlâky görüyor Yani bir ****morfoz ya?yyor insanlar
Yine biz homoseksüel terapisiyle de ilgileniyoruz mesela Yeni ba?ladyk ara?tyrmaya, böyle bir terapi var my yok mu diye Homoseksüellerin anne baba ili?kileri çok yüklü Genel bir teoriye göre, babasyndan bekledi?i ilgi ve alakayy bulamayan insanlar bir ?ekilde ba?ka erkeklerde onu aryyor Psikoterapik olarak homoseksüellik cinsellik arayy?y de?il, erkekten sevgi ve muhabbet arayy?y Yönlerinden bir tanesi bu Bir çocuk geldi Kendisine dedim ki, ister misin babanla, ailenle umreye gitmeyi? Eminim bu çocuk umreye gitsin gelsin, benim i?im iki misli kolayla?acak Hiç ?üphe yok Ortada bir umre mucizesi var Çok a?yr manik depresif rahatsyzly?y olan, ayny zamanda psikodinamik olarak babasy ile çok yo?un krizler ya?ayan birisi geldi bundan yakla?yk bir sene önce Babasyna telefon açyp, “Lütfen, kyzynyzy alyn umreye gidin” dedim Gittiler
AHMET MUHTAR MERTER’YN TORUNU
-Siz umreyi önemli bir terapi unsuru olarak kullanyyorsunuz
Evet Yeni sosyoterapi metotlary bunlar Mahzun olmamak, yani depresyona girmemek ve korkmamak için, ki bu ça? korku ça?y, yapmamyz gerekenlerden bir tanesi amel-i salih frekansyna girmek ve bunu bir terapi metodu haline getirmek Yani profilaktik olarak bunu yapmamyz lazym Çünkü belirli bir süre sonra, bu ritm devam ederse herkes psikosomatik (psikolojik kökenli fiziksel rahatsyzlyklar) bir rahatsyzlyk ya?ayacak Hastaneye giden hastalaryn yüzde 60-70’i psikosomatik rahatsyz Y?te adam a?yry yükten, stresten, ?undan bundan mide ülseri, astym, alerji ya?yyor
?imdi biraz gerilere gidelim ve Mustafa Merter’i daha yakyndan tanyyalym Merter, bu noktaya, Paulo Coelho’nun Simyacy’synda Yspanya’dan kalkyp Mysyr Piramitleri’nin eteklerinde hazinesini arayan; fakat arady?y hazinenin aslynda ya?ady?y yerde oldu?unu ö?renen Endülüslü çoban Santiago’nun hayat hikâyesine benzer bir hayat sürerek gelmi?tir Türk aydynynyn içine dü?tü?ü durumu göstermesi bakymyndan da önemli onun hikâyesi
Mustafa Merter, bugün adyny Ystanbul’daki Merter semtine veren bir ailenin ferdi Kuzey Arnavutluk’taki Bayramsuri adly bir yerden 150-200 yyl önce Ystanbul’a gelen Sipahi Mehmet Efendi’nin torunlaryndan biri kendisi Beykoz’daki aile yadigâry me?hur Suba?y Çiftli?i’nin sahibi i?te bu Sipahi Mehmet’tir Ailenin en çok tanynany, Yunan Y?gali’ne kar?y Trakya-Pa?aeli Cemiyeti’nde yüzün üzerinde silahly adamyyla millî müdafaayy organize ederek önemli roller üstlenen ve Mustafa Merter’in de dedesi olan Ahmet Muhtar Merter’dir Ahmet Bey, karde?i Hüseyin Suba?y ile birlikte Ystiklal Sava?y syrasynda Anadolu’ya silah sevkyyatyny da yürütür Bu hizmetlerinden dolayy hâlihazyrda resmi Anytkabir’de asyly bulunmaktadyr Haznedar Çiftli?i’nin sahibi olan aileye buralar padi?ah tarafyndan verilmi?tir Sebebi de ailenin hazinedarlyk yapmy? olmasydyr Osmanly’nyn, sondan bir önceki vak’anüvisi Lütfi Efendi de, Mustafa Merter’in babaannesi tarafyndan büyük dedesidir Yine bu koldan pa?alar da çykarmy?tyr aile Merter’in annesi Ayhan Hanym’yn büyük dedesi ise Beylerbeyi Camii’nde müezzinlik yapmy? birisidir Hatta Sultan Abdülhamit geldi?i zaman ‘Ezany Küçük müezzin okusun’ diyecek kadar sesi güzel birisidir o
SONRAKY NESYL RYSK ALTINDA
Ticaretle u?ra?an Mustafa Merter’in babasy Hasan Tahsin Bey, Ayhan Hanym’la evlenir Fakat bu evlilik çok kysa süre sonra, Mustafa henüz iki ya?yndayken sona erer Anne ve babasy bo?andyktan sonra ba?ka evlilikler de yapynca Nesip Mustafa Merter’in, babasynyn evlili?inden bugün i?adamy olan Mehmet Berke Merter, annesinin evlili?inden de, genç ya?ta rahmetli olan Recep adly karde?leri dünyaya gelir
Mustafa Merter do?du?unda yyl 1947’dir Anne ve babasy ayryldy?y ve kendisi annesi ile ikamet etti?i için önce Emirgan taraflaryndaki Boyacyköy’de oturur; sonra Bebek’te geçer çocuklu?u Yazlary da babasynyn bulundu?u Haznedar Çiftli?i’nde ikamet eder Fakat hayatynda önemli izler byrakan küçüklük dönemi ise Cihangir Camii’nin a?a?ysyndaki Ylyas Çelebi Soka?y’nda geçer Annesinin onu teravihlere ***ürmeleri, ah?ap binalar, Arnavut kaldyrymlary, en önemlisi de artyk unutulan mahallelilik duygusu kalyr o günlerden hafyzasynda ?imdi
SOLCULARIN HEPSY ATATÜRK DÜ?MANIYDI
Taksim’deki Aydyn Ylkokulu’ndan diplomasyny alan Mustafa, Avusturya Lisesi’nin orta kysmyna kaydolur Burada derslerini geçecek kadar notlar alyr, fazlasynda gözü yoktur Mesut Yylmaz da yan synyflardan birinde kysa pantolon giyerek okuyan ö?rencilerden biridir o zamanlar 27 Mayys oldu?unda Avusturya Lisesi’nde yatylydyr Babasy Demokrat Partili’li olmasyna ra?men, dönemin ço?u ‘organize gençleri’ gibi o da ne oldu?unu bilmeden ve tam anlamadan Menderes’e kar?ydyr O gün duvardan atlayyp ne olup bitti?ini anlamak üzere Galata Köprüsü’ne kadar gider, yollaryn kapandy?yny ve ba?ka gördüklerini rapor olarak sunar okula
Parçalanmy? bir aile ortamynda, henüz 15-16 ya?ynda iken, 1964 yylynda e?itimini sürdürmek için Avrupa’ya gider Liseyi Cenevre’de okur Hep Katolik okullarynda e?itim ve ö?renim görür: “Yslam terbiyesi verilmemi?se bir okulda, o çocuklar dinlerini ya?amyyor Onlaryn çocuklary ne oluyor acaba? Yki nesil sonrasy ne oluyor? Hiç birimiz, bildi?im kadaryyla, Hyristiyan olmadyk Onurlu, gururlu, milliyetçi idik; ama ço?umuz dinimizi ya?amaz hale geldik Oradan çykanlar i?te Amerika’dan kazanylan burslarla özel bazy kurulu?lara girdiler Yslam terbiyesi almamy? ise o nesil kaybolmuyor; ama ondan sonraki nesli risk altyna sokuyorsunuz”
Yüksek tahsilini, 1975 yylynda Lozan Üniversitesi Typ Fakültesi’nde tamamlayan Merter, aslynda ortaokul yyllarynda astronom olmak gibi bir hayali olsa da neden typ fakültesine gitti?ini bugün dahi bilmemektedir Onun Ysviçre’deki günlerinden ilginç hatyralary da var: “Oradayken milliyetçi, muhafazakâr gençler olarak, aramyzdaki solculara kar?y millî de?erlerimizi savunurduk O zamanlar bu Cumhuriyet gazetesi, Pravda gibi idi Lozan’a gelen solcularyn hepsi, ki bazylary da uç solculardy, Atatürk dü?many idi Ellerinde fyrsat olsaydy, yani ihtilal yapabilselerdi, Atatürk heykellerini yykyp yerine Lenin heykelleri dikeceklerdi Bunu açyk açyk söylüyorlardy da zaten Biz de o zaman Mustafa Kemal’i savunuyorduk ?imdi bakyyoruz solculara, hepsi Mustafa Kemalci kesilmi? Bu ne biçim tezat?”
MEDYTASYONDAN ÖNCE TASAVVUF OLMADI
1977 yylynda, kendisi halen Hyristiyanlyk dinine mensup Ysviçreli Maria Teresa Spescha ile hayatyny birle?tiren ve bu evlilikten birlikte hacca gitti?i Tahsin Can ile Selma adynda iki çocu?u olan Mustafa Merter, bundan önce de Ankara’da, Güvercinlik’te 18 ay boyunca askerlik vazifesini yapar Burada psikolojik sorunlary sebebiyle terapiden geçmek durumunda kalyr: “Sorunlaryn sebebi çok karma?yk bir aile yapysy Biliyorsunuz psikolojik rahatsyzlyklaryn birinci nedeni kalytymsal nedenler… Genetik yapy, anksiyete, depresyon gibi ?eyler Bir ?ekilde genetik altyapynyz var, onun üzerine e?er bir de sorunlu, karma?a dolu bir çocukluk ve ergenlik ya?yyorsanyz bu daha da zorla?tyryyor ve sonra rahatsyzlyk çykyyor E bende ikisi de var”
Terapisti çok tanynmy? bir psikiyatr olan Engin Gençtan’dyr: “Benim için hayatymyn bir dönüm noktasyydy Psikolojik sorunlarymyn de?i?mez olmady?yny anladym Grup terapilerine ve bireysel terapilere katyldym Psikolojiye büyük bir ilgi duydum; ama yine de korkuyordum, psikiyatri yapmaya ‘Benim kadar dengesiz bir adam nasyl ba?kasynyn derdine derman olur?’ diyordum Almanya’da iki sene dahiliye ihtisasy yaptym Ysviçre’ye döndü?ümde dahiliyede i? bulamayynca hasbelkader psikiyatriye girdim”
KAFAYI KAZITMAKTAN SON ANDA KURTULDUM
Terapiden geçince insany biraz anlamaya ve ö?rendiklerini mesle?ine uygulamaya ba?lar: “Ynsanda manty?a sy?mayan bazy syrlar var Mesela yo?un psikoterapi yapty?ymda bir saat, sanki be? dakika gibi geçiyordu Zamanyn bu kadar izafi olabilece?ini terapiden evvel ya?amamy?tym Hümanistik psikolojinin büyüklerinden Carl Rogers e?duyumu ön plana çykartyr ve ‘Oldu?un gibi görün, ?effaf ol, yargylama, ayny frekansa gir ve duygulary beraber ta?y’ der Onun metodunu uyguluyordum Bu arada insanlarla çok yo?un göz temasy halinde çaly?ty?ym için kar?ylykly böyle çok acayip duygular ya?amaya ba?ladym
N’oluyoruz, nedir bu insan derken çaly?ty?ym hastanede birine sordum bunu Orada bir Amerikaly hastabakycy vardy Uzun seneler Hindistan’a gitmi?, meditasyonlar yapmy? biriydi ‘Ooo’ dedi ‘senin meditasyon zamanyn geldi’ O syralar Zürih Üniversite Hastanesi’ne tayinim çykmy?ty Meditasyon yapmak yerine önce tasavvufu ara?tyrmayy dü?ündüm Zürih’te sufileri aramaya ba?ladym Nur Hanym diye birinden bahsedildi; ama kendisiyle bir türlü görü?emedik”
Bunun üzerine oradaki bir meditasyon merkezine gitmeye ba?lar 12 Eylül sonrasy yyllardyr bu yyllar Sabah erken kalkyp günde 4 saat oturup, nefese konsantre olmakla me?guldür; ‘zen meditasyonu’ dedikleri bundan ibarettir Ba?kaca seremonisi, inanç sistemi falan da yoktur: “Sanki evvela psikolojik olarak kendimi anladym, sonra biraz insany anladym, ondan sonra tekrar kendi derinliklerime ?öyle bir daldym Bu bende inziva arayy?yny ba?latty Y?te o dönem da?larda, bayyrlarda, ormanlarda, ma?aralarda falan kalyrdym”
Mustafa Merter, Bodrum’daki ma?aralarda kalyr 10-15 gün, Afganistan’a sürüklenir, üç hafta orada kalyr, Himalayalar’a savrulur: “Genelde insanlar garipsiyorlar; ama pek de dokunmuyorlardy Hanym hep anlayy?la kar?ylady beni Hatta zaman zaman derdi ki ‘Ya senin vaktin geldi Sen git’ (Gülüyor) Uzun seneler süren bir arayy? döneminden sonra bir gün bana, ‘Sen bu i?i artyk çok yapyyorsun Biz seni Türkiye sorumlusu yapalym’ dediler O zaman kafayy kazytacaktym Budist rahipler gibi ya?ayacaktym çünkü”
Tasavvufa yönelmeden önceki bu döneminde Merter, çok az yemek yer, yyrtyk elbiseler giyer Çevresinde insanlar toplanynca guru havalaryna büründü?ünü fark eder; psikiyatr olmanyn da avantajyyla bu tehlikeyi hissetti?i anda ‘ben yokum’ der: “O zaman dedim ki ‘Ben psikiyatrym E?er bu i?i bunlar gibi yapacak, bunlar gibi olacaksam, onlara ?öyle bir alycy gözle bakayym’ Oradaki o idarecinin gözlerinde çok manaly bir hasret gördüm Adamyn gözlerinde sanki bir hüzün vardy O adamyn gözlerinde yakalady?ym o varamamy?lyk duygusu beni tasavvufa yöneltti”
-Bu yol çykmaz sokak gibi mi geldi size?
O zaman farkynda de?ildim; ama bir ?üphe uyandy içimde Çünkü bu gözlerde bu duygu varsa, ben de psikiyatr olarak üç kuru?luk bilgimle bunu görüyorsam, bu nedir? Ben yapyyorum günde 4-5 saat meditasyon, bu adam senelerdir günde yapyyor 10-12 saat Ama gözlerinde bir yerlere eri?ememi?lik duygusu var Bunun üzerine, bütün Avrupaly ve Amerikaly Müslümanlaryn veyahut yeni ça? arayy?laryna girenlerin Yslam’a giri? kapysy olan Hz Mevlânâ’ya yöneldim Onlar gibi Hz Mevlânâ’nyn tezgâhyndan geçtim
PAPAZIN ACAYYP RÜYASI
Mustafa Merter Konya’ya gider Sufi camiasy ile tany?tykça yava? yava? ba?ka bir ?eyin var oldu?unu hissetmeye ba?lar Bu arada Türkiye’ye gelip gitmeleri sykla?yr: “Yslam’la mü?erref olduktan sonra, büyüklerin sohbetinde bulunmak, Mesnevi-i ?erif’i, Efendimiz’in (sas) hadis-i ?eriflerini okumak insanyn burnunu yere sürtüyor Yani bir ?ekilde anlamaya ba?lyyorsunuz”
Bu arada Ysviçre’deki meditasyoncular ‘ku? yuvadan uçuyor’ dü?üncesiyle, iki-üç fakülte bitirmi?, çok zeki, ikna kabiliyeti kuvvetli bir Cizvit papazyny gönderirler yanyna: “Geri dönmem için bir ?eyler anlatty bana Ben de bir iki kelime söyledim O gece yatty Ertesi gün yüzü gözü acayip bir ?ekilde yanyma geldi ‘Senin beni yatyrdy?yn evde cinler var’ dedi ‘Niye?’ dedim ‘Çok acayip bir rüya gördüm’ dedi
Rüyasy ?u: Bu adam düz bir alanda yürüyor Önüne birdenbire yerin altyna giren bir merdiven çykyyor Oradan girip yürümeye ba?lyyor Dehliz gibi bir yerde, kar?ysyna demir bir kapy çykyyor Onu açmaya çaly?yyor, açamyyor Delikten bakyyor, anlatylmaz bir y?yk görüyor Öbür tarafa da geçemiyor ‘?imdi anladyn my?’ dedim kendisine Sustu (Gülüyor) Mananyn zenginli?ine bakyn O anlayamady belki; ama benim anlamaya çaly?ty?ym ?ey biraz daha belirgin oldu
Mustafa Merter, Türkiye’ye yerle?meye karar verir Yyl 1988’dir Bu kararda çocuklaryn yeti?mesi için güvenli bir ortam arayy?y da etkili olur: “Baty toplumunda çocuklar bir ?ekilde anne ve babalarynyn dünyasyny reddediyor Sanki insanyn içindeki o sa?duyuyla materyalist hayat tarzynyn mutluluk vermedi?ini görüyor ve ona alternatif bir ?eyler yapmak istiyor Erich Fromm, Herbert Marcus gibi filozoflaryn tek boyutlu insan tabirinden yola çykarsak, tek boyutlu olmak istemiyorlar Veya bizim nefs psikolojisinden anlady?ymyz ?ekilde nefsin bir katynda hapis kalyp, yükselme ?anslaryny yitirmek istemiyorlar”
1994’te hacca gider, Irvin Yalom’u da Bodrum’daki evinin bahçesinde bir grup terapisinde a?yrlar Y?te orada yapty?y grup terapilerinden birinde bir bayan, onu ?oke eden yukarydaki mezkûr soruyu yöneltir kendisine Bunun üzerine Merter, benötesi / maneviyatçy psikoloji serüveninde ilk kazmayy vurur
YLAHYYATÇI PSYKOLOGLAR ?ART
Artyk psikoloji ve psikiyatri alanynda bütün eski bilgilerin yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir Ancak içlerindeki direnç, Yslam’la temas kurmalarynda en büyük engeli te?kil etti?inden bu henüz mümkün görünmemektedir Sadece Yslam’la de?il, di?er dinlerle de meseleleri vardyr ruh bilimcilerin aslynda ABD’deki bir ara?tyrma da bunu do?rulamaktadyr Ara?tyrmaya göre halkyn yüzde 95’i dindar olmasyna ra?men bu oran psikolog ve psikiyatrlarda yüzde 20’lere kadar dü?üyor Fakat ABD’deki yeni e?ilim, ruhbilimle u?ra?acak olan insanlaryn ilahiyat e?itimi almalary yönünde Türkiye’de ise durum farkly Ylahiyat mezunlary kendi alanlaryna hapsedilmek isteniyor: “E?er ki?i manevi e?itimden geçmi? bir terapistte daha rahat hissediyorsa kendini, elbette ona gidecek Çünkü daralmy? insan, denize dü?mü? Bir ?eye sarylyp çykmak istiyor Tabii burada ?öyle bir trajedi de ya?anyyor Müslümanlar psikolojiye küs; ihtiyaçlary olana kadar Niye küs? Y?te Freud’un, Jung’un ateist, Allah tanymaz vs durumlaryndan dolayy”
-Türkiye’de tepki geliyor mu meslekta?larynyzdan?
Ele?tiri otomatik olarak gelecek Ama anlamadan yapyyorlar bunu ço?unlukla Böyle ?eylerle kar?yla?aca?ymy biliyorum Hazyrlyklyyym tabii Çünkü paradigmayy sorguluyorsunuz Paradigma dy?arydan içeriye antikor kabul etmek istemez
Hedonist, narsist bir modelin bizlere empoze edildi?ini anlatan ve psikanalizin, medeniyeti tedavi edeyim derken ruh sa?ly?yny da bozdu?unu ifade eden Merter, modern typ biliminin insanyn hayat kalitesini yükseltecek by-pass, organ nakli vs gibi geli?meleri gerçekle?tirmesine ra?men, ayny ?eyin psikoloji ve psikiyatri için söylenemeyece?ini vurguluyor Ynsanyn ruhsal durumunun, modern bilimin çyky? zamanyna göre daha kötü durumda oldu?unu belirterek, terapilerinde rüyalardan da çok faydalanyyor
Bunun için de Kur’an, hadis, Mesnevi, Ybn-i Arabi’den esinlenerek olu?turdu?u özel bir metot kullanyyor Onun, bu konuda ehemmiyet verdi?i nokta ise sembollerle çaly?mamak
Peki Nesip Mustafa Merter’in hayatta pi?manlyklary olmu? mudur? “Oooo, çok Mesela ke?ke daha evvelden Yslam’la mü?erref olsa idim Bu kadar seneyi kaybetmeseydim Ke?ke tasavvufla daha evvel tany?saydym Çünkü benim gibi ya?ly bir e?e?in…”
-Esta?furullah!
Tymar edilmesi daha zor Gençken tymar etselerdi herhalde adam olurduk Ama ?imdi ya?ly e?ekler (gülüyor) tymar olmuyor Aynen böyle yazyn
-Türk aydynynyn yapysynda bu zaten var de?il mi; kendi hamuruna, suyuna uzak kalma gibi…
Ya, 10-15 ya?larynda almy? ***ürmü?sünüz Avrupa’ya bir çocu?u 25 sene orada byrakmy?synyz Nasyl yapsyn yani? 22-25 ya?larynda gitmi? olsam bir ?eyler yerine oturmu? olacakty
HAYALÎ ÇÖKÜ? SENARYOSUNA YNANDIRILDIK
-Peki siz yurtdy?yna gittiniz de böyle oldu Türkiye’de olanlara ne demeli?
Osmanly’nyn son döneminde çok büyük bir kimlik krizi ya?anmy? Bu krizi ben kendi ailemde de mü?ahede ettim Avrupa’nyn bu dönemdeki, parantez içinde o müthi? ilerlemesiyle bir ?ekilde öyle bir yetersizlik duygulary olu?mu? ki Türk aydynynyn içinde, kar?y tarafy yüceltirken bir yanda kendilerini çok de?ersiz görmü?ler Türk burjuvazisinin Yslam’dan da kopmasy ayny sebebe dayanyr Aileme bakty?ymda, çok ilginçtir, eski ailelerin hepsinde bir ?eyh, bir ehl-i tasavvuf vardyr; ama 100 sene kadar bir zaman içinde birdenbire sanki bir deprem ya?anyyor, ateist oluyorlar Benim ailemin içinde Allah tanymayanlar, Allah’la alay edenler vardy Bunlar ?eyh torunlary Akyl almaz boyutlarda bir kimlik krizi bu Ymparatorlu?un çökü? nedenleri bizim hayat tarzymyza ve dinimize ba?lanmy? Buna Yttihat ve Terakki Hareketi, Jöntürkler bir ?ekilde inandyrmy?lar bizi Sürekli, planly, programly bir ?ekilde bedenimize zerk edilmi? bu dü?ünce Sonuçta biz çok büyük bir imparatorlu?u olu?turmu? olmamyza ra?men her ?eyi bir taraftan yadsyyarak, hiçlik duygusu ya?amy?yz Ama yava? yava?, tekrar uyanyyoruz
Kaynak: Aksiyon Dergisi
|