|
Prof. Dr. Sinsi
|
A'dan Z'ye Psikiyatrik Ansiklopedi
Çocuk Rekabeti
Çocuklar birbirlerine karşı, tıpkı aile dışındakilere duydukları emosyonları duyabilirler Annenin, babanın, öbür kardeşlerin ve ailenin öteki üyelerinin sevgisi için rekabet, aile grubunun yapısına göre değişir Batıdaki ailenin «anahtarı» annedir ve çocuklar genellikle annenin sevgisi için rekabet ederler Bazı vakalarda hayat boyunca bilinçli yahut bilinçsiz sürdürülen bu kardeş rekabeti, aile çevresinin dışındaki bireylerle kurulan ilişkileri etkileyebilir
Çocuklara Cinsel Saldırı
Kız ve erkek çocuklara yapılan cinsel saldırılar, suçluya karşı öylesine olumsuz duygular yaratmaktadır ki, bazan şiddetli bir dayakla kurtulan bir suçlu talihli sayılır Hapishanede, koğuştaki öbür mahkûmlar da onu cezalandırdıkları için, suçlu onlardan ayrı bir hücreye kapatılmayı gönüllü olarak talep eder Dolayısıyla, kız ve erkek çocuklara yapılan cinsel saldırıların aslında çok az fizik yahut akıl hasarına yol açması şaşırtıcıdır Cinsel saldırı suçunun işlendiği, sık görülen birkaç durum vardır: yaşlı bir erkek 5-12 yaşında kız çocukları evine çağırır, para yahut şeker vererek kandırır ve onlarla cinsel oyunlara girişir; geri zekâlı bir genç, kendinden daha küçük yaştaki çocuklarla dostluk kurar ve bunlardan biriyle arasında cinsel bir ilişki kurulabilir; amcalar, yeğenler ve diğer aile bireyleri, akrabalıklarını bir kız ya da erkek çocuğa cinsel saldırı amacıyla kötüye kullanabilirler Pedofiliaklar(bkz Pedofili), yani yalnızca çocuklarla cinsel ilişki kurabilen erkekler, tehlikeli cinsel saldırı suçları işleyebilirler Bu saldırı tekrarlama ve kalıplaşma (sterotipi) eğilimi gösterir ve cezaya yahut psikiyatrik tedaviye duyarlık göstermez Hormon emplantasyonu biçiminde kimyasal kastrasyon endike olabilir Ender görülen, zalimce çocuk cinayetleri hemen her zaman pedofiliaklar tarafından, işlenir
Çocuklarda Anksiete Durumları
Yetişkinlerde olduğu gibi, çocuklarda da acı emosyonları (anksiete, depresyon ve öfke) çoğu zaman stress (bkz) sitüasyonlarına bir tepki olarak ortaya çıkar Bununla birlikte, birçok bakımlardan çocukların emosyonel yaşantısı büyüklerinkinden farklıdır Çocukların karşılaştıkları stress'ler daha değişik olup biyolojik olgunlaşma ve aile hayatıyla ilgilidir Çocuğun gelişme proçesi sürekli bir değişimi, özellikle bir bağımlılık durumundan vazgeçilerek bağımsızlığın kazanılmasını kapsar Ayrıca, normal bir emosyonel gelişim için çocuğun anksieteyi tanıyıp buna göğüs germesi gerekir, iki yaşındaki çocuklarda görülen yabancılara karşı korku, bu fenomenin iyi bir örneğidir Son olarak, anksiete veya depresyonu yaratan şeyin ne olduğuna karar vermek bakımından çocuk hasta, yetişkine kıyasla, daha âcizdir; bu yüzden doktor, ebeveynin anlattıklarına ve çocuğun davranışıyla ilgili gözlemlerine dayanmalıdır Çocuklukta depresyona (bkz) Ender olarak endojen biçimde ve daha sık olarak da stress'e karşı abartılmış bir tepki biçiminde rastlanır Aksaklıklar yaratan anksiete durumları ise, tersine, çocukluk dönemi boyunca görülür ve daha ayrıntılı bir ilgi gerektirir
Bir yaşındaki bazı bebekler yeni bir sitüasyonla karşılaştıklarında, meselâ anne yeni bir yemek yedirmeyi denediğinde veya çocuğu fincan yerine kaşık kullanmaya zorladığında, korku veya mutsuzluk belirtileri görülür Stella Chess, «güç ısınan» bebeklerden sözetmiş ve bunun yapısal nitelik taşıyan bir huy karakteristiği olduğuna inandığını belirtmiştir Yeni bir sitüasyonda annenin gösterdiği anksiete ve gösterebileceği sabır başka bir önemli faktördürİki yaşındaki bebekte sık sık uyanma ve korkulu çığlıklarla beliren gece anksietesine rastlanabilir Gene bu yaşta yabancılara karşı aşırı bir korku olabilir
Çocuk büyüdükçe hayvanlara, özellikle köpeklere, gökgürültüsüne ve şimşeğe, karanlığa, doktorlara, dişçilere, vs karşı duyduğu spesifik korkulara daha çok rastlanır ve bu bazan aksaklıklar doğurur Çocukların hafif biçimde bir sürü korkular duymaları çok görülen bir durumdur, fakat bu korkuların çocuğun yaşantısında ciddi aksaklıklar yaratması pek olağan değildir Adolesans (bkz) döneminde, sosyal sitüasyonlara duyulan korku ve agorafobi (bkz) Daha önemli olur
Spesifik korkular daha genel başka anksiete semptomlarıyla, özellikle uyku ve iştah rahatsızlıkları, dikkat güçlükleri, sinirlilik ve ağlama ile birlikte belirdiği zaman, daha önemlidir Bu semptom dizisinin mevcudiyeti, aile ortamı, çocuğun okuldaki uyumu ve diğer muhtemel stress'lerin dikkatle teşhisini gerektirir, semptomatik tedavi ve daha büyük çocuklarda bunun yanışım medazepam gibi hafif bir trankilizan, çoğu zaman etkili olur; çünkü bu gibi bozuklukların genellikle selim bir seyri vardır Eğer durumun kronikleşmesi tehlikesi varsa, bir uzmana başvurulmalıdır
Cotard Sendromu
Bugün ender kullanılan bu terim, ilk olarak bir 18 Yüzyıl Fransız psikiyatristi olan Cotard tarafından, nihilistik delüzyonların hâkim olduğu bir akıl durumunun tanımlanması amacıyla kullanılmıştır Tam bir diagnostik tablo değildir ve bu delüzyonlardan mustarip hastalardan çoğunluğunda psikotik (endojen) depresyonlar (bkz) mevcuttur
Ç
Çağrışım (association) Bozuklukları
Fikirler, sözcükler, yaşantılar veya stimuluslar ve tepkilerin aralarındaki ilişkilere çağrışım (association) denilmektedir Böylece kişinin yaşantısında bu unsurlardan biriyle karşılaşmasını, ilişkili bir yaşantının çağrışımı izler Bu çağrışımlar kişinin önceki yaşantısından ötürü meydana gelir ve birkaç kesin ilkeye göre oluşurlar Bu ilkeler arasında en önemlileri yakınlık ve benzerlik «kanunlarıdır» Bu yollardan kurulan çağrışımlar birtakım öğrenim türlerinde, özellikle sözlü öğrenimde, hafıza ve düşünmede belirgindir Sözlü çağrışımlar, sözcük çağrışım testleriyle incelenir; süjeye belli sözcüklere «aklına ilk gelen sözcükle» cevap vermesi söylenir Benzer tipteki zincirleme çağrışım yöntemi psikanalitik (bkz) Tekniklerde belirgin bir yer almaktadır Düşünce bozukluğu gösteren birçok şizofrenik (bkz) Hastada, çağrışım proçesi bozuklukları açıkça görülür Bleuler bu durumun şizofrenide bir temel oluşturduğunu ileri sürmüş ve karakteristik belirsiz ve yersiz konuşmaya yol açan bir çağrışım «bölünmesi» ve «yersizliğinden» söz etmiştir Bu gibi şizofreniklerde görülen kontrolsuz çağrışımlar, benzerliğe dayanarak oluşur; kafiyeli ve ses benzerliği bulunan sözcüklerin «çınlama» çağrışımları biçiminde konuşmalarında yansır
Çalışma
Çeşitli tipte psikiyatrik hastalık ve bozukluklardan mustarip kişilerin çalışabilecekleri uygun bir iş bulamamaları bir sorun olabilir Şiddetli bir şizofrenik hastalık geçirmiş bir kişinin hareketleri yavaştır, inisiatifini kullanamaz, sorumluluk üstlenemez ve toplumdan uzaklaşır Bu hastalarda çok kere, hastahanedeki endüstriyel terapi ünitesinde başlayan uzun ve sabırlı bir rehabilitasyon proçesi gereklidir Çalışabilecek yaştaki epilepsi hastalarının %50'si iş bulma güçlükleriyle karşılaşmışlardır ve yaklaşık %10'u işsizdir Birçok yaşlı kimse, özellikle avunacak bir uğraş bulamadıkları zaman, emekliliği ve işsizliği sıkıcı bulmaktadırlar, işsizlik çok kere toplumsal ilişkilerin kesilmesine, gelir kaybına ve artık topluma bir katkıda bulunamama duygularının hissedilmesine yol açar Akıl geriliği olan hastalar için de aynı şey sözkonusudur, çünkü tarım veya ev işleri gibi, vasıfsız işçi arayan iş yerlerinin sayısı gittikçe azalmaktadır Oysa, daha yüksek düzeydeki hastalar, uygun bir eğitimle, çok kere şaşırtıcı derecede olumlu bir ustalık gösterebilmektedirler Bkz İşsizlik
Capgras Sendromu
Yanlış tanımayla ilgili bir yanılgı sendromudur Çoğunlukla paranoid şizofreniklerde görülür, fakat diğer kronik paranoid psikoz hastalarında da mevcut olabilir Hasta, çevresindeki insanların (yani hastahane personeli veya diğer hastaların) aslında kendi akrabaları veya dostları olduğunu ileri sürer Bazı hastalar ise, daha ender olarak, hastahane koğuşundakilerin tanınmamak için görünümlerini değiştirdiklerini veya hasta «rolü oynamak» üzere oraya yerleştirilmiş akrabaları olduklarını ileri sürerler Hasta, çevresindeki insanları böyle yanlış kimliklerle tanıma tema'sı üzerine, çeşit çeşit yanılgılar kurar Tedavi (fenotiazinler, butirofenonlar, vs) ve prognoz, bu yanılgının altındaki temel hastalığın tedavisi ve prognozudur
|