Otizm

Tekrarlayıcı Davranışlar ve Obsesyonlar



Otizmi olan çocukların genellikle fiziksel olarak normal gözükmesine ve iyi kas kontrolü olmasına rağmen, tuhaf tekrarlayıcı hareketleri onları diğer çocuklardan ayırt ettirir Parmaklarını devamlı tarzda fiske vurma, ellerini kant gibi çırpma veya ileri geri sallanma bir çocuğun saatlerini alabilir Çoğu kollarını sağa sola sallar veya parmakları üzerinde yürür Bazıları belirli pozisyonlarda aniden donakalır Uzmanlar bu davranışları stereotipi veya self-stimulasyon (kendini uyarıcı davranışlar) olarak adlandırır
Otizmli bazı bireyler belirli eylemleri defalarca tekrarlamaya eğilimlidir Otizmli çocuk saatlerce çubuk krakerleri bir çizgi üzerine sıralamayla uğraşabilir Veya Alan gibi odadan odaya koşarak ışıkları açıp kapamayla uzun süre vakit geçirir
Bazı otizmli çocuklar kendileri için tehlikeli veya sağlıksız objelere saplantı gösterebilirler Örneğin bir çocuk tuvaletten sınıfa dışkı taşımada ısrar edebilir Onun başka şaşırtıcı, komik veya can sıkıcı davranışları olabilir Örneğin bir kız, digital saatlere takıntısı olabilir ve yabancıların kollarında digital saat gördüğünde onların kollarına sarılabilir
Bilinmeyen nedenlerle otizmli çocuklar belirli çevrelerde uyumlu davranırlar Çoğu aynı gıdaları yemek ister, aynı yerde oturmak isteyebilirler Odadaki bir resmin yeri değiştirildiğinde veya diş fırçasının yeri hafifçe değiştirildiğinde kızgın olabilirler Alışılmış olduklarının (rutin) dışında küçük değişiklikler, örneğin okula farklı bir yoldan gitmek gibi, büyük huzursuzluk yaratabilir
Bilim adamları bu çocukların tekrarlayıcı ve obsesif davranışlarına olası bir kaç açıklama getirmişlerdir Belki de sıralama ve aynılık ısrarı, onların duyusal karmaşa olan dünyalarında kısmen stabilite sağlamaktadır Belki de böylece bazı acı veren uyaranlara blok koymaktadırlar Diğer bir kuramda ise bu davranışların iyi veya kötü çalışmasıyla ilişkili olabileceği ileri sürülmektedir Çevredeki herşeyi koklayan bir çocuk çevreyi araştırmak için stabil olan koku duyusunu kullanarak yapmaktadır Belki de tersi doğrudur, sönük olan bu duyusunu uyarmaya çabalıyor olabilir
Tekrarlayıcı davranışlar ve obsesyonlar çocuğun hayali oyun (imaginative play) kurmasını da kısıtlar İki yaşına kadar çoğu çocuk taklide dayalı yaratıcılık yapar Kafasına şapkayı ifade edecek tarzda yuvarlak kase takarak canlandırır Veya annesinin yaptıklarını taklit eder, annesinin mutfakta yemek yapma eylemini, oyuncaklarla kendisi canlandırır Oysa otizmli çocuklarda bu durumun aksine, taklit nadirdir Oyuncakla amacına uygun oynama yerine, oyuncağı saatlerce sallar veya çevirirler veya koklayıp durular

Duyusal Belirtiler

Eğer çocukların algılamaları tam ve sağlıklı olursa, işitme, görme veya hissetme yoluyla öğrenebilirler Ancak duyusal bilgi hatalı ise veya çeşitli duyulardan gelen girdileri uygun bir resim halinde birleştirmekte sorun yaşıyorsa, çocuğun algılaması karışabilir Otizmli bireylerde bunlardan biri veya ikisi görülebilir Yani beyine ne gelen sinyalleri almada veya bütünleştirme de sorun olabilir
Açıkçası, beyinin kötü işlevi sonucu, otizmli çoğu çocuk belirli seslere, dokunuşa, tatlara ve kokulara ya aşırı alışıktır veya bu duyular onlar için aşırı acı verici ve rahatsız edicidir Bazı çocuklar elbiselerinin ciltlerine dokunmasında çok rahatsız olurlar ve başka birşeylere odaklanamazlar Başka bir otizmli çocuk sıcak bir kucaklamayla (dokunuş ile) rahatsız olabilir Bazı otizmli çocuklar elektrik süpürgesinin sesinde, uçak sesi veya rüzgar sesi vb seslerde kulaklarını kapar veya çığlık atarlar Temple Grandin’de yüksek ses tonlarında huzursuz olduğunu ve kulağını kapatmak zorunda kaldığını belirtmektedir
Otizmde beyin gelen duyu uyaranlarını uygun olarak ayarlayamıyor gibi gözükmektedir Bazı otizmli çocuklar aşırı sıcak veya soğuğun farkında olamaya biliyor veya diğer çocuklara oranla abartılı tepkiler verebiliyor Otizmli bir çocuk düşme sonucu kolu kırılabiliyor fakat asla ağlamaya biliyor Veya başka bir otizmli çocuk irkilmeden aşını şiddetli bir tarzda duvara vurabiliyor Aksi olarak otizmli çocuğa hafif dokunduğunda çığlıklar atabiliyor

Olağandışı Beceriler

Bazı otistik bireyler olağanüstü beceriler gösterirler Birkaç becerisi olağandışı olabilir Küçük yaşlarda düz çizgiler ve karalama yaparken, bazı otizmli çocuklar ayrıntılı çizimler, üç boyutlu gerçekçi resimler çizebilirler Bazı otistiklerin görme becerileri o kadar iyi olabilir ki, karmaşık yap-boz oyunlarını yapabilirler Bazıları konuşmaya başlamadan önce bile, olağandışı okumalar gösterebilirler Gelişmiş işitme yetenekleri olanlar, önceden öğrenmedikleri müzik aletlerini çalabilirler, bir şarkıyı bir kere dinlemekle çalabilir veya işittikleri müziğin notalarını çıkarabilirler Dustin Hoffman’ın oynadığı “yağmur adam” filmindeki gibi, bazı otistik bireyler tüm TV şovlarını akıllarında tutabilir, telefon rehberi sayfalarını ezberleyebilir veya son 20 yıldır büyük ligdeki basketbol oyunlarının sonuçlarını akılda tutabilir Buna karşın, zeka adacıkları veya bilgin becerileri nadir gözlenen durumlardır