07-14-2012
|
#2
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Doğum Kontrol - Aile Planlama Yöntemleri
KONDOM
Halk arasında kılıf da denilen kondom gebeliği önleme ve enfeksiyona karşı korunmak amacıyla çok eskiden beri ve bilinmekte ve kullanılmaktadır Emniyetli, etkili ve geriye dönülebilen bir kontraseptif yöntemdir Kondom penisin üzerini kaplayarak semenin vajen içerisine geçmesini önleyen mekanik bir bariyer oluşturarak gebeliği önler Kondom spermisitle birlikte düzenli kullanıldığında etkinliği çok yüksek olup oral kombine haplara yakındır
Başarısızlık hızının yüksek oluşu bu yöntemin uygulama zamanının koitusla çok ilişkili olmasına bağlıdır Bu nedenle her zaman ve doğru kullanılmasına bağlı istenmeyen gebelik oluşmaktadır
= Kondom kullanacak olanlara önerilmesi gerekenler =
1- Kondom mutlaka her koitusta kullanılmalıdır
2- Kondomun uygulama zamanı doğru olmalı uygulamadan önce vajinal temas olmamalıdır
3- Kondom uygulandığında üç kısımda spermin toplanabilmesi için içinde 1cm kadar bir boşluk bulunmalıdır
4- Kondom ejekülasyondan hemen sonra vajen içine koymadan çıkarılmalıdır
5- Vajen içine sperm gittiği düşünülüyorsa vajene hemen kontraseptif spermisit konulmalıdır
6- Kondom ısıdan uzak saklanmalıdır
YARARLARI
- İstenmeyen gebeliklerin önlenmesinde
- Doğum kontrol sorumluluğun eşlerin paylaşımında
- HIV / AIDS ve cinsel yolla bulaşan diğer hastalıkların önlenmesinde
- Erkeklerde boşalma süresini azalttığı için eriksiyon sorunlarında
- Rahim ağzı kanserinin azaltılmasında
- Dağılımı kolay
- Maliyeti ucuz
- Vajenen kuruluğuna bağlı ortaya çıkan sorunlarda kayganlaştırıcı özellikle kondomlarla yardımcı olmasında kullanılan güvenli ve sağlıklı bir araç
7- Kullanırken kondomun dış yüzü yağlanmak isteniyorsa vazelin kullanılmalıdır, kondomu bozabilir Bu amaçla hazırlanan özel maddeler vardır kontraseptik köklerde bu amaçla kullanılır
8- Kondomun etkinliğini arttırmak için kontraseptif köpükler spermisitler kullanılması yerinde olur
9- her condom bir co+ tvs için kullanılıp atılmalıdır
DİYAFRAM
Serviksi mekanik olarak kapatan kubbe biçiminde ince lastikten yapılmış kontraseptif yöntemdir Hekim tarafından provası yapıldıktan sonra bizzat kadın tarafından kullanılır Diyafram koitustan önce vajene arka ucu arka fornikse, ön ucu senfis pubisi altına gelecek şekilde yerleştirilir Kubbe biçiminde serviksi kaplar Uygulamadan önce diyaframın iç yüzüne bir miktar spermisit jel yada krem kullanılmalıdır Bu şekilde uygulanan diyafram spermler için hem mekanik bariyer hem de spermisid olarak etki eder Diyafram kortustan 8 saat sonraya çıkarılmalıdır
Kullananların yaşı, eğitim durumu, diğer sosyal özellikleri diyaframla birlikte spermisit kullanıp kullanılmamasına göre yöntemin etkinliği değişir İlk kez diyafram kullanacaklarda pelvik muayene ile uygun büyüklükte ve türde olan diyafram seçilir doktor tarafından uygulandıktan sonra kendisi daha önce uygulamış olarak kontrole gelir Böylece hastanın doğru uygulamayı öğrenme derecesi kontrol edilir
CERRAHİ GEBELİĞİ ÖNLEME YÖNTEMLERİ
3-1-6-1 Tüp ligasyonu
Kadında yumurta hücresinin geçtiği spermle karşılaştığı tubalarla cerrahi yoldan kapatılması bağlanmasıdır Genellikle aneztezi altında yapılır
Uygulanan tekniklerin yolları:
a) Abdaminal yaklaşım (karından)
1- Mini laparotomi ile (postpartum) 2 Gün göbek altı mini insizyon ile yada herhangi bir zamanla pubis üstü mini insizyon ile karına gerilir Her iki tüpünde ortasında yaklaşık 2-3cm lik bir kısım kesilip çıkarılır ve bağlanır yada tüp üzerine özel uygulayıcılarla slastik bandı metal klip (kıskaç) ler konulur ( doğum sonu için geçerli değil)
Diğer bir yöntem ise tüplerin 113 dış fimbrial uçlarının tümüyle çıkarılıp bağlanmasıdır
2- Karından diğer yaklaşım ise, göbek altından laporoslopi denilen bir aletle karın için içine çok küçük bir insizyondan girerek tüplerin tümüne slastik band, metal kıskaç koyarak tüpleri kapatmak yada yine laparoskoba bağlı özel bir uçla tüplerin 2-3cm lik kısımlarının kateterizasyonudur (yıkılması)
b) Vajinal yol: Vajen arka forniksten karın boşluğuna girip tüplerin bulunarak bağlanmasıdır Enfeksiyon riski taşıdığından abdominal yol daha fazla tercih edilmelidir
Kadınla sterilizasyonla ilgili komplikasyonlar, yapan kişinin deneyim derecesi ile çok ilgilidir
Nadir olarak uygulamaya bağlı oluşabilecek komplikasyonlar şunlardır
-Enfeksiyon (vajinal yaklaşımda)
- kanama
-Başarısız uygulama
- nadiren aneztezi komplikasyonu
-Kateterizasyon yöntemi uygulanıyor ise diğer organların ( bağırsaklar) kateterizasyon sonucu yaralaması
işlem yapılmadan önce uygulamalar kadına ve eşine anlatılmalı ve özellikle yöntemin geriye dönüşü olmadığı açıklanmalıdır
VAZEKTOMİ
Erkekte spermlerin geçtiği kanalın bağlanmasıdır Lokal anastezi ile yapılan son derece basit, etkili, yan etki ve komplikasyonu çok nadir bir yöntemdir Vazektomiden 8 haftadan sonra ilk semen analizi yapılmalı bundan 4 hafta sonra tekrar semen analizi yapılmalıdır Eğer 2 analizde de semende spermler yo ise hasta steril kabu edilir
Gerek kadın gerekse erkekleri sterilizasyonda en önemli husus yöntemi kabul edenlerin iyi eğitilmesidir
Erkeklerin sterilizasyon işleminde yöntem uygulandığında cinsel yetersizlik (impotans) alabileceği düşüncesi yaygındır
ETKİSİ SINIRLI GELENEKSEL YÖNTEMLER
TAKVİM YÖNTEMİ
Ovulasyon döneminde cinsel ilişkiden kaçınarak gebeliğin önlenmesidir Etkili gebelikten korunma yöntemlerin bilinip yaygın olarak kullanılamadığı yıllarda kullanılmış bir yöntemidir Ayrıca kotolik denince de doğal yöntem olduğu için diğer yöntemlere üstün tutulduğundan bazı ülkelerde en yaygın yöntem olarak kullanılmıştır Yeni yöntemlerin gelişmesi sonucu koruyuculuk değeri kısıtlı ve uygulamanın güçlüğü nedeni ile artık katolik ülkelerde bile pek fazla kullanılan yöntem değildir
Pratikte ovulasyon dönemini saptamak için yapılan uygulamalar şunlardır
a- Takvimle ovulasyon dönemi belirleme
ovulasyon beklenen adetten 12-14 gün önce olmaktadır Ovum 24-28 saat canlılığını korur Spermler ise kadın kadın genital organlarında 72 saat (3 gün) canlı kalabilmektedir Bu bilgilere göre ovulasyon döneminden 3 gün önce ve sonra cinsel ilişkide bulunmamak gerekir
29 günde bir düzenli adet gören kadında takvimle sakıncalı günleri belirleme düzenli adet görülmediği hallerde ise sakıncalı günler başka bir yöntemle belirlenir Buna göre kadının 8 ay süreyle adetinin gününü takvime işaretlemesi istenir Bu süre içinde en kısa ve en uzun süre siklus bulunur en uzun siklustan 11, en kısadan 18 çıkarılarak sakıncalı günler hesaplanır
Örn: 8 aylık süre içinde en kısa 27}gün
En uzun 35}gün
35-11=24 } sakıncalı günler adetinin 9 ve 24 günlerin arasın
27-18= 9} daki süredir
GERİ ÇEKME
Geri çekme gebelikten korunma amacıyla cinsel ilişki arasında ejekulatın vajina dışına boşalmasıdır
Yöntemin başarısız olmasının çeşitli sebepleri vardır örneğin: kişilerin kendilerini kontrol edememeleri ejekulatın bir defada değil birkaç defada kesik kesik gelmesi ve erkeğin zamanında hissedememesidir Ayıca ejekulasyondan önce üretrada sıvı da sperm açısından zengindir ve kadının gebe kalması için yeterlidir
Bu yöntemin gerçek bir tıbbi yan etkisi yoktur Fakat çiftler tarafından sürekli kullanılması cinsel doyumsuzluğa ve psişik gerginliğe yol açabilir
Geri çekme yöntemi etkisinin sınırlı oluşuna ve sakıncalarına rağmen ülkemizde kullanılan en fala yöntemdir Fazla kullanılmasının nedeni her hangi araç ve gerece gereksinim duyulmaması ve ücretsiz oluşu yüzyıllardır halk tarafından bilinen kullanılan geleneksel bir yöntem olmasının da payı vardır
SPERMİSİTLER
Piyasada spermisitler krem, jel, supozitvar veya köpüklü tablet şeklinde değişik preparat ve isimler altında satılmaktadır Bunların oetak özellikleri spermleri kimyasal etkileri ile hareketsiz hale getirir yada öldürür
Spermisitlerin de kullanım etkinlikleri kısıtlıdır Gebeliği yaklaşık %50 oranında engellendikleri bilinmektedir Bu nedenle tek başına spermisitle korunma önerilmez Ancak bazı yöntemlerle birlikte kullanıldığında iyi sonuç alınmamaktadır Diyafram veya kondomla birlikte kullanıldığında bu yöntemlerin etkinlikleri belirgin olarak artmaktadır
Kullanışında dikkat edilecek konular vajena cinsel ilişkiden önce ve derin olarak uygulanması ve ilişkiden sonra 8 saat yıkanılmasıdır
VAJİNAL YIKAMA
Lavaj bir başka deyişle vajinal yıkımcı eski çağlardan beri gebeliği önleme amacıyla kullanılan ilkel bir yöntemdir Cinsel ilişkiden hemen sonra vajenin yıkanması spermleri uzaklaştırarak gebeliği önlediği düşünülür Oysa bu amaç kesinlikle yanlıştır Ejekülasyondan hemen sonraki ilk dakika içinde spermlerin çoğu serviksten içeri girerler Dolaysı ile kadın ilişkiden sonra ne kadar çabuk yıkanırsa etkisi olmayacaktır
Ayrıca vajenin tamamen yıkanması mümkün olamaz Sonuç olarak gebeliği önlemede lavaj yönteminin hiç etkisinin olmadığının bilinmesi gerekir
EMZİRME İLE GEBELİK İLİŞKİSİ
Emzirme,gebeliği önleyici bir yöntem olmamakla beraber menstruasyon ve ovulasyon üzerine etkisi nedeniyle açıklık kazandırılması gereken bir konudur
Bugünkü bilgilerimize göre emzirme ,doğumdan sonra ovulasyonu bir süre geciktirerek doğurganlığı azaltmaktadır Şöyle ki ,doğumdan sonra çok az emziren kadınların %90’ı ilk 4 ay içinde adet görür Emzirmeye devam edenlerin ise sadece %50’si ilk 6 ay içinde adet görmektedir Doğumdan sonra ilk ovulasyonun ne zaman olduğunu saptamak çok güçtür Ancak,kadınların %50’sinde doğumdan sonra adet görmeden ovulasyon olduğu bilinmektedir
Genel olarak,eğer bir toplumda emzirme yaygın bir gelenek olarak sürdürülüyor ise kadınlarda doğum sonu amenore süresi uzun olur ve doğum aralıkları uzar Bu nedenle emzirmenin toplumsal açıdan bakıldığında gerçekten gebeliği önleyici,doğurganlığı azaltıcı bir etkisi vardır Ancak kişisel bir gebeliği önleyici yöntem olarak kabul edilmez Çünkü emziren kadında adetlerin ne zaman başlayacağını,daha önemlisi ovulasyonun ne zaman olacağını bilemeyiz Ancak emzirmenin sık ve uzun süre olmasının kontraseptif etkiyi arttırdığı bilinmektedir
Ülkemizde emzirme özellikle kırsal bölgelerde yaygındır Bebek beslenmesi,açısından çok önemli olan bu geleneğin sürdürülmesi gerekir Ancak toplumumuzda emzirmenin gebe kalmayı tümüyle önlediği şeklindeki yanlış inancı da kırmak gerekmektedir
Doğum sonu emziren bir anne adet görmese bile post partum 6 haftadan sonra mutlaka etkili bir yöntem kullanmaya başlamalıdır
|
|
|