Bir Dahi Yetiştirmek

dahi nedir - deha nedir - dahi nasıl yetiştirilir - olağan üstü olabilmekSon yıllarda yapılan araştırmalar dehanın doğuştan geldiği kanısının tam olarak gerçeği yansıtmadığını gösteriyor Çünkü deha için doğuştan gelen beceriler kadar bu becerilerin geliştirileceği ortamın oluşması da önemli Yani, dahi olup olmamak genlere değil çevreye bağlı İşte dahi yetiştirmek için dikkat edilmesi gerekenlerNeden bazı insanlar dâhidir de diğerleri değil? Birçok insan dehanın doğuştan geldiğine inanır Son yıllarda yapılan araştırmalar bunun doğru olmadığını, daha doğrusu büyük oranda yanlış olduğunu gösteriyor


Dehanın doğuşunda çevre, genler kadar önemlidir Veya bir yazarın dediği gibi “Dehanın içinde büyüdüğü toprak en az tohum kadar önemlidir” Belirli çağlarda, belirli kültürlerin, örneğin Hitler’e kadar Almanya’nın, birçok dâhi yetiştirmesinin nedeni bu bileşimin tutmasıdır


Ama, uygun ortamda, hepimiz dâhi olamasak bile olağanüstü olabiliriz, diyor yazar


Eski düşünce tarzına göre ne olduğumuzu genlerimiz tayin ediyordu Göz rengimizden IQ’muza kadar tek belirleyici genler idi


Bu teori geçerli değil Artık biliyoruz ki ne olduğumuzu belirleyen, ana rahmine düştüğümüz andan başlayarak genlerimiz ile çevre arasında meydana gelen karşılıklı etkileşmedir


Deha kimde ortaya çıkar?


David Shenk’in “Hepimizin İçindeki Dâhi” adlı kitabına göre formül geneler artı çevre değil geneler çarpı çevredir Bu da dehanın doğuştan değil, meydana gelen bir şey olduğunu gösteriyor


Bu herkes dâhi olabilir anlamına mı geliyor? Bilim dâhi olma potansiyeli ile doğan birçok insan olduğunu söylüyor, diyor Shenk Ama herkes dâhi olamaz Bu mertebeye ulaşmak için “olağanüstü, odaklanmış” çaba gerekir


Yetenek ve beceri belki ebeveynlerden geçebilir ama deha geçmez Ne dâhilerden doğan dâhiler var ne de dâhilerin çocukları dâhi olur Dâhiyi bırakın yetenekli hatta zeki bile olmayabilir


Deha vardır ama kimde ortaya çıkacağını kestirmek mümkün değildir ve muhtemelen, hiç olmayacak


Ancak bütün dâhiler için geçerli iki gerçek var Dâhilerin zekâları hemen hemen her zaman biçimsel, standart eğitim sınırları dışında oluşur


Anne babanın görevleri


“Paranın satın alabileceği en iyi eğitim iyi olabilir ama gerçek, özgün yaratıcılık için destek değil köstektir” diyor yazar


İkinci özellik dehaya olağanüstü çaba verilmeden ulaşılamayacağıdır Mozart’tan Einstein’a kadar dâhi sayılan herkes için doğrudur bu


Bilim tarafından kabul edilen standart on yıldır Olağanüstü başarı için en az on yıl “düzenli ve kapsamlı” çalışmak gerekir İlham meleği sadece edebiyatta var Eğer yıllarca fizik ve astronomi ile uğraşmamış olsaydı başına elma düştüğü zaman Newton “eureka” (buldum) demeyecekti


Bütün bunlardan anne babalara çıkan dersler var


Belki çoğumuz farkına varmayız ama birçok çocuk erken yaşlarda bir konuya karşı olağandışı ilgi göstermeye başlar Bu müzik olabilir, hayvan veya bitki sevgisi, resim, matematik, futbol, okuma olabilir Mekanik şeyler olabilir


Görebilsek bu ilgiyi yetenek olarak adlandıracaktık Beslenirlerse, bunlar çocukları dâhi, hiç olmazsa olağanüstü yapacak tohumların filizleridir

Bana göre bir anne, babanın en büyük görevlerinden biri bu filizleri görmek ve beslemektir


Yazan : Metin Münir

Kaynak : Milliyet Gazetesi


alıntı