Afganistan-Afganistan İslam Cumhuriyeti- Afganistan Tarihçesi-Afganistan Resimleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 06-26-2012

Sovyet-Afgan Savaşı

ı
Sovyetler Birliği, 1979'da Afganistan'ı işgal etmiş ve kendi denetiminde bir sosyalist Afgan yönetimi kurdurmuştur

Buna tepki gösteren yerel güçler, Batı ülkelerinin de desteğiyle SSCB'ye karşı bir silahlı mücadele başlatmışlar ve pek çok bölgede egemenlik sağlayacak düzeyde başarı göstermişlerdir

Tüm bu yıpratıcı mücadele SSCB'nin içinde bulunduğu zor ekonomik durumu daha da ağırlaştırmış ve SSCB'nin dağılmasıyla sonuçlanacak olaylara büyük bir etki yapmıştı

ABD ve Koalisyon İşgali

Afganistan Savaşı

ABD'de yapılan 11 Eylül saldırılarının sorum

Taliban rejiminin bu olaya müdahale etmemesi ve kaynak sağlaması nedeniyle ABD ve koalisyon güçleri tarafından işgal etmiştir

Ancak 7 yıllık işgal süresince kaolisyon güçleri Taliban'ı yok edememiştir

Çok sayıda da sivil kayıp veren Afgan halkı koalisyon güçlerinin ülkede olması taraftarı değildir

Taliban rejimi fesheldilmiştir ancak güçler çekilince tekrardan iktidara gelme olasılığı vardır

%30 ABD ve Koalisyon güçleri
%20 Taliban
%50 Aşiret ve yerel yönetimler (aşiretlerin %86'sı Taliban yanlısıdır)

Coğrafyası

Topoğrafya Haritası

Afganistan genellikle engebeli bir araziye sahiptir

Ülkenin doğusundan içlerine uzanan ve himalaya dağlarının bir uzantsı olan Hindukuş Dağları, güneyindeki Çağay Dağları ve kuzeydeki Pamir Dağları ülkenin başlıca yükseltileridir

Ülkenin en yüksek noktası Hindukuş Dağları'ndaki 7492 m

ile Nowşak tepesidir

Ülkenin güneybatısı ve batısı dağlık değildir

Ancak fazla akarsu kaynağı olmaması nedeniyle tarım yapılamaz

Ülkede başlıca Amu Derya, Helmend, Farahrud, Murgap ve Herirud nehirleri vardı

r

Demografi

Kâbil

Afganistan'ın nüfusu 2006 Temmuz ayı verilerine göre) 31,056,997 kişidir

[kaynak belirtilmeli] Nüfusun %44

6'sını 0-14 yaş grubu oluşturmaktadır (erkek 7,095,117/kadın 6,763,759)

15-64 yaş aralığı ise nüfusun %52

9'unu oluşturmaktadır(erkek 8,436,716/kadın 8,008,463)

65 yaş ve üzeri ise %2

4 gibi bir orana sahiptir(erkek 366,642/kadın 386,300)

[kaynak belirtilmeli] Oldukça genç bir nüfusa sahip olan Afganistan'da bebek ölüm oranı her 1000 bebekten 160

23 ölüm şeklinde gerçekleşmektedir

Ortalam çocuk sayısı her 1 kadına 6

69

çocuk şeklindedir

Nüfus artış oranı %2

67 olan Afganistan'da mülteci nüfusu da önemli bir oran teşkil eder

Her 1000 kişiden 23

06 sı mülteci statüsündedir

Bu oran İran mültecilerini de kapsamaktadır

Ortalama yaş(ömür) beklentisi erkeklerde 43

16 yıl, kadınlarda 43

53 yıl ve ortalama 43

34 yıl olarak gerçekleşmektedir

[kaynak belirtilmeli]
HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı %0

01 olarak gerçekleşmiştir

Afganistan'da nüfusun %44

6'sını 0-14 yaş grubu oluşturmaktadır

Ortalama çocuk sayısı her 1 kadına 6

69 çocuk şeklindedir

Kâbil, Afganistan'da çocuklar

[color="gray"]Yüzölçümü yaklaşık Fransa kadar olan Afganistan'ı Hindukuş ve Pamir sıradağı zincirleri kuzey ve güney olmak üzere iki bölüme ayırır

1979'da, Sovyet-Afgan Savaşı öncesi yaklaşık 15 milyon nüfusu bulunan Afganistan'ın 2006 itibariyle tahmini nüfusu 31 milyon'dur

Başkent Kabil ülkenin en büyük kentidir; diğer önemli kentler batıda Herat, güneyde Kandahar ve kuzeyde Mezar-ı Şerif'tir

Yerel ve ulusal düzeyde bütünleşmenin zayıf olduğu Afganistan'da coğrafi engellerin yanında toplumsal hayatın da büyük sorunları vardır

Okuma yazma oranı yüzde 10 civarında olan Afganistan fert başına düşen gelir bakımından da dünyanın en yoksul ülkeleri arasındadır

Etnik Gruplar

Peştun: %35, Tacik: %20, Hazara: %20, Özbek: %12, Aymak: %4, Türkmen: %3, Beluci: %2, Diğer: %4

Afganistan'daki Türk halkları genelde Özbekler ve Türkmenler'den ibarettir

Bunun dışında az da olsa Pamir bölgesinde Kırgızlar da vardır

Rus savaşı esnasında Pamir bölgesindeki Kırgızların büyük kısmı Türkiye'nin Van İline yerleştirilmiş ve yaşadıkları köye Ulupamir ismi verilmiştir

Bölgede hayvancılık ve koruculuk yapmaktadırlar

[kaynak belirtilmeli]
Din

Halkın %80'i Sünni, %19'u Şii Müslümandır

Ekonomi

Geleneksel kıyafetleriyle Afgan okul çocukları

Afganistan, kara ile çevrili bir ülkedir, ekonomisi tarıma ve hayvancılığa (koyun ve keçi yetiştirmeye) bağlıdır

15 milyonluk çalışabilir nüfusa sahiptir

İşgücünün sektörlere göre dağılımında tarım %80, endüstri %10, hizmetler sektörü ise yine %10'luk bir paya sahiptir

Endüstri ağırlıklı olarak küçük çapta tekstil, sabun, mobilya, ayakkabı, gübre, çimento; el yapımı halılar; doğal gaz, yağ, kömür, bakır işletmelerine dayanmaktadır

Afganistan çok zengin bakır rezervine sahiptir

Elektrik üretimi 905 milyon kWh olarak gerçekleşmektedir

Buna istinaden tüketim 1

042 milyar kWh olmuştur

Hiç elektrik ihracatı yapamayan Afganistan, 200 milyon kWh elektrik ithalatı yapmaktadır

Tarım ve hayvancılık ürünleri, haşhaş, buğday, meyveler, fındık; yün ve deridir

İhracat tutarı 2005'te 471 milyon$ olarak gerçekleşmiştir

İhracat ürünleri, haşhaş, meyve ve fındık, el yapımı halılar, yün, pamuk, deri, değerli taş ve mücevherlerdir

İhracat ortakları ise Pakistan, İran, Almanya, Hindistan, Birleşmiş Krallıklar, Belçika, Lüksemburg, Çek Cumhuriyeti'dir

İthalat tutarı, 2005 verileriyle $3

87 milyar dolar olan Afganistan'ın ithalat ürünleri yabancı sermaye, yiyecek ve petrol ürünleri, çok sayıda tüketim malıdır

İthalat ortakları ise Pakistan, İran, Japonya, Singapur, Hindistan, Güney Kore ve Almanya'dır

Para birimi Afgani'dir ve uluslararası ISO kodu "AFA"dır

Ulaşım ve Taşımacılık

Demiryollarının toplam uzunluğu 24

6 km, karayolları 42150 km (bunun 12,350 km si asfalt, geri kalanı yani 29,800 km si stabilize yoldur), su yolları 1,200 km dir

Ülkede boru hatlarının toplam uzunluğu 466 km dir

Keyrabad ve Shir Khan ülkenin iki önemli limanıdır

51 adet havaalanı bulunan Afganistan'ın en büyük havalalanı Kabil Uluslararası Havaalanı'dır

11 adet helikopter alanı mevcuttur

Eğitim

Gardez şehri yakınında bulunan Bamozai ilköğretim okulunun kız sınıfında oturan kız çocukları

Okulun binası yoktur ve dersler açıkhavada bostanın gölgesinde yapılmaktadır

(Paktiya Vilayeti, Afganistan, 2007)

Afganistan eğitim sistemi 6+3+3 şeklinde bir kademelendirme üzerinde şekillenmiştir

Buna ilişkin olarak okul öncesi eğitim ile başlayan süreç (0-3 yaş ve 4-6 yaş iki aşamalıdır), 6 yıllık bir genel öğretim sistemi ile devam etmektedir

Bu aynı zamanda genel okur yazarlık kursları ile de desteklenmektedir

6

sınıf sonrasında ise ikili bir ayrım ile din eğitimi ağırlıklı ortaokullar ve genel eğitim müfredatını benimsemiş ortaokullarda eğitim verilmektedir

Son aşama olan liseler ise 3 farklı bölümden oluşmaktadır

Bu noktada bir anlamda branş eğitimi almakta olan öğrenciler, öğretmenlik, teknik meslek liseleri ve sosyal bilimler-fen bilimleri ağırlıklı liselerde öğrenim görebilmektedirler

Bundan sonra ise branşlarına ilişkin yüksek öğrenim kurumlarına devam etmektedirler

Afganistan'da eğitim alanında kadın ve erkek arasında herhangi bir ayrım yapılmamıştır

Her Afgan vatandaşı eğitim hakkından yararlanmada eşit haklara sahiptir

Her 7 yaşına gelen her çocuk devlet okullarından parasız yararlanma hakkına sahiptir

Afganistan Anayasası 43

maddesine göre, devlet okulları parasızdır ve ilköğretim zorunludur

Ancak Afaganistan'ın uzun yıllar süren işgallere maruz kalması ve ülkenin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik açmazlar eğitim sistemini de olumsuz etkilemiştir

Ülkede 2005 yılı verilerine göre 5 milyona yakın çocuk okullarda eğitim görmüştür

Ancak okullaşma oranındaki

düşüklük, öğretmen ve kırtasiye yetersizliği gibi nedenlerden ötürü istenilen verim alınamamaktadır

Buna rağmen 2003 yılında 8

500 çadırda 25

000 civarında öğrenci, bu çadırlarda verilen eğitim hizmetinden yararlanmıştır

06-26-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Afganistan-Afganistan İslam Cumhuriyeti- Afganistan Tarihçesi-Afganistan Resimleri Sovyet-Afgan Savaşı ı Sovyetler Birliği, 1979'da Afganistan'ı işgal etmiş ve kendi denetiminde bir sosyalist Afgan yönetimi kurdurmuştur Buna tepki gösteren yerel güçler, Batı ülkelerinin de desteğiyle SSCB'ye karşı bir silahlı mücadele başlatmışlar ve pek çok bölgede egemenlik sağlayacak düzeyde başarı göstermişlerdir Tüm bu yıpratıcı mücadele SSCB'nin içinde bulunduğu zor ekonomik durumu daha da ağırlaştırmış ve SSCB'nin dağılmasıyla sonuçlanacak olaylara büyük bir etki yapmıştı ABD ve Koalisyon İşgali Afganistan Savaşı ABD'de yapılan 11 Eylül saldırılarının sorum Taliban rejiminin bu olaya müdahale etmemesi ve kaynak sağlaması nedeniyle ABD ve koalisyon güçleri tarafından işgal etmiştir Ancak 7 yıllık işgal süresince kaolisyon güçleri Taliban'ı yok edememiştir Çok sayıda da sivil kayıp veren Afgan halkı koalisyon güçlerinin ülkede olması taraftarı değildir Taliban rejimi fesheldilmiştir ancak güçler çekilince tekrardan iktidara gelme olasılığı vardır %30 ABD ve Koalisyon güçleri %20 Taliban %50 Aşiret ve yerel yönetimler (aşiretlerin %86'sı Taliban yanlısıdır) Coğrafyası Topoğrafya Haritası Afganistan genellikle engebeli bir araziye sahiptir Ülkenin doğusundan içlerine uzanan ve himalaya dağlarının bir uzantsı olan Hindukuş Dağları, güneyindeki Çağay Dağları ve kuzeydeki Pamir Dağları ülkenin başlıca yükseltileridirÜlkenin en yüksek noktası Hindukuş Dağları'ndaki 7492 m ile Nowşak tepesidir Ülkenin güneybatısı ve batısı dağlık değildir Ancak fazla akarsu kaynağı olmaması nedeniyle tarım yapılamaz Ülkede başlıca Amu Derya, Helmend, Farahrud, Murgap ve Herirud nehirleri vardır Demografi Kâbil Afganistan'ın nüfusu 2006 Temmuz ayı verilerine göre) 31,056,997 kişidir[kaynak belirtilmeli] Nüfusun %446'sını 0-14 yaş grubu oluşturmaktadır (erkek 7,095,117/kadın 6,763,759) 15-64 yaş aralığı ise nüfusun %529'unu oluşturmaktadır(erkek 8,436,716/kadın 8,008,463) 65 yaş ve üzeri ise %24 gibi bir orana sahiptir(erkek 366,642/kadın 386,300)[kaynak belirtilmeli] Oldukça genç bir nüfusa sahip olan Afganistan'da bebek ölüm oranı her 1000 bebekten 16023 ölüm şeklinde gerçekleşmektedir Ortalam çocuk sayısı her 1 kadına 669 çocuk şeklindedir Nüfus artış oranı %267 olan Afganistan'da mülteci nüfusu da önemli bir oran teşkil eder Her 1000 kişiden 2306 sı mülteci statüsündedir Bu oran İran mültecilerini de kapsamaktadır Ortalama yaş(ömür) beklentisi erkeklerde 4316 yıl, kadınlarda 4353 yıl ve ortalama 4334 yıl olarak gerçekleşmektedir[kaynak belirtilmeli] HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı %001 olarak gerçekleşmiştir Afganistan'da nüfusun %446'sını 0-14 yaş grubu oluşturmaktadır Ortalama çocuk sayısı her 1 kadına 669 çocuk şeklindedir Kâbil, Afganistan'da çocuklar [color="gray"]Yüzölçümü yaklaşık Fransa kadar olan Afganistan'ı Hindukuş ve Pamir sıradağı zincirleri kuzey ve güney olmak üzere iki bölüme ayırır 1979'da, Sovyet-Afgan Savaşı öncesi yaklaşık 15 milyon nüfusu bulunan Afganistan'ın 2006 itibariyle tahmini nüfusu 31 milyon'dur Başkent Kabil ülkenin en büyük kentidir; diğer önemli kentler batıda Herat, güneyde Kandahar ve kuzeyde Mezar-ı Şerif'tir Yerel ve ulusal düzeyde bütünleşmenin zayıf olduğu Afganistan'da coğrafi engellerin yanında toplumsal hayatın da büyük sorunları vardır Okuma yazma oranı yüzde 10 civarında olan Afganistan fert başına düşen gelir bakımından da dünyanın en yoksul ülkeleri arasındadır Etnik Gruplar Peştun: %35, Tacik: %20, Hazara: %20, Özbek: %12, Aymak: %4, Türkmen: %3, Beluci: %2, Diğer: %4 Afganistan'daki Türk halkları genelde Özbekler ve Türkmenler'den ibarettir Bunun dışında az da olsa Pamir bölgesinde Kırgızlar da vardır Rus savaşı esnasında Pamir bölgesindeki Kırgızların büyük kısmı Türkiye'nin Van İline yerleştirilmiş ve yaşadıkları köye Ulupamir ismi verilmiştir Bölgede hayvancılık ve koruculuk yapmaktadırlar [kaynak belirtilmeli] Din Halkın %80'i Sünni, %19'u Şii Müslümandır Ekonomi Geleneksel kıyafetleriyle Afgan okul çocukları Afganistan, kara ile çevrili bir ülkedir, ekonomisi tarıma ve hayvancılığa (koyun ve keçi yetiştirmeye) bağlıdır 15 milyonluk çalışabilir nüfusa sahiptir İşgücünün sektörlere göre dağılımında tarım %80, endüstri %10, hizmetler sektörü ise yine %10'luk bir paya sahiptir Endüstri ağırlıklı olarak küçük çapta tekstil, sabun, mobilya, ayakkabı, gübre, çimento; el yapımı halılar; doğal gaz, yağ, kömür, bakır işletmelerine dayanmaktadır Afganistan çok zengin bakır rezervine sahiptir Elektrik üretimi 905 milyon kWh olarak gerçekleşmektedir Buna istinaden tüketim 1042 milyar kWh olmuştur Hiç elektrik ihracatı yapamayan Afganistan, 200 milyon kWh elektrik ithalatı yapmaktadır Tarım ve hayvancılık ürünleri, haşhaş, buğday, meyveler, fındık; yün ve deridir İhracat tutarı 2005'te 471 milyon$ olarak gerçekleşmiştir İhracat ürünleri, haşhaş, meyve ve fındık, el yapımı halılar, yün, pamuk, deri, değerli taş ve mücevherlerdir İhracat ortakları ise Pakistan, İran, Almanya, Hindistan, Birleşmiş Krallıklar, Belçika, Lüksemburg, Çek Cumhuriyeti'dir İthalat tutarı, 2005 verileriyle $387 milyar dolar olan Afganistan'ın ithalat ürünleri yabancı sermaye, yiyecek ve petrol ürünleri, çok sayıda tüketim malıdır İthalat ortakları ise Pakistan, İran, Japonya, Singapur, Hindistan, Güney Kore ve Almanya'dır Para birimi Afgani'dir ve uluslararası ISO kodu "AFA"dır Ulaşım ve Taşımacılık Demiryollarının toplam uzunluğu 246 km, karayolları 42150 km (bunun 12,350 km si asfalt, geri kalanı yani 29,800 km si stabilize yoldur), su yolları 1,200 km dir Ülkede boru hatlarının toplam uzunluğu 466 km dir Keyrabad ve Shir Khan ülkenin iki önemli limanıdır 51 adet havaalanı bulunan Afganistan'ın en büyük havalalanı Kabil Uluslararası Havaalanı'dır 11 adet helikopter alanı mevcuttur Eğitim Gardez şehri yakınında bulunan Bamozai ilköğretim okulunun kız sınıfında oturan kız çocukları Okulun binası yoktur ve dersler açıkhavada bostanın gölgesinde yapılmaktadır (Paktiya Vilayeti, Afganistan, 2007) Afganistan eğitim sistemi 6+3+3 şeklinde bir kademelendirme üzerinde şekillenmiştir Buna ilişkin olarak okul öncesi eğitim ile başlayan süreç (0-3 yaş ve 4-6 yaş iki aşamalıdır), 6 yıllık bir genel öğretim sistemi ile devam etmektedir Bu aynı zamanda genel okur yazarlık kursları ile de desteklenmektedir 6 sınıf sonrasında ise ikili bir ayrım ile din eğitimi ağırlıklı ortaokullar ve genel eğitim müfredatını benimsemiş ortaokullarda eğitim verilmektedir Son aşama olan liseler ise 3 farklı bölümden oluşmaktadır Bu noktada bir anlamda branş eğitimi almakta olan öğrenciler, öğretmenlik, teknik meslek liseleri ve sosyal bilimler-fen bilimleri ağırlıklı liselerde öğrenim görebilmektedirler Bundan sonra ise branşlarına ilişkin yüksek öğrenim kurumlarına devam etmektedirler Afganistan'da eğitim alanında kadın ve erkek arasında herhangi bir ayrım yapılmamıştır Her Afgan vatandaşı eğitim hakkından yararlanmada eşit haklara sahiptir Her 7 yaşına gelen her çocuk devlet okullarından parasız yararlanma hakkına sahiptir Afganistan Anayasası 43 maddesine göre, devlet okulları parasızdır ve ilköğretim zorunludur Ancak Afaganistan'ın uzun yıllar süren işgallere maruz kalması ve ülkenin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik açmazlar eğitim sistemini de olumsuz etkilemiştir Ülkede 2005 yılı verilerine göre 5 milyona yakın çocuk okullarda eğitim görmüştür Ancak okullaşma oranındaki düşüklük, öğretmen ve kırtasiye yetersizliği gibi nedenlerden ötürü istenilen verim alınamamaktadır Buna rağmen 2003 yılında 8500 çadırda 25000 civarında öğrenci, bu çadırlarda verilen eğitim hizmetinden yararlanmıştır