Çocuklarda Kardeş Kıskançlığı

Kardeş kıskançlığı doğal bir duygu olup, şiddeti ve dışa vurumu her çocuğa göre farklılıklar gösterebilir Kardeş kıskançlığı duygusuyla savaşmak yerine çocuğa bu duygusunu kabul edilebilir olduğu ve nasıl başedeceği öğretilebilir
Tanım :

Bu duyguyla ilk tanışma iki yaş civarındadır Çocuk, herkesin kendisinden daha iyi olduğunu ve kendisinin herkesten daha az sevildiğini düşünmeye başlar

Belirtiler:
*Kardeş kıskançlığı, kendine acıma, üzüntü, küçük düşme korkusu, can sıkıntısı, öfke, nefret ve intikam alma düşüncelerinin yanı sıra sevgi, koruma ve yakınlık hissetme isteği gibi karışık duyguların bir bileşiminden oluşmaktadır Bu duygulardan en etkili olanları öfke, kendine acıma ve üzüntü duygularıdır
*Çocuk o güne kadar evde kendisi ilgi ve sevgi odağıyken birden ikinci plana itilmiş gibidir Artık anne babasının ve diğer yakınlarının sevgi ve ilgisini kardeşiyle paylaşmak durumundadır Sevilmediği düşüncesiyle anneden tamamen uzaklaşır, içe kapanır, yemek yememeye ve zayıflamaya başlayabilir
* Kabus gördüklerini, çişlerinin geldiğini bahane ederek ilgiyi kendi üzerlerine çekmeye çalışırlar Altını ıslatma, parmak emme gibi davranışlarla önceki gelişim evresine gerileme görülebilir
* Hem gün içinde hem de geceleri aşırı sinirli olurlar Huzursuz bir görünümleri vardır, sakinleşmekte zorlanır ve kimi zaman çevrelerindeki insanlara öfkeli davranabilirler Kendine ya da eşyalara yönelik saldırgan davranışlarda bulunabilirler
*Evden ayrılmayı reddetmeyle birlikte (Örn: okula gitmek istememe) baş ağrısı, mide bulantısı gibi psikosomatik belirtiler, (emin olmak için fiziki muayene yaptırılmalıdır) huzursuzluk, isteksizlik ve diğer stres belirtileri sık sık gözlenebilir
*Yeni bir kardeşin doğumu çocukta ilgi ve koruyuculuk, sıkıntı ve kıskançlık gibi çelişkili duygular yaşanmasına neden olur Artık eskisi kadar sevilmeyeceği korkusu daha anne hamileyken başlayabilir Son aylarda annenin yorgun, isteksiz ve yeni gelecek kardeşin hazırlıkları ile uğraşıyor olması çocuğun huysuzlaşıp, anneden ayrılmak istememesine neden olabilir
*Bazı çocuklar kıskançlık duygularını açıkça ortaya koyarak kardeşine vurma, onun oyuncağını kırma, "ondan nefret ediyorum" deme gibi davranışlar gösterirken bazıları da bu duygularını bastırır ve aşırı sevgi gösterir, bu davranışın altında çoğu zaman ana-babanın sevgisini kaybetme, tepki görme korkusu yatar
*Anne babaya sık sık onu sevip sevmediklerini sorma ve sevgilerinden bir türlü emin olamama yaşanabilir

Kıskançlıkla baş edebilme:

Sosyal ve ruhsal açıdan sağlıklı çocuklara sahip olmanın yolu birden çok çocuğa sahip olmaktır Kardeşler arası kıskançlığı yok etmenin herhangi bir yolu yoktur ve tamamen ortadan kaldırılamaz, ancak hafifletilebilir Bunun için doğumdan önce ve doğumdan sonra alınması gereken önlemler vardır

Doğumdan Önce Yapılması Gerekenler

akıskançlığı en alt düzeyde tutmanın tek yolu, çocuk evin tek çocuğu konumundayken bütün istekleri yerine getirilmemelidir Yani şımartılmamalıdırİlgi ve sevgi normal bir seviyede tutulursa kardeşin gelişiyle de çocuk aşırı kıskançlık durumları yaşamayacaktır


bÇocuk, psikolojik olarak kardeşinin gelişine hazırlanmalı ve aileye katılacak ikinci çocukla ilgili bilgiler verilmelidir Daha bebek gelmeden çocuğun ruhunda kardeşine karşı sevgi oluşması sağlanabilir

cÇocuğu bebeğin gelişine hazırlarken kaygılı olunmamalıdırBazen ana babalar öyle kaygılanır ki, sanki her şeyin sonu olacaktır ve bu kaygılarını çocuğu da yansıtırlar"Sakın kardeşini kıskanma", "Kardeşini kıskanırsan Allah seni cezalandırır","hiç korkma, seni de kardeşin kadar seveceğiz","Ona ne alırsak,aynısın sana da alacağız" gibi ifadeler çocuğu daha da kaygılandırır

dBebekle ilgili yapılan hazırlıklarda abartıya kaçmamak gerekir

Doğumdan Sonra Yapılması Gerekenler

• aAnne bebekle ilgilenirken büyük çocuğu tamamen ilgiden mahrum etmemelidir

• bAnne- baba çocuğa olan sevgisini sözlerden ziyade davranışlarıyla göstermelidir

• c Çocuğun yanında bebeğe aşırı sevgi gösterilerinden kaçınılmalıdır

• dBüyükanne/baba ve misafirler daha çok bebekle ilgilenirler Gerekirse büyük çocukla ilgilenmeleri için uyarılmalıdır

• fBebeğin uyuduğu ortamda gürültü çıkarttığı için sert tepkide bulunmak, çocuğun kıskançlığını arttıracaktır Sert tepki ve ceza yerine daha sakin ifadelerle uyarılmalıdır

• gBebeğe zarar verir endişesiyle çocuk,devamlı bebekten uzaklaştırılmaya çalıştırılmamalıdırZarar verici davranışlara yöneldiği hissedildiğinde uyarılmalıdır;ancak uyarının boyutu kabul edilebilir düzeyde olmalıdır

hKardeşler arası kıyaslamalar asla yapılmamalıdırÇünkü her biri ayrı yetenek ve ilgiye sahiptir

• ıHamilelikten önce çocuk ana-babasının yanında yatarken,hamilelikle beraber çocuğu başka bir odada yatırmak yanlış bir davranıştırAyrıca kendi odasında yatan çocuğu, bebeğin doğumundan sonra kıskanmasın diye, ana-babasının odasına almak da doğru bir davranış değildir

• iBebeğin bakımıyla ilgili işlerde büyük kardeşin yardım etmesi sağlanabilirÇocuk verilen görevi yerine getirdikten sonra övücü sözlerle ödüllendirilebilirBu tür etkinlikler zamanla alışkanlık haline getirilirse, çocukta kıskançlık yerine koruyuculuk duygularının gelişmesini sağlar

jAile içinde işbirliğine önem verilmeliÇocukların ilgi ve yeteneklerine göre ayrı ayrı sorumluluklar verilmeliDeğerlendirmede çabaya önem verilmeli

• kÇocuğun duygularıyla yüzleşmesi sağlanırsa fiziksel şiddet içeren davranışlar yok olabilirÖrneğin çocuk büyük ise,kardeşi hakkındaki duygularını açığa çıkarmasına etkin dinlemeyle yardım edilebilir

• Kıskançlıktan dolayın kötü bir çocuk olmadığı mesajı verilmelidirAksi takdirde çocuk kendini suçlu hissedecektir

• Kısacası, çocuk aileye yeni katılan kardeşinden önce nasıl bir konumda ise, kardeş geldikten sonra da bu konumu çok az değişiklikle aynen korunmalı